ایران پرسمان - انتخاب / متن پیش رو در «انتخاب» منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.
پرواز به سمت غرب بر فراز امارات متحده عربی از فجیره، بندری مملو از تانکر‌های نفتی در دریای عمان به سمت خلیج فارس، این احساس را به شما می‌دهد که زمین‌های خشک و لم یزرع در برابر تغییرات اقلیمی آسیب پذیر هستند. مزارع الذید تا حدودی سرسبزی دارد، اما مواد غذایی تولید داخل به ندرت یافت می‌شود. آّب قابل شرب عمدتا از مجتمع‌های آب شیرین کنی به منازل انتقال می‌یابد. گرمای هوا سوزان است. کار در فضای باز در ساعات گرم بعد از ظهر روز‌های داغ تابستان ممنوع است.

اینکه صنعت نفت تمایل دارد از خود در برابر درخواست‌ها برای کاهش مصرف صیانت نماید، امر قابل کتمانی نیست. اما این صنعت همچنین سابقه تلاش برای تضعیف علم آب و هوا به منظور انکار پدیده تغییرات اقلیمی را نیز در کارنامه دارد. فعالان صنعت نفت لابی‌های قدرتمندی دارند که هرگاه اقدامات حفاظت از محیط زیست سوددهی آینده آن‌ها را تهدید می‌کند به سرعت دست به کار می‌شوند. شرکت‌های نفتی که تلاش می‌کنند خود را مجموعه‌هایی دوستدار محیط زیست جا بزنند، تلاش کرده اند تا هدف گذاری‌های بلندپروازانه کنفرانس‌های بین المللی تحت عنوان کاپ را که از سال 1995 تاکنون توسط کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل برگزار می‌شده تعدیل نمایند. آن‌ها بخش عمده‌ای از دلیل این موضوع هستند که چرا کنفرانس‌های کاپ هرگز به صورت مشخص ضرورت کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی را مورد تایید قرار نداده اند. زمانی که در نوامبر 2023، هزاران دیپلمات، سیاستمدار، دانشمند، کارآفرین، لابی گر و روزنامه نگار برای شرکت در نشست کاپ 28 وارد دوبی شدند، بسیاری از کسانی که قصد داشتند با این اقدامات مقابله کنند، با تصمیم امارات مبنی بر انتصاب سلطان الجابر، رئیس شرکت ملی نفت ابوظبی به ریاست این نشست خشمگین‌تر شدند. 
اما نشست کاپ 28 کار خود را در ماه دسامبر با یک گام رو به جلوی هرچند نمادین، اما مهم به پایان رساند. در بیانیه پایانی این نشست از کشور‌های جهان درخواست شده بود که در زمینه "گذار از سوخت‌های فسیلی در سیستم‌های انرژی مشارکت کنند... به اقدامات خود در این دهه تعیین کننده سرعت ببخشند به نحوی که تا سال 2050 به معیار کربن خالص صفر دست پیدا کنند.»
عبارت پردازی و کلمات استفاده شده در این بیانیه جالب توجه است. "درخواست شده" عبارت الزام آوری نیست. "مشارکت کردن" نیز نمی‌تواند به معنای دنبال کردن یک هدف مهم از اعماق وجود باشد. عبارت "گذار از" هم جای عبارت "برچیدن" را که بسیاری از هیئت‌های شرکت کننده به دنبال گنجاندن آن در متن بودند نمی‌گیرد. از این جهت این توافق تا حدودی ضعیف به نظر می‌رسد، اما در عین حال، بیانیه پایانی این نشست یک نقطه عطف تاریخی در مذاکرات محیط زیستی تلقی می‌شود، زیرا از قلب اصلی‌ترین منبع تامین نفت جهان، درخواست کاهش تقاضا برای مهمترین منبع انرژی قرن بیستم را فریاد می‌زند. با این حال به گفته سیمون استیل، رئیس دبیرخانه کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل «ما در دوبی صفحه جدیدی بر دوران سوخت‌های فسیلی نگشودیم... این دستاورد، آغاز یک پایان است.»
اگر این ارزیابی دقیق باشد، لزوما به ضرر امارات نخواهد بود. این کشور خود را قادر به تداوم تولید نفت تا پایان این دوران گذار می‌داند. بهترین ذخایر انرژی حوزه خلیج فارس هم از نظر گستردگی و هم از جهت ارزان بودن عملیات اکتشاف در اختیار این کشور است. به علاوه، در اکثر موارد کار با این منابع به خودی خود به اندازه تولید نفت در سایر نقاط جهان دی اکسید کربن منتشر نمی‌کند. در صورت برابر بودن سایر شرایط، جهان در مسیر کاهش وابستگی به نفت، ابتدا تولید کنندگان پرهزینه را کنار خواهد گذاشت.
اما گذار از نفت به سمت انرژی‌های غیرفسیلی همچنان به معنای تغییر دینامیسم حاکم بر صنعت نفت است، که این صنعت و رابطه آن با اقتصاد جهانی را طی 50 سال گذشته شکل داده است. در اکتبر 1973، کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس عضو اوپک خشمگین از حمایت آمریکا از اسرائیل در جنگ یوم کیپور، فروش نفت به ایالات متحده و متحدانش را تحریم کردند. پیش از آن تحریم، قیمت نفت اندکی بیش از 3 دلار در هر بشکه بود. این رقم تا مارس 1974 به 13 دلار رسید. قبل از تحریم نفتی اعراب، قیمت نفت دهه‌ها ثابت مانده بود. اما از سال 1973، قیمت همواره رو به افزایش بوده و روندی پرنوسان را تجربه کرده است.
جیسون بوردوف، کارشناس سیاست گذاری انرژی و رئیس مرکز سیاست گذاری جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا در این باره گفت: «هر چه بگویم، حق مطلب را در مورد شوک وارده به روح و روان مردم آمریکا در نتیجه جهش یک شبه قیمت نفت، تمام شدن سوخت در پمپ بنزین‌ها و تشکیل صف‌های طویل ادا نمی‌کند.» وی همچنان معتقد است که شوک نفتی 1973 و شوک بعد از آن که متعاقب پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اتفاق افتاد، «سیاست انرژی را برای نیم قرن شکل داد.»
بازه زمانی 50 ساله زمان مناسبی است که به عقب برگردیم و تغییرات رادیکال را مرور کنیم. این بازه زمانی تقریبا برابر با طول عمر یک انسان است و به مردمی که پس از تغییرات رخ داده در گذشته متولد شده اند اجازه می‌دهد تا درک بهتری از ویژگی‌های خاص جهانی که همواره می‌شناخته اند کسب کنند.
این دلیل برای بررسی جهانی که شوک نفتی سال 1973 آن را ایجاد کرد کافی است. اما چرخشی که در دسامبر سال گذشته در دوبی اتفاق افتاد این وظیفه را خطیرتر و فوری‌تر می‌سازد. بازار نفت پس از بحران 1973 همواره درگیر کشمکش میان نرخ رشد عرضه (که همواره توسط اوپک هماهنگ می‌شد) و تقاضا بوده است. در جهان محدود شده از ناحیه دغدغه‌های محیط زیستی این رشد عرضه و تقاضا باید پایان پذیرد. برخی بر این باورند که نرخ عرضه و تقاضا ثابت شده است. برخی اصرار دارند که باید میزان تولید و تقاضا به سرعت و به شکلی قابل توجه کاهش یابد. اگر این اتفاق رخ دهد، نگرانی‌های جدیدی نظیر اینکه عرضه نفت جدید از کجا تامین خواهد شد و تا چه اندازه این منابع قابل اتکا هستند، رخ خواهد نمود. سوالات بعدی احتمالا این خواهد بود که چه کسی عرضه را متوقف خواهد کرد و این اقدام چه تاثیراتی در پی خواهد داشت؟ زمانی که تقاضا در حال افزایش است، ارزیابی غلو آمیز از این روند می‌تواند منجر به سرمایه گذاری بیش از حد در حوزه انرژی شود. زمانی هم که تقاضا رو به کاهش است، سرمایه گذاری کم ممکن است ریسک بزرگتری را به دنبال داشته باشد.