بزرگنمايي:

ایران پرسمان - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
‌اپیدمی ویروس کرونا که در امروز در تمام کشورها گسترش پیدا کرده است، موضوعی نیست که تنها به حوزه بهداشت عمومی ارتباط داشته باشد. این بیماری تهدیدهایی بی‌سابقه‌ برای امنیت ملی و بین‌المللی کشورها ایجاد می‌کند و همان‌طور که رهبران بسیاری از کشورها عنوان کرده‌اند، با توجه به تلفات زیاد، مبارزه با این ویروس تفاوت چندانی با جنگ‌های بزرگ و پرهزینه ندارد. در این میان سرویس‌های اطلاعاتی هم مانند زمان وقوع درگیری‌های نظامی، نقشی اساسی برای مقابله با ویروس کرونا دارند و این نقش‌آفرینی مثل همیشه در سایه انجام می‌شود.
هفته‌نامه فارن‌پالسی در گزارشی به قلم کالدر والتون، نویسنده و دکترای تاریخ از دانشگاه کمبریج، می‌نویسد سرویس‌های اطلاعاتی به چهار روش در جنگ با ویروس کرونا می‌توانند ایفای نقش کنند؛ اول اینکه این سرویس‌ها ارزیابی‌های دقیقی درباره میزان شیوع و اثرات ویروس کووید-19 در اختیار سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران قرار می‌دهند. برای مثال جامعه اطلاعاتی ایالات متحده در خط مقدم مبارزه با کرونا و در مرکز ملی اطلاعات پزشکی در مریلند تسهیلات اختصاصی در اختیار دارد. مرکز ملی اطلاعات پزشکی با داشتن اپیدمولوژیست‌ها، ویروس‌شناسان و سایر متخصصان به عنوان خانه‌ای برای تجمیع اطلاعات از سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ایالات متحده درباره ویروس کرونا عمل می‌کند.
مرکز ملی اطلاعات پزشکی مانند سلف خود در دوران جنگ سرد، از سال 2008 به عنوان چشم و گوش ایالات متحده در مباحث مربوط به تهدید‌های بیولوژیک عمل می‌کند. نهادهای اطلاعاتی آمریکا در ماه ژانویه و بر اساس گزارش‌های مرکز ملی اطلاعات پزشکی به دولت ترامپ نسبت به تهدید ویروسی که از شهر ووهان چین نشئت گرفته هشدار داده بودند. ترامپ این هشدارها را نادیده گرفت. اما سوء مدیریت اولیه را نمی‌توان به حساب سرویس‌های اطلاعاتی گذاشت چراکه آنها به‌موقع نسبت به این خطر هشدار داده بودند. با بی‌توجهی دولت ترامپ به این هشدارها یکی از بدترین شکست‌های سیاسی در تاریخ ایالات متحده به نام دولت ترامپ ثبت شد.
سرقت اطلاعات و اسرار
دومین راهی که سرویس‌های برای مقابله با ویروس کرونا پیشِ‌رو دارند، سرقت اطلاعات و اسرار است. این‌گونه سرقت‌ها معمولا جاسوسی خوانده می‌شود و اطلاعاتی را دربر می‌گیرد که دیگران می‌خواهند مخفی بماند. با شیوع ویروس کرونا نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده این امکان را یافتند تا اطلاعاتی منحصر به فرد از اسرار دیگر کشورها را در اختیار سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان در واشنگتن قرار دهند؛ از جمله این اطلاعات می‌توان به صحت آمار شیوع ویروس کرونا در یک کشور اشاره کرد. این‌گونه اسرار در مورد کشورهای بسته مانند روسیه، چین و کره شمالی اهمیتی بسیار زیاد دارد.
براساس این ارزیابی‌ها حکومت چین در ابتدای شیوع ویروس کرونا، آمار مبتلایان را پنهان کرده بود. در روسیه که آمار رسمی مبتلایان به طرزی مشکوک پایین اعلام می‌شد، اکنون برای مهار این بیماری محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای اعمال شده است. بنابراین آمارهای اطلاعاتی ایالات متحده و شرکایش که از طریق روش کلاسیک و همچنان کارآمد جاسوسی حاصل شده، نقشی اساسی برای مقابله با ویروس کرونا ایفا می‌کند.
سومین روشی که نهادهای اطلاعاتی می‌توانند با استفاده از آن به مقابله با شیوع ویروس کرونا یا اپیدمی‌های دیگر در آینده بپردازند، مقابله با ضداطلاعات است. ایالات متحده و چین در حال حاضر در حال نبرد تبلیغاتی بزرگی هستند تا ثابت کنند هر کدام نقش مؤثرتری در مقابله با ویروس کرونا ایفا می‌کنند. همچنین بحث بر سر اینکه حکومت‌های دموکراتیک بهتر می‌توانند از شهروندان خود دفاع کنند یا حکومت‌های غیردموکرات، ادامه دارد. با افزایش تعداد مبتلایان در ایالات متحده که این کشور را در صدر قرار داده، مرگ‌ومیر بر اثر ابتلا به ویروس کرونا هم در آمریکا از تعداد قربانیان در چین فراتر رفته و ایالات متحده در حال شکست در این نبرد است.
در چنین شرایطی حکومت چین برای بی‌اعتبارکردن ایالات متحده در افکار عمومی، با مطرح‌کردن تئوری توطئه ادعا کرده که ارتش آمریکا مسئول انتشار ویروس کروناست. چنین ادعاهایی در دوران جنگ سرد بسیار مطرح می‌شد و ابداع‌کننده آن هم حکومت اتحاد جماهیر شوروی بود. سرویس‌های اطلاعاتی شوروی هم آن روزها ادعا می‌کردند که ارتش آمریکا ویروس HIV را در تأسیسات بیولوژیک خود «فورت دتریک» ایجاد کرده است. امروز هم چین ادعا می‌کند ویروس کرونا از مرکز اطلاعات ملی پزشکی واقع در همین شهر به عنوان مهم‌ترین مرکز مقابله با ویروس کرونا به بیرون هدایت شده است؛ یک هم‌گرایی غم‌انگیز از ضداطلاعات دیروز شوروی و امروز چین درباره بیماری‌های همه‌گیر و تلاش‌های ایالات متحده برای مقابله با آن.
دست‌های پنهان خارجی
عجیب نیست که این‌گونه اقدامات ضداطلاعاتی امروز و در شرایطی صورت می‌گیرد که هنوز درمانی برای این بیماری کشف نشده و جوامع در وحشت و اضطراب به سر می‌برند و نظم جهان به هم ریخته است. در چنین شرایطی جوامع خیلی راحت طمعه ضداطلاعات نهادهای دولتی و غیردولتی می‌شوند. در چنین شرایطی طبیعت انسانی به دنبال توضیحی برای بحران ایجادشده می‌گردد و ایده دست‌های پنهان خارجی همواره جذابیت دارد.
در دوران جنگ سرد، ایالات متحده برای مقابله با اقدامات ضداطلاعاتی شوروی درباره شیوه ویروس HIV یک استراتژی موفق را به کار برد. در اوایل دهه 90 میلادی، رونالد ریگان، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، گروهی بین‌بخشی برای مقابله با ضداطلاعات شوروی ایجاد کرد که استراتژی آن سه‌گانه بود: گزارش، تجزیه و تحلیل و اطلاع‌رسانی. این گروه با جمع‌آوری اطلاعات متوجه شده که ریشه اقدامات ضداطلاعاتی شوروی در مورد این ویروس احتمالا از برداشت‌های یک جاسوس نشان می‌گیرد. به این ترتیب این گروه، حکومت شوروی را مسئول این ضداطلاعات و تبلیغات آن دانست و مقام‌های آمریکایی در مذاکرات خود با مقام‌های شوروی این موضوع را مطرح کردند. در سال 1987 مسکو تئوری توطئه در مورد ویروس HIV را کنار گذاشت. ایالات متحده باید برای مقابله با ادعاها امروز چین هم گروهی مشابه و امروزی‌تر تشکیل دهد و با توجه به نقش رسانه‌های اجتماعی در انتشار اطلاعات، این رسانه‌ها نیز باید در این مسیر همراه شوند.
چهارمین و آخرین راهی که سرویس‌های اطلاعاتی می‌توانند از طریق آنها با ویروس کرونا و دیگر اپیدمی‌ها در آینده مقابله کنند، نظارت است. در این مورد رژیم‌های استبدادی مانند چین مزیت بسیاری بر دموکراسی‌های لیبرال غربی دارند که ملزم به رعایت حاکمیت قانون و آزادی‌های شهروندی هستند. چین با استفاده از شناسه‌های دیجیتال برای نظارت بر حرکات افراد و حتی ارائه پاداش به افراد برای اطلاع‌رسانی در مورد همسایگان خود، نظارت گسترده‌ای را از طریق توده‌ای از شهروندان برای مقابله با این ویروس ایجاد کرده است. در مقابل، آمریکایی‌ها هنوز مشغول بحث در مورد سیاست‌های عمومی بهداشتی و نقض احتمالی حقوق شهروندان در صورت ایجاد محدودیت هستند. تا زمانی که واکسنی برای ویروس کرونا وارد بازار شود که انتظار می‌رود 12 تا 18 ماه به طول بینجامد، نهادهای اطلاعاتی باید از این ابزارها برای مقابله با این ویروس استفاده کنند.
اسرائیل یکی از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا یک برنامه سراسری نظارت دیجیتال را با استفاده از تکنولوژی جاسوسی ردیابی تلفنی که در اصل برای مقابله با تروریسم طراحی شده، ایجاد کرده تا از طریق آن مناطق و افراد مبتلا را شناسایی کرده و در مورد آنها به مردم هشدار دهد. آمریکایی‌ها هم اگر نمی‌خواهند محدودیت‌های مشابه چین را ایجاد کنند باید سازوکاری که اسرائیل به کار گرفته را اجرا کنند. در حال حاضر امنیت افراد و بهداشت عمومی مهم‌تر از آزادی‌های مدنی است.
در هر صورت این چهار روش مهم‌ترین اقداماتی است که سرویس‌های اطلاعاتی برای مقابله با ویروس کرونا می‌توانند انجام دهند و هنگامی که همه‌گیری ویروس کرونا از بین رفت، با گذشت زمان، انتشار اسناد نشان خواهد داد که سرویس‌های اطلاعاتی در روند مقابله با کرونا چه کمک‌هایی به دولت‌های مربوطه کرده‌اند. تاکنون و براساس گزارش‌هایی که منتشر شده، مهم‌ترین سرویس اطلاعاتی اسرائیل (موساد) عملیاتی مخفی برای خرید کیت‌های آزمایش ویروس کرونا در خارج از اسرائیل انجام داده است. تردیدی نیست که سرویس‌های اطلاعاتی دیگر کشورها هم عملیات‌های مشابه‌ای را در دستور کار خود دارند. در نهایت باید پذیرفت که نهادهای اطلاعاتی همیشه آخرین پناهگاه برای حفظ استقلال و امنیت کشورها محسوب می‌شوند.
در مورد آینده هم می‌توان پیش‌بینی کرد که دولت‌های مختلف با روش‌های مختلف از جمله جدی‌گرفتن روش‌های اطلاعاتی پیشگیری ازشیوع بیماری‌های همه‌گیر اطمینان حاصل خواهند کرد که تجربه کرونا و عدم آمادگی آنها دیگر تکرار نخواهد شد. ایالات متحده در این میان می‌تواند پیشرو باشد. همان­طور که پرل هابر و حملات 11 سپتامبر منجر به بازسازی اطلاعاتی ایالات متحده شد تا در مورد عدم تکرار آنها اطمینان حاصل شود، تجربه مقابله با ویروس کرونا هم باعث می‌شود هوش و تکنولوژی مقابله با بیماری‌های همه‌گیر در کنار مقابله با تروریسم، امنیت سایبری و مقابله با جاسوسی به یکی از اولویت‌های امنیت ملی آمریکا تبدیل شود. دور از انتظار نیست که از این پس آمادگی کشورها برای مقابله با تهدید بیوتروریسم هم افزایش یابد.
در مورد عملکرد دولت ترامپ هم تردیدهای جدی وجود دارد و می‌توان انتظار داشت شکایت‌ها و پرونده‌هایی در مورد عملکرد دولت ترامپ در دوره شیوع کرونا مطرح و ثبت شوند. واکنش‌های گیج‌کننده و سیاست‌های متناقضی که دولت ترامپ در هفته‌های گذشته اتخاذ کرده جان بسیاری را در ایالات متحده گرفته است. در این میان تنها امیدواری این است که سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران به این اتفاق نظر رسیده باشند که بخشی‌هایی از مهم‌ترین اقدامات نهادهای اطلاعاتی در زمان بروز بحران‌هایی مانند ویروس کرونا کارایی خود را نشان می‌دهند.