بزرگنمايي:

ایران پرسمان - حوزه / در قرآن کریم، قلب منشا ادراک و تعقل معرفی شده است «ام لهم قلوب لا یفقهون بها» گرچه از فواد هم تعبیر شده است. ان السمع و البصر و الفواد ...» اما آن چه که مشهور است «قلب» است همچنین صفات و ویژگی های دیگری هم برای قلب گفته شده است. با بررسی آیات قرآن می توان صفات و حالات و ویژگی های ذیل را برای قلب احصا کرد که در قرآن از آن ها سخن به میان آمده است.
1- القلب السلیم:
مراد از قلب سلیم قلبی است مخلص برای خدا و خالی از کفر و نفاق و هرگونه پستی. در قرآن چنین آمده است :
« إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ »
2- القلب المنیب:
قلبی است که همیشه درحال برگشت و توبه به سوی خدا و از آن سو ثابت و پابرجاست بر طاعت خدا. در قران این گونه تعبیر شده است :
«مَنْ خَشِی الرَّحْمَن بِالْغَیبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِیبٍ»
3. القلب المخبت:
وآن قلبی است فروتن و آرام به ذکرخدا
« فتُخْبِتَ لَهُ قلُوبُهُمْ »
4. القلب الوجل:
و آن قلبی است که از یاد خدا میلرزد که مبادا عمل وی به درگاه خدا قبول نشود و از عذاب خدا نجات نیابد.
«وَالَّذِینَ یؤْتُونَ مَا آتَوا وَّقُلُوبُهُمْ وَجِلَهٌ أَنَّهُمْ إِلَی رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ»
5. القلب التقی:
و آن قلبی است که به احکام خدا احترام می گذارد.
«ذَلِکَ وَمَن یعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَی الْقُلُوبِ»
6. القلب المهدی:
و آن قلبی است که تسلیم امر خدا و راضی به قضا و قدر پروردگار است.
«وَمَن یؤْمِن بِاللَّهِ یهْدِ قَلْبَهُ»
7. القلب المطمئن:
قلبی که با یاد خدا و توحیدش آرام میگیرد.
« وتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّه » «لیطمئن قلبی» و « الا بذکر الله تطمیئن القلوب»
8. القلب الحی:
و آن قلب زنده ای است که از شنیدن داستان های امت های گذشته که با گناه وطغیان هلاک شدند پند و اندرز میگیرد.
« إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَی لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ »
9- القلب المریض:
و آن قلبی است که دچار بیماری شک و نفاق شده و مبتلا شده به فسق و فجور و شهوت های حرام.
«فَیطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ »
10- القلب الأعمی:
وآن دل کوری است که حق را نمیبیند و در نتیجه پند و اندرز نمیگیرد.
« وَلَکِن تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ »
11- القلب اللاهی:
وآن دلی است که از قرآن غافل و مشغول لهو و لعب و شهوت های دنیاست.
« لاهِیهً قُلُوبُهُمْ »
12- القلب الآثم:
و آن دلی است که گواهی حق را کتمان میکند و میپوشاند.
« وَلاَ تَکْتُمُواْ الشَّهَادَهَ وَمَن یکْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ »
13- القلب المتکبر:
وآن دل مغرور و متکبری است که از توحید و طاعت خداوند رویگردان است، زورگو و جبار است به خاطر ظلم و طغیان.
«قلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ »
14- القلب الغلیظ:
و آن دلی است که عطوفت و رحمت و رأفت از آن برداشته شده.
«وَلَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ »
15- القلب المختوم:
و آن قلبی است که هدایت را نمی شنود و تعقل نمیکند.
« وَخَتَمَ عَلَی سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ »
16- القلب القاسی:
وآن دلی است که به عقیده و ایمان نرم نمیشود و وعظ و ارشاد در آن تأثیری ندارد و از یاد خداوند رویگردان است.
« وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِیهً »
17- القلب الغافل:
وآن قلبی است که مانع ذکر و یاد پروردگار است و هوا و هوسش را بر طاعت حق تعالی ترجیح میدهد.
«وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِکْرِنَا »
18- الَقلب الأغلف:
و آن دلی است که پوشیده شده است به طوری که اقوال و فرمایشات رسول اکرم "ص"در آن نفوذ و رسوخ نمیکند.
« وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلْفٌ »
19- القلب الزائغ:
و آن قلبی است که از حق و حقیقت اعراض میکند.
«فأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیغٌ »
2- القلب المریب:
و آن قلبی است که در شک و شکوک متحیر و سرگردان است.
« وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ »