بزرگنمايي:

ایران پرسمان - شرق / « مشارکت مردم و یادگیری اجتماعی علیه کرونا » عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم محمدحسین شریف‌زادگان است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
شیوع کرونا در ایران پدیده‌ای است که به ‌طور عمومی گسترش یافته‌؛ اگرچه در تاریخ ایران به شکل وبا و تیفوس وجود داشته است و همه ارکان جامعه را درگیر خود می‌کرد؛ ولی امروزه با شناخت علم و دانش قابل رؤیت و شناخت است و مبارزه با آن نیز از دانش و تجربه بشری کمک می‌گیرد. کرونا زمانی که همه‌گیر شد و همه جامعه به آن حساس شدند، امری است در حوزه عمومی و سیاست‌های عمومی بر آن گسترانیده می‌شود. حوزه عمومی بر منافع عمومی استوار است و هر اخلال یا سانحه‌ای در آن بر عهده دولت است و نوع روبه‌روشدن دولت با آن از طریق حکمروایی است. به غیر از دولت‌هایی با ساختار سازمان‌یافته اقتدارگرای تک‌حزبی مثل چین، کشورهای دموکراتیک با جوامع مدنی متکثر و حتی کشورهای نیمه‌باز و نیمه‌بسته‌، دولت نمی‌تواند بخش عمومی را بدون تکیه بر جامعه مدنی- نهادهای اجتماعی و اقتصادی و مشارکت مردم به پیش ببرد. مفهوم حکمروایی هم در اینجا مدیریت جامعه فراتر از دولت و با مردم و نهادهای مدنی است. کرونا تبدیل به امری ملی در حوزه عمومی شده است و همه مردم و همه اقشار اجتماعی را تهدید می‌کند و به یکی از سوانح طبیعی از نوع ویروسی آن تبدیل شده است. مدیریت سوانح طبیعی (کرونا) سه مرحله است: نخست مرحله تمهیدات بهداشتی-درمانی، آگاهی اجتماعی و سازماندهی لازم، دوم مرحله مقابله سازمان‌یافته در زمان شیوع و سوم مرحله تدابیر بعد از آن. ‌ در هر سه مرحله سیاست‌گذاری و مدیریت آن اگرچه از مسئولیت‌های اصلی دولت است؛ ولی حتما با نهادهای اجتماعی و مدنی و مشارکت مردم در قالب حکمروایی در حوزه عمومی انجام می‌گیرد. اگر در گذشته خللی در همکاری دولت و نهادهای مدنی ایجاد شده و دولت نهادهای مردم‌نهاد را برنتابیده است و آثار آن نیز در مشارکت مردم از طریق این نهادها خود را نشان می‌دهد؛ ولی امروز نقش نهاد‌های مردم‌نهاد ضرورتی ملی در ایجاد حکمروایی برای مقابله با کرونا است. مدیریت نوین دیگر همانند مدیریت کلاسیک خطی نیست؛ بلکه امری است که به شکل شبکه‌ای از نهادهای اجتماعی خود را نشان می‌دهد و چون در کل سرزمین ایران اعم از استان‌ها و شهرستان‌ها و شهرها و روستاها گسترده شده است، جنبه فضایی نیز دارد؛ بنابراین مدیریت در قالب یک مدیریت شبکه فضایی در ‌‌نهادهای مدنی و اجتماعی می‌تواند در حکمروایی حوزه عمومی برای مقابله با سوانح طبیعی کرونا از سوی دولت عمل ‌کند. نهادهای اجتماعی مدنی، شامل نهادهای مردم‌نهاد، خیریه‌ها، مؤسسات اجتماعی و از همه مهم‌‌تر افکار عمومی است که می‌تواند در این زمان حساس مقابله با کرونا خود را به‌عنوان بازیگر بخش مهمی از حکمروایی فراتر از دولت نشان دهد.دولت اگر می‌خواهد از کارایی لازم برای مقابله با این امر ملی برآید، لازم است اقدامات خود را با همکاری مردم و نهادهای اجتماعی و مدنی و با سازگاری و همراهی با افکار عمومی با شفافیت بیشتر و اعتمادسازی، ‌‌به پیش ببرد. حکمروایی مقابله با سوانح طبیعی کرونا عمدتا بر امور «احکام پزشکی و فنی» آن و «مدیریت سوانح طبیعی ویروسی» که دارای پشتوانه تجربه جهانی است، استوار است و تمکین به آن دو‌سویه است.
هم دولت و نظام باید به آن تن دهند و هم مردم و نهادهای اجتماعی و به‌ویژه نهادهای سنتی که آموزش لازم و حتی گاهی تجربه ذهنی تطبیق خود با وقایع و تحولات اجتماعی ایران مدرن را نداشتند.
در اینجا نیز تمکین‌نکردن دولت برای قرنطینه شهر قم در مراحل اولیه شیوع بیماری در این شهر به‌هر‌دلیل که باشد، تن‌ندادن به یک امر فنی و پزشکی منطبق با تجارب بین‌المللی و هم‌اکنون نتایج مثبت اجرای آن در کشورهای دیگر است کاملا مشاهده می‌شود.
مهم‌ترین مسئله در این میان «وحدت فرماندهی» است که همه باید آن را بپذیرند ولی این‌گونه فرماندهی بر‌اساس حکمروایی بوده و فراتر از دولت و با مردم است. این‌گونه فرماندهی اعتمادسازی و کارآمدی بیشتری خواهد داشت. در صورت مشارکت مردم و نهاد‌های اجتماعی، هیچ فرد یا گروه یا گرایش اجتماعی چه مدرن و چه سنتی یا مذهبی‌ای به‌خاطر اینکه خود نیز در آن مشارکت دارد نمی‌تواند از تدابیر آن تخطی کند.
در این میان، تحولی نیز در حال شکل‌گیری است و آن «یادگیری اجتماعی» بسیار گسترده و در سطح ملی برای مقابله و سازگاری با یکی از پدیده‌های سوانح طبیعی ویروسی است؛ به‌طوری‌که مردم و گروه‌های اجتماعی براثر رویا‌رویی با ضرورت‌های فردی و اجتماعی، رفتار‌های جمعی و رواداری از خود نشان می‌دهند که موجب افزایش خصوصیات ارتقایافته فردی و مدنیت اجتماعی می‌شود این کار براثر یادگیری متقابل در خانه خیابان و محل کار انجام می‌‌شود و در مجموع جامعه ایران را ارتقا می‌دهد. نشستن در خانه‌ها، دست‌ندادن، رعایت بهداشت فردی و محیطی، حساسیت در مراجعه به مراکز درمانی، همکاری اجتماعی در حمل‌ونقل شهری و محل کار و خرید، حتی برخی از نهادهای سنتی مذهبی که آمادگی ذهنی لازم ‌‌برای مقابله با این امر را نداشتند و رفتارهای غیرمتعارفی از خود نشان دادند، ازسوی بخش‌های پیشروتر نهادهای مذهبی تغییر مسیر دادند و نمازجمعه شهرها تعطیل و محدودیت‌های زیادی در مکان‌های مذهبی انجام شد، گرچه دیرهنگامی این تغییرات اثرات منفی خود را به بار آورد ولی نتایج آن سبب انباشت تجربه اجتماعی بخشی ازجامعه سنتی ایران ازطریق «یادگیری اجتماعی» ناشی از «حکمروایی سوانح طبیعی ویروسی» شد.
بنابراین، مردم و نهادهای مدنی و اجتماعی باید در چارچوب تدابیر تخصص پزشکی و همکاری‌های فردی و اجتماعی خود را در معرض یک حکمروایی ملی دو سویه مردم و دولت قرار دهند و دولت نیز باید بداند که بدون مشارکت مردم و نهادهای مدنی و اجتماعی نمی‌تواند حکمروایی ملی مقابله با سانحه طبیعی ویروس کرونا را به پیش ببرد.
دولت هرگز نباید مسئله کرونا در کشور را که طبیعتا با نارسایی‌ها و کمبودها مواجه است و حتی ممکن است با اعتراضاتی نیز مواجه شود، به «امر سیاسی» تبدیل کند که با استفاده از «شرایط استثنائی» ناشی از آن به قهر سیاسی گرایش پیدا کند. همواره می‌توان با شفافیت، اعتمادسازی و بروز عواطف اجتماعی و انسانی، مردم و نهادهای اجتماعی را برای همکاری به سوی خود جلب کرد. دولت باید از ظرفیت‌های نهادهای مدنی و اجتماعی با این اعتقاد که حکمروایی بدون مشارکت آنها انجام نمی‌پذیرد و حل مسائل امروز محتاج مشارکت آنان است، استفاده کند و این نهاد‌ها را در اولین فرصت سازمان‌دهی کرده و با آموزش‌های لازم، در سراسر کشور برای مقابله با سانحه طبیعی ویروس فعال کند. باوجود کمبودها و نارسایی‌ها که بخشی از آن نیز ناشی از تحریم ستمگرانه قدرت‌های بزرگ است، بر هر ایرانی وطن‌دوست و مردم‌گرا فرض است اقدامات، قلم‌ها، انتقادها و پیشنهادهای خود را برای کارآمدی و تحقق بیشتر حکمروایی فوق‌الذکر هدف‌گیری کند و در تضعیف و دلسردی عوامل آن به‌ویژه پزشکان، پرستاران و عوامل درمانی در بخش‌های مختلف که مانند سربازان یک نبرد ملی با سوانح طبیعی می‌جنگند هرگز قدمی برندارند. کرونا به‌دلیل توقف یا کندشدن بخش‌های وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی، به‌‌ویژه خدمات شهری، موجب رکود اقتصادی می‌شود و در این میان کارگران، تهیدستان و خرده‌کاسبان شهری بیشترین لطمه اقتصادی را خورده‌اند. دولت و نهاد‌های مدنی و اجتماعی باید تدابیری برای حمایت از این اقشار اجتماعی به کار گیرند‌. در این شرایط پرداختن به این امر جزئی از سیاست‌های اجتماعی بخش عمومی ناشی از سانحه طبیعی کروناست و باید در قالب حکمروایی پیش‌گفته حل‌وفصل شود.
در این میان، باید هیچ شهر و مردمی مقصر جلوه داده نشوند. مثلا مردم قم را که اولین سانحه‌دیدگان این سانحه ملی هستند، سرزنش نکنیم؛ زیرا امروز در‌پی مقصر‌بودن ثمره اجتماعی مناسبی برای ایران به ارمغان نمی‌آورد. امروز همه ایرانیان دچار مشکل ملی شده‌اند که باید با همدلی، هوشمندی، هوشیاری و حکمروایی مناسب آن را پشت‌سر گذاشت. ایرانیان با فرهنگ و مقاوم با یاری خداوند متعال و حکمروایی خودشان این مشکل را حل خواهند کرد.