بزرگنمايي:

ایران پرسمان - صبح نو / متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
روح الله فرقانی / شکل‌گیری «انجمن دوستی ایران- عربستان» که مدتی است از سوی رسانه‌های عرب زبان منطقه دنبال می‌شود، تلاشی است که نخست‌وزیر جدید عراق به منظور بهبود روابط تهران- ریاض دنبال می‌کند، موضوعی که «حسن هانی‌زاده» کارشناس مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با روزنامه «صبح‌نو»، آن را برای کاهش تنش‌ها در منطقه می‌داند و معتقد است تحولات اخیر آمریکا، ریاض را به دوستی با تهران ترغیب کرده است.
اعدام نابخردانه آیت‌الله شیخ نمر و حمله ائتلاف سعودی به یمن و بمباران مردم مظلوم این کشور و همچنین حمایت تلویحی و رسانه‌ای ریاض از اقدامات تروریستی که در کشورمان روی داد، موجب شد تا روابط تهران با ریاض به کمترین سطح خود طی چند سال اخیر برسد. تا آنجاکه مقامات برخی کشورها همچون عراق، برای عادی شدن روابط طرفین گام‌هایی را بردارند. گام‌هایی که از «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر پیشین عراق در سفر به ریاض برداشت اما نتیجه بخش نبود، اکنون و در روزهای اخیر «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر جدید این کشور برآن شده است تا با شکل‌گیری انجمن دوستی تهران و ریاض، روابط طرفین را عادی سازد.
رسانه عربی الخلیج آنلاین به فراز و فرود روابط عراق و عربستان پرداخته و نوشته که گویا به تازگی دو طرف سعی دارند به سمت روابط نزدیک با یکدیگر حرکت کنند. الکندوری، تحلیلگر مسائل سیاسی به این رسانه گفته است که عربستان همچنان از عراق به‌عنوان واسطه خوبی برای رابطه با ایرانی‌ها در رابطه با پرونده یمن، بررسی مسائل نفتی و صادرات جهانی آن، استفاده می‌کند. وی ادعا کرده است:«روزی که الکاظمی، نخست‌وزیر جدید عراق هیأتی را به عربستان فرستاد، یک تماس تلفنی با اسحاق جهانگیری، معاون حسن روحانی داشت و ایشان در خصوص راه‌اندازی کمیته دوستی بین ایران و عربستان و اجرا کردن طرح‌هایی توافق کردند.» به عقیده الکندوری، نخست‌وزیر عراق به‌دنبال اطمینان‌دهی به طرف ایرانی است، مبنی بر اینکه رابطه جدید عراق با عربستان، علیه ایران نیست و عراق تنها قصد دارد نقش میانجی بین این دو کشور را ایفا کند.
بروز اخباری مبنی بر درخواست عربستان از نخست‌وزیر جدید عراق برای میانجی‌گری بین تهران و ریاض، سخنگوی دستگاه سیاست خارجی کشور را بر آن داشته تا با این بیان که «ایران، چه با میانجی و چه بی‌میانجی آماده گفت‌وگو و رفع سوءتفاهمات با عربستان است»، واکنش نشان دهد. «سید‌عباس موسوی»، درخصوص درخواست بن‌سلمان از الکاظمی برای میانجی‌گری بین تهران و ریاض، مشخصاً چیزی دریافت نکردیم ولی آنچه شنیدیم خبرهای رسانه‌ای بود که ایشان خواستار شده بود که قدری فضا بهتر شود. ایران چه با میانجی و چه بی‌میانجی آماده گفت‌وگو و رفع سوءتفاهمات با عربستان سعودی است. منطقه نیازمند است به این سمت برود و اگر به این سمت بروند و تصمیم بگیرند آغوش ایران باز است.
هانی‌زاده: تحولات اخیر آمریکا، ریاض را به دوستی با تهران ترغیب کرده است
«حسن هانی‌زاده» کارشناس مسائل سیاسی غرب آسیا در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» با اشاره به راه‌اندازی کمیته دوستی ایران و عربستان، عنوان کرد: نخست‌وزیر عراق اخیراً و به منظور چندین هدف برای کاهش تنش‌ها در منطقه گام برداشته که یکی از آن‌ها شکل‌گیری «انجمن دوستی ایران - عربستان» است. ولی این گام‌ها هنوزعملیاتی نشده است.
وی با اشاره به اینکه شرایط تنش‌زای حاکم بر جامعه آمریکا می‌تواند درنزدیکی روابط سیاسی تهران مؤثر باشد، افزود: اکنون شرایط آمریکا عادی نیست و کرونا همچنان در آنجا جولان می‌دهد و از سویی دیگر، این کشور دستخوش اعتراضات داخلی سیاه‌پوستان هم شده است، این عوامل ممکن است که سعودی‌ها را به این نتیجه برساند که به یک تعامل با ایران دست یابند.
تقابل یا دوستی
این کارشناس مسائل غرب آسیا، ادامه داد: عربستان همواره بر آمریکا تکیه داشته و اکنون که آمریکا وضعیت ناپایداری دارد، یقیناً عربستان نمی‌تواند همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد آمریکا بگذارد و نیازمند بازنگری در امور داخلی و منطقه‌ای خودش است که تلاش‌های الکاظمی هم در این راستا دنبال می‌شود. هر چند سیاست ریاض این است که با تهران در تقابل باشد ولی شرایط منطقه این اجازه را به سعودی‌ها نمی‌دهد که همچنان به تنش با ایران و یا کشورهای دیگر همچون ترکیه یا قطر در منطقه ادامه دهد.
چرایی میانجیگری بغداد
هانی‌زاده با بیان اینکه باید در انتظار گام‌های عملی ریاض و بغداد در شکل‌گیری انجمن دوستی ایران- عربستان بود، گفت: هر‌چند باید در انتظار گام‌های عملی باشیم اما مطرح شدن چنین انجمن دوستی فعلاً رسانه‌ای است. عراق معتقد است که نباید اختلافات ریاض تهران بر بغداد سایه بیندازد و میانجی‌گری آن‌ها بیشتر به این خاطر است.
وی بااشاره به تسریع روابط بغداد با ریاض، ادامه داد: آقای الکاظمی به تنهایی نمی‌تواند سیاست خارجی عراق را تسریع کند و خواست همه گروه‌های سیاسی عراق این است که روابط به سمت بالایی ارتقا یابد. این روابط باید حفظ شود. مردم عراق می‌دانند که پشتیبانی به جز ایران ندارند و در گذشته رابطه ایران و عراق به سطح پایین تنزل یابد مخصوصاً در دوره حیدرالعبادی ولی مسأله اینجاست که دولت نمی‌تواند به تنهایی در کاهش روابط اقدام کند و باید مطیع جریانات سیاسی باشد که با ایران همراه هستند. عراق همیشه از جانب داعش با تهدید روبه‌رو است و این ایران است که برای نابودی داعش اقدام می‌کند و به عراق کمک می‌کند.
اقدامات دولتمردان سابق عراق در توسعه روابط
نوری المالکی در سال‌2006 به ریاض سفر کرد و دیداری با ملک عبدالله بن‌عبدالعزیز داشت و این دو بر سر بازگشت روابط با یکدیگر توافق کردند. چیزی از این سفر نگذشته بود که بغداد، عربستان را متهم به اعزام نیرو به عراق برای تغذیه درگیری‌های طایفه‌ای کرد و به همین دلیل بار دیگر روابط بین دو کشور متشنج شد. با رسیدن حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق به نخست‌وزیری و سفر به عربستان در سال‌2014، روابط بهبود یافت و وی تلاش زیادی برای کاستن تنش در روابط بین کشورش و عربستان سعودی کرد. در دسامبر‌2015 عربستان سفارت خود در عراق را به‌طور رسمی پس از 25‌سال بازگشایی کرد. با وجود این بازگشایی و ارسال «ثامر سبهان» به‌عنوان سفیر عربستان به عراق، روابط استقرار چندانی به خود ندید و سفیر سعودی متهم به دخالت در امور داخلی عراق شد و مورد انتقادات رسانه‌ای الحشدالشعبی قرار گرفت. در ادامه، پس از آنکه وزارت خارجه عراق از عربستان خواست سفیر دیگری را به این کشور بفرستد، روابط کمرنگ شد. پس‌از‌آن، همزمان با سفرهایی که برخی شخصیت‌های مهم عراقی از جمله مقتدی صدر و قاسم الاعرجی به عربستان داشتند، تا حدی روابط به حالت عادی بازگشت. حکومت عادل عبدالمهدی نیز توجه ویژه‌ای به عربستان داشت و به همراه یک هیات اقتصادی در آوریل‌2019 به عربستان سفر کرده و 13‌توافق مهم امضا کرد، اما اعتراضات اقتصادی و معیشتی موجب شد تا او از سمت خود استعفا دهد و با کش‌و‌قوس‌های فراوان و پس از 6ماه بالاخره الکاظمی توانست موافقت پارلمان را برای تشکیل کابینه جدید عراق بگیرد و در هفته‌های آغازین کاری خود موضوع شکل‌گیری انجمن دوستی ایران- عربستان را مطرح و دنبال کند. حال باید دید نتیجه این تلاش‌ها به کجا منتهی می‌شود و آیا الکاظمی می‌تواند گام‌های خود برای نزدیکی ریاض به تهران را عملیاتی سازد یا همچون گذشته ریاض به فکر تقابل و تنش‌آفرینی در منطقه راغب
خواهد بود.