بزرگنمايي:

ایران پرسمان - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
به نظر می‌رسد روزهایی که ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه با یکدیگر در سوچی بستنی می‌خوردند و برای یکدیگر تعارف تکه و پاره می‌کردند به پایان رسیده است. هرچند پس از تحولات یک هفته به خصوص 24 ساعت اخیر در ادلب و بالارفتن تلفات ارتش ترکیه در این منطقه، بسیاری احتمال منازعه مستقیم میان روسیه و ترکیه را بسیار ضعیف می‌دانند، اما اکنون شرایط به گونه‌ای است که هرگونه درگیری میان دو طرف بسیار محتمل است. اواخر روز پنجشنبه ارتش ترکیه با تلفات بسیار سنگینی در شمال غربی سوریه مواجه شد. حمله‌ای که می‌تواند روند جنگ سوریه را به‌طور چشمگیری تغییر و به صورت ناخودآگاه احتمال هرگونه درگیری مستقیم بین روسیه و ترکیه به عنوان یک عضو ناتو را به‌شدت افزایش دهد. آخرین آماری که از تلفات حمله به کاروان نظامی ترکیه منتشر شده نشان می‌دهد که حداقل 33 سرباز ترکیه‌ای کشته و بیش از 30 نفر نیز زخمی شدند. البته مقام‌های ترکیه گفته‌اند که این حملات توسط نیروهای دولتی سوریه انجام شده است، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که هواپیماهای روسیه طی هفته‌های اخیر حملات هوایی در مناطق اطراف ادلب انجام داده‌اند. پس از این اتفاق مقام‌های ترکیه تلاش فراوانی انجام دادند تا روسیه را عامل اصلی این موضوع ندانند زیرا در این شرایط مجبور به رویارویی مستقیم با ارتش به مراتب قدرتمندتر روسیه بودند و از طرفی راه برای هرگونه مذاکره میان سران دو کشور نیز بسته می‌شد. البته روس‌ها نیز با این موضع همراهی کردند و به‌‌رغم انتقاد از ترکیه مسوولیت حمله را برعهده نگرفتند.
رجب طیب اردوغان روز پنجشنبه در پاسخ به این حمله نشست اضطراری شورای امنیت ملی ترکیه را برگزار کرد. پس از این نشست شش‌ساعته، نیروهای ترکیه عملیات‌های تلافی‌جویانه علیه مواضع ارتش سوریه را آغاز کردند. همزمان روز گذشته اعتراضات در استانبول برابر کنسولگری روسیه برگزار شد و شعارهایی علیه پوتین و سیاست‌های روسیه در سوریه سر داده شد. به نوشته نیویورک‌تایمز، ترکیه مدت‌ها است که از نیروهای مخالف و شورشیان مسلح علیه دولت بشار اسد در سوریه حمایت می‌کند. بشار اسد با حمایت روسیه و ایران پس از 9 سال درگیری داخلی و مبارزه با تروریست‌ها توانسته بخش عمده‌ای از خاک این کشور را پس بگیرد. حالا ارتش سوریه با حمایت هوایی روسیه به دنبال بازپس‌گیری ادلب است که آخرین مقر شورشیان در خاک این کشور به حساب می‌آید. شورشیان و تروریست‌هایی که مورد حمایت ترکیه هستند و با گسترش درگیری‌ها در ادلب طی سه ماه گذشته یک میلیون نفر از خانه‌های خود فرار کردند و آواره و درمانده به سمت مرزهای ترکیه روانه شدند و یک بحران جدید را در مرز با ترکیه به وجود آوردند. درروزهای اخیر تنش بین دو طرف به‌شدت افزایش یافته است و بسیاری نگران آن هستند که یک اتفاق کوچک جرقه جنگ میان روسیه و ترکیه را رقم خواهد زد زیرا به نظر می‌رسد هردو قصد دارند در این منطقه کنترل آسمان را نیز علاوه بر زمین به دست گیرند و همین موضوع قطعا تنش میان ترکیه و روسیه را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. اردوغان طی چند وقت اخیر از دولت سوریه و نیروهای روسیه خواسته است تا حمله خود به ادلب را متوقف کنند و از مواضع دولت ترکیه و نیروهای مورد حمایت این کشور که توسط ارتش محاصره شده است عقب‌نشینی کنند. ترکیه به دنبال ایجاد یک منطقه امن تحت کنترل این کشور برای غیر‌نظامیان آواره شده است.
ترکیه هزاران سرباز را در نزدیکی ادلب مستقر کرده تا از پیشرفت ارتش سوریه جلوگیری کند. اما به دلیل اینکه پشتیبانی هوایی از آنها صورت نمی‌گیرد این کار بسیار سخت شده است. روسیه عملا کنترل هوایی منطقه را در اختیار دارد و ترکیه نمی‌تواند بدون هماهنگی روسیه وارد فضای هوایی سوریه و همچنین استان ادلب شود و اگر قصد چنین کاری داشته باشد باید وارد یک درگیری تمام‌عیار با نیروی هوایی روسیه شود. ترکیه از ایالات متحده خواسته تا سامانه پاتریوت را برای دفاع از نیروهای خود در اختیار این کشور قرار دهد و همچنین از ناتو خواسته است تا برای محافظت از حدود 3 میلیون غیرنظامی در استان ادلب وارد عمل شود. با این حال تاکنون نه واشنگتن و نه اعضای ناتو تمایلی برای تعامل نظامی با ترکیه در شمال غربی سوریه ندارند چرا که نمی‌خواهند وارد یک رویارویی جدی با روسیه شوند و همواره سعی می‌کنند از این برخورد احتمالی خودداری کنند. به‌‌رغم درخواست ترکیه برای به خدمت گرفتن سامانه پاتریوت، اما امریکا اعلام کرده تا زمانی که ترکیه خرید سامانه S-400 را به‌طور کامل از روسیه متوقف نکند در این زمینه هیچ همکاری با ترکیه نخواهد کرد و سامانه پاتریوت را در اختیار این کشور قرار نخواهد داد.
ایالات متحده اکنون حدود 500 سرباز در شمال شرقی و جنوب سوریه دارد که ماموریت اصلی که برای آنها تعریف شده جلوگیری از بازگشت داعش و همچنین محافظت از میادین نفتی سوریه است. به نوشته نیویورک تایمز ترکیه یکی از اعضای ناتو به حساب می‌آید که رفتارهای آن نگرانی‌های بسیار زیادی را در غرب به همراه داشته است زیرا ترکیه وارد بازی پیچیده سوریه شده و اگر درگیری رخ دهد ممکن است سایر اعضا را مجبور به پاسخگویی کند و همین موضوع آنها را به‌ شدت نگران کرده است. عمر چلیک، وزیر امور مربوط به اتحادیه اروپای ترکیه در گفت‌وگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان ترک گفت: حمله به ترکیه، حمله به ناتو است. او ادامه داد: ناتو باید با ترکیه همراه می‌شد، نه البته از امروز بلکه قبل از این رویداد باید این کار را انجام می‌داد. چلیک تاکید کرد که ما انتظار داریم اقدامات مشخصی از سمت ناتو در بحث منطقه امن و منطقه پرواز ممنوع صورت گیرد. کاخ سفید تا زمان تنظیم این گزارش تلاش کرد هیچ‌گونه اظهارنظر جدی در این زمینه انجام ندهد. با این حال وزارت خارجه امریکا در واکنشی عنوان کرد که ما از متحد خود ترکیه حمایت می‌کنیم و حملات روز پنجشنبه را نیز محکوم و عنوان کرد که به تلاش‌های خود برای برقراری آتش‌بس در ادلب ادامه خواهیم داد. این موضع وزارت خارجه امریکا نیز از عدم تمایل این کشور برای مداخله جدی در این ماجرا حکایت دارد.
چرا که دونالد ترامپ پیش‌تر برای شخص اردوغان روشن کرده بود که دوست دارد هرچه سریع‌تر از این درگیری خارج شود و حتی به سربازان امریکایی در سوریه نیز دستور خروج داد و حتی اردوغان در دوره‌ای مدعی بود که اگر امریکا خود را کنار بکشد می‌تواند شرایط را به تنهایی پیش ببرد. روز چهارشنبه نیز مارک اسپر وزیردفاع که در کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان حاضر شده بود تاکید کرد که ایالات متحده به دنبال بازگرداندن نیروهای خود به سوریه نیست. او تاکید کرد: هیچ بحثی درباره حضور دوباره در جنگ داخلی سوریه وجود نداشته است. وی ادامه داد بهترین شیوه‌ای که کار را به سمت جلو می‌برد، رویکرد ایالات متحده است که در حال اجرایی شدن است.
واکنش به سبک غرب
اما به نظر می‌رسید سناتورهای جمهوری‌خواه سعی کردند رویکرد تهاجمی‌تری را دنبال کنند. پس از این حمله مارکو روبیو، سناتور جمهوری‌خواه در توییتر خود نوشت: چشم‌انداز برخورد مستقیم نظامی میان ترکیه و روسیه در سوریه بسیار زیاد است و هر ساعت احتمال آن افزایش می‌یابد. او گفت که اردوغان در سمت درست ایستاده و پوتین و اسد مسوول این فاجعه هولناک انسانی هستند.
لیندسی گراهام دیگر سناتور جمهوری‌خواه نیز با انتقاد از حمله پنجشنبه شب مدعی شد که باید منطقه پرواز ممنوع بر ادلب حاکم شود. اما سوال اصلی اینجاست چنین اقدامی چگونه بناست بدون مشارکت روسیه اجرایی شود و به نظر می‌رسد چنین رویکردی نشان از ناآگاهی از صحنه میدانی سوریه است. بیلی هاچسون سفیر امریکا در ناتو به خبرنگاران گفت: همه گزینه‌ها روی میز است. این یک اتفاق بزرگ است و اتحاد ما با ترکیه است نه روسیه؛ او در ادامه گفت: ما از ترکیه می‌خواهیم تا این را درک کند، ما کسانی هستیم که با آنها متحد هستیم. البته مجموعه شرایط در ناتو نشان نمی‌دهد که بخواهند دست به اقدام جدی در این زمینه بزنند. چرا که ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو خواهان توقف عملیات‌های سوریه و روسیه در ادلب شد. او تاکید کرد که ناتو از ترکیه حمایت می‌کند و اعضا به دنبال راهی برای اقدامات بیشتر در این زمینه هستند. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته با تاکید بر اینکه اروپا تمام اقدامات لازم را برای حفاظت از منافع امنیتی خود انجام می‌دهد، در توییتر نوشت: «تنش جاری در اطراف ادلب باید سریعا متوقف شود. خطر وارد شدن به یک رویارویی نظامی بزرگ در سطح بین‌المللی وجود دارد.»
ادامه درگیری در کنار کاهش تنش
با این حال اتفاقی که روز پنجشنبه رخ داده بسیار قابل توجه بوده است. درگیری‌ها طی روزهای اخیر میان ارتش سوریه و نیروهای تحت حمایت ارتش ترکیه در سوریه بسیار بالا گرفته است. اما پنجشنبه شب طبق اطلاعات به دست آمده از گزارش‌های متعدد یک کاروان نظامی حامل تجهیزات برای شورشیان مورد حمله هوایی قرار می‌گیرد و سپس مقر نیروهای تحت حمایت ترکیه نیز مورد حمله قرار گرفته و گفته می‌شود اکثر سربازان ترکیه‌ای در آنجا حضور داشتند. روسیه عنوان کرده که از حضور نیروهای ترکیه‌ای در این مقر مطلع نبوده و پس از آنکه از این ماجرا با خبر شده تلاش کرده تا آتش‌بس برقرار شود. در بیانیه‌ای که وزارت دفاع روسیه منتشر کرده آمده است روز پنجشنبه ‌شدت حملات به مواضع ارتش سوریه در ادلب بسیار سنگین بوده و تلاش شده تا ساختار دفاعی ارتش برای حفاظت از مواضع درهم بشکند. از طرفی دیگر نیروهای ترکیه‌ای در کنار شورشیان و تروریست‌های مسلحی بودند که به مواضع ارتش حمله می‌کردند. در بیانیه وزات دفاع روسیه نیز عنوان شده که نیروهای ترکیه‌ای در حملات جنگنده‌های روسیه کشته نشده‌اند. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز ضمن تسلیت به آنکارا به خاطر کشته شدن شماری از نیروهایش در سوریه گفت، روسای جمهور ترکیه و روسیه پس از کشته شدن نیروهای ترکیه در سوریه به صورت تلفنی گفت‌وگو داشته‌اند. در این تماس تلفنی ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه لزوم اجرایی شدن توافقات حاصل شده درباره منطقه کاهش تنش در ادلب را با رجب طیب اردوغان رییس‌جمهور ترکیه به بحث گذاشت. همچنین پوتین تاکید کرد نمی‌توان مانع از اجرای قطعنامه شورای امنیت توسط ارتش سوریه درخصوص مبارزه با تروریست‌ها شد. لاوروف همچنین اعلام کرد مسکو این آمادگی را دارد که به تقویت امنیت نیروهای ترکیه در سوریه کمک کند. با این حال روسیه رسما ترکیه را عامل اتفاق اخیر می‌داند چرا که روس‌ها معتقدند که نباید ترکیه از تروریست‌ها و نیروهای شورشی در سوریه حمایت کند. با این حال ترکیه نیز اعلام کرده که از این پس تمام موقعیت‌های ارتش سوریه به عنوان یک هدف نظامی شناسایی می‌شود و حتی روز گذشته مدعی شد که به 300 هدف نظامی ارتش سوریه حمله کرده است که البته به‌طور رسمی این موضوع از سوی ارتش سوریه تایید نشد. ولی در سوی دیگر روس‌ها تاکنون هرگونه دعوت برای توقف ادامه حمله به ادلب را رد کردند چرا که این اقدام را حق دولت و ارتش سوریه می‌دانند. واسیلی نبنزیا سفیر روسیه در سازمان ملل عنوان کرد که راه‌حل نهایی نه‌تنها در ادلب بلکه کل سوریه این است که همه تروریست‌ها از این کشور خارج شوند. با این حال روس‌ها عنوان می‌کنند که ارتش ترکیه سعی می‌کند از طریق حملات توپخانه‌ای و شناسایی به وسیله پهپاد از نیروهای شورشی در ادلب حمایت کند. روسیه نیز یکی از پهپادهای ترکیه‌ای را در آسمان بر فراز ادلب مورد هدف قرار داده است. همچنین روز گذشته خبرگزاری اینترفکس گزارش داد که با بالاگرفتن تنش‌ها روسیه دو ناو جنگی خود را به مدیترانه اعزام کرده است. مجموعه این اتفاقات در شرایطی است که گفته می‌شود بناست پوتین و اردوغان به زودی با یکدیگر دیدار کنند و حالا باید دید شرایط به سمت بهتر شدن پیش می‌رود یا اینکه تنش‌ها بالا می‌گیرد.
سوءاستفاده دوباره از مهاجران
پس از کشته شدن بیش از 30 نظامی ترکیه‌ای به نظر می‌رسد دولت این کشور بار دیگر قصد دارد که با مهره مهاجران برای تحت فشار قرار دادن ناتو بازی کند چرا که تصاویر نشان می‌دهد از پنجشنبه شب ترکیه مرزها را باز گذاشته تا پناهجویان به سمت یونان و دیگر کشورهای اروپایی روانه شوند. تهدیدی که نشان می‌دهد ترکیه قصد دارد از این طریق ناتو را مجبور به ورود در این موضوع کند. با این وجود یونان و بلغارستان که مرزهای زمینی با ترکیه دارند گشت‌های مرزی خود را افزایش دادند و اتحادیه اروپا از ترکیه خواسته تا به تعهدات خود در بحث مهاجران پایبند باشند.