بزرگنمايي:

ایران پرسمان - بیتوته / خمس در اصطلاح شرع، حقی است که خروج آن از مال، واجب بوده و به دو قسمت تقسیم می شود که یک قسمت آن سهم امام علیه السلام است و قسمت دیگر آن سهم سادات می باشد.
خمس از نظر لغت و شرع
خمس از نظر لغت به معنی یک پنجم است و در شرع خمس عبارت است از اینکه هر مسلمانی که بالغ و عاقل باشد با شرایط و تفصیلی که بعداً بیان خواهیم کرد بر او لازم است که خمس هفت چیز را بعنوان حق واجب الهی بدهد و به صورت کلی خمس دو قسمت می شود یک قسمت از آن خدا و پیامبر و اولی الامر( امام) است که با وجود امام معصوم سهم خدا و پیامبر نیز حق امام میباشد که از آن به سهم امام تعبیر می شود و قسمت دیگر آن حق سادات مستمند و درمانده است که به آن سهم سادات گفته می شود.
خمس از منظر قرآن
خداوند در آیه زیر وجوب خمس و مصارف آنرا به صورت فشرده بیان کرده و اهمیّت آنرا گوشزد کرده است.
« وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا »
( یعنی ای مؤمنان) بدانید که آنچه به شما غنیمت و فایده رسد (کم یا زیاد) خمس (یک پنجم) آن مخصوص خدا و رسول و خویشان او و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است اگر یتیمان به خدا و آنچه بر بنده خود نازل کرده ایم دارید.
خمس از چه چیزهائی واجب است؟
در هفت چیز خمس واجب است که عبارتند از:
1. منفعت کسب: هر گاه انسان از تجارت یا صنعت یا کسب‌های دیگر مالی بدست‌آورد.
2. معدن: درصورتی که کسی از معدن «طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، ذغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج»، نمک و معدن‌های دیگر چیزی بدست آورد در صورتی که به مقدار نصاب (بعد از کسر مخارج به میزان 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار قیمت آن) باشد باید خمس آن را بدهد.
3. مال حلال مخلوط به حرام:درصورتی که مال حلال با مال حرام به طوری مخلوط شود که انسان نتواند آن‌ها را از یکدیگر تشخیص دهد و صاحب مال و مقدار آن هیچ کدام معلوم نباشد باید خمس تمام مال را بدهد.
4. گنج: گنج مالی است که در زمین یا درخت یا کوه یا دیوار مخفی باشد و کسی آن را پیدا کند (و صاحب آن معلوم نباشد و خلاصه) طوری باشد که به آن گنج بگویند (باید خمس آن را بدهد.)
5. غنیمت:درصورتی که مسلمانان به امر امام معصوم ـ (ع) ـ با کفار جنگ کنند چیزهائی در جنگ بدست آورند به آن‌ها غنیمت گفته می‌شود و مخارجی که برای غنیمت کرده اند مثل مخارج نگهداری و حمل و نقل آن و نیز مقداری که امام ـ (ع) ـ صلاح می‌داند به مصرفی برساند و چیزهائی که مخصوص به امام است، باید از غنیمت کنار بگذارند و خمس بقیه آن را بدهند.
6. جواهری که به واسطه فرو رفتن در دریا به دست می‌آید:درصورتی که کسی به واسطه فرو رفتن در دریا لؤلؤ یا مرجان یا جواهر دیگر روئیدنی باشد یا معدنی، که با فرو رفتن در دریا بدست می‌آید درصورتی که پس از کم کردن مخارجی که برای بیرون آوردن آن کرده قیمت آن به هجده نخود طلا برسد باید خمس آن را بدهد.
7. زمینی که کافر ذمّی از مسلمانان می‌خرد:درصورتی که کافر ذمّی (یهودی یا نصرانی که در پناه اسلام است) زمینی را از مسلمانان بخرد باید خمس آنرا از همان زمین بدهد و چنانچه پول آن را هم بدهد اشکالی ندارد، ولی چنانچه غیر از پول چیز دیگری بدهد باید با اجازه حاکم شرع باشد و نیز اگر مسکن و دکان و شبیه این‌ها را از مسلمانان بخرد درصورتی که زمین آن را جداگانه قیمت کنند بایدخمس زمین را بدهد.
مواردی که خمس ندارد:
-مهریه زنان.
- مالی که به انسان ارث می رسد.
-چیزی که به انسان بخشیده می شود.
- عیدی هایی که دریافت می کند.
-جایزه هایی که دریافت می کند.
- مالی که به عنوان خمس یا زکات یا صدقه دریافت می کند.