بزرگنمايي:

ایران پرسمان - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
شاخص بورس که ماه‌هاست سبز و خروشان است، در هفته جاری شتاب بیشتری گرفته و با افزایش 63هزارواحدی در معاملات روز گذشته در ارتفاع یک‌میلیون‌و 700هزار‌واحدی رکورد دیگری از خود ثبت کرد. وضعیت سبز بورس در روزهایی که همه شاخص‌ها و متغیرهای کلان اقتصادی از مسکن گرفته تا تولید و معیشت در وضعیت قرمز به‌‌سر می‌‌برد، بیشتر از اینکه در اقتصاد ایران کنتراستی ایجاد کند، همه را به تعجب وا داشته است؛ تا‌جایی‌که حتی حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، هم در سخنرانی خود از واژه هیجان کاذب در توصیف بورس استفاده کرده و البته به مردم اعمال احتیاط را توصیه کرده است؛ اما بورس چه نسبتی با رشد اقتصادی دارد؟ زمانی که رشد همه بخش‌های منفی است، جهش بازار سرمایه تورم است یا رشد اقتصاد؟ همایون دارابی، کارشناس اقتصادی، معتقد است‌ ستون فقرات اقتصاد ما همچنان سالم است و ازاین‌رو توان افزایش شاخص بورس را دارد؛ اما حسین خزلی، کارشناس بازار سرمایه، می‌گوید در هیچ کجای دنیا در یک اقتصاد تورمی وضعیت بورس مطابق با وضعیت رشد اقتصادی پیش نمی‌رود. او معتقد است جهش این روزهای بورس یک تورم بزرگ است؛ مانند تورم دیگر دارایی‌ها و قیمت‌های این روزهای کشور. خزلی به دست‌های بزرگ در بازار بورس اشاره می‌کند و معتقد است گرچه این روزها ورود عموم مردم به بورس زیاد شده، اما دانه‌درشت‌های بورسی کسان دیگری هستند که حتی حاضر به عرضه سهام خود نیستند و فقط سهام کف بازار را برای بزرگ‌شدن خودشان جمع می‌کنند. او توضیح می‌دهد: بزرگ‌ترین دارایی‌های بورس بعد از دولت دست بنیادها و بانک‌های خصوصی است. بیش از 70 درصد سهام بازار بورس دست این طیف است. در این چند سال اینها عرضه چندانی نداشتند. بورس ما باید بزرگ شود؛ اما از محل تعداد شرکت‌ها و سهام موجود، نه از محل افزایش سریع ارزش‌ها.
امتیاز مالیاتی دولت به بنگاه‌ها شاخص را سبزتر کرد
همایون دارابی، کارشناس بورس، در تحلیل وضعیت این روزهای بورس یک عامل را مهم‌تر از دیگر عوامل بر افزایش شاخص مؤثر می‌داند. او توضیح می‌دهد: ما همچنان ورود نقدینگی به بازار را داریم. در روزهایی که اقتصاد ایران متورم است، از‌آنجا‌که بورس خود را به‌عنوان سپر تورمی اثبات کرده، باعث شده همچنان ورود نقدینگی به بازار ادامه پیدا کند؛ اما عامل مهم که در این هفته باعث افزایش شاخص بورس شد،‌ امتیازی بود که دولت به شرکت‌ها داد. طبق تصمیم و اقدام دولت بنگاه‌های بزرگ از تخفیف مالیاتی پنج‌درصدی به‌‌دلیل شیوع کرونا برخوردار شدند؛ یعنی شرکت‌ها و بنگاه‌هایی که نیروی کار خود را حفظ کرده و با وجود کرونا به حفظ کارگران خود ادامه دادند، از پرداخت پنج درصد مالیات 97، 98 و 99 معاف‌اند. این خبر خوبی برای بنگاه‌های بزرگ بود و همین باعث بالارفتن ارزش سهام آنها از شنبه هفته جاری شد. از نظر این کارشناس بورس همه دارایی‌ها در حال افزایش قیمت هستند و به‌دنبال آن هم ارزش سهام شرکت‌های بورسی بالا رفته است. کاهش ارزش ریال همواره باعث بالارفتن ارزش دارایی‌ها می‌شود. دارابی می‌گوید واقعیت این است که بورس هم یک ‌نوع دارایی است و در کنار دیگر دارایی‌های این روزها در اقتصاد کشور دچار تورم شده و ارزش آن بالا رفته است. هرچند بسیاری این سؤال برای‌شان به وجود آمده که چرا در‌حالی‌که همه بخش‌های اقتصادی دچار رکود هستند، وضعیت بازار سرمایه صعودی است؛ اما همایون دارابی معتقد است ستون فقرات اقتصاد ایران سالم است و تورم مزمنی که چند دهه است داریم، باعث شده به‌طوردائمی ارزش دارایی‌ها در حال افزایش باشد.
مقاومت دانه‌درشت‌ها برای عرضه سهام
اما این گزاره را حسین خزلی، کارشناس بازار سرمایه، نمی‌پذیرد و معتقد است همیشه بیشترین وزن را در رشد اقتصادی ایران نفت داشته است؛ یعنی از رشد پنج درصد اقتصاد 70 تا 80 درصد آن از فروش نفت حاصل شده است. حالا در سال جاری یا ما نمی‌توانیم نفت بفروشیم یا اگر بفروشیم هم نمی‌توانیم ارز آن را به کشور بازگردانیم؛ بنابراین در فقدان نفت دیگر بخش‌ها در رشد اقتصاد تأثیر خواهند داشت. الان مثلا رشد کشاورزی 10 درصد است، اما خیلی دیده نمی‌شود؛ چون بخش کوچکی از اقتصاد ما را تشکیل می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: واقعیت این است که هیچ کجای دنیا بین رشد اقتصادی و بورس رابطه‌ای موجود نیست؛ آن‌هم زمانی که در اقتصاد تورم بالایی وجود دارد. وقتی اقتصادی تورم دارد، همان‌طور که مسکن گران می‌شود، ارزش دارایی بورسی‌ها هم بالا می‌رود. مثلا کشتی‌رانی قبلا کشتی خود را با دلار هزارو 800 حدود 200 میلیون دلار گرفته، اکنون ارزش همین کشتی 22 میلیارد دلار شده است. دومین دلیل این است که اکثر شرکت‌های بورسی محصولات‌ خود را گران‌تر می‌فروشند، از فولاد گرفته تا لبنیات. این باعث شده شرکت‌ها، سود حسابداری بیشتری شناسایی کنند و ارزش سهام‌شان بالا برود. درواقع ارزش جایگزینی و سود حسابداری شرکت‌ها افزایش پیدا کرده است. عامل بعدی فعل نقدینگی است. حجم نقدینگی ما در این سال‌ها با نرخ 30 درصد رشد کرده است. قبلا حجمی از این نقدینگی وارد بازارهای متعددی مثل تجارت خارجی می‌شده، اما الان کم و محدود شده است. بخشی صرف ساختمان‌سازی می‌شد که الان راکد است. در بازار دلار بیشتر از 10 هزار دلار نمی‌توانی در جیبت داشته باشی، محدودیت دارد و سکه هم 200 میلیون نمی‌توانید راحت بخرید و در خانه نگه دارید؛ بنابراین تنها سپر تورمی برای مردم که ارزش دارایی‌شان کم نشود، بورس بوده است. اما خزلی به دست‌های بزرگ در بازار بورس اشاره می‌کند و معتقد است گرچه این روزها ورود عموم مردم به بورس زیاد شده؛ اما دانه‌درشت‌های بورسی کسان دیگری هستند که حتی حاضر به عرضه سهام خود نیستند و فقط سهام کف بازار را برای بزرگ‌شدن خودشان جمع می‌کنند. او توضیح داد: بزرگ‌ترین دارایی‌های بورس بعد از دولت دست بنیادها و بانک‌های خصوصی است. بیش از 70 درصد سهام بازار بورس دست این طیف است. در این چند سال اینها عرضه چندانی نداشتند. دولت در قالب صندوق عرضه کرد و سهام عدالت آزاد شد؛ اما از آن طرف سیر نقدینگی زیاد شده و عرضه سهام خیلی کم بود. درواقع نسبت نقدینگی وارد‌شده به بورس و حجم سهام‌های عرضه‌شده یک به 10 است. دارنده‌های سهام هنوز هم همین طیف شبه‌دولتی و بانک‌های خصوصی هستند. اینها باید سهام عرضه کنند. اینها تعداد زیادی شرکت غیر‌بورسی دارند که پذیرش نکردند. از سوی دیگر سهام شناور آزاد شرکت‌های بورسی آنها هم چشمگیر است. می‌توانند بفروشند. تمام پروژه‌های بزرگی که دارند، نیاز به نقدینگی دارد و می‌توانند سرمایه افزایش دهند؛ بنابراین آنچه امروز ما شاهد هستیم، این است که ارزش سهام در بورس بالا رفته و حجم نقدینگی وارد‌شده زیاد بوده؛ وگرنه افزایش شاخص بورس از محل افزایش حجم عرضه‌ها شکل نگرفته است. بورس ما باید بزرگ شود، اما از محل تعداد شرکت‌ها و سهام موجود، نه از محل افزایش سریع ارزش‌ها. ارزش سهام در یک سال سه برابر شده، درحالی‌که فقط قیمت‌ها بالا رفته است. 
او ادامه داد: به‌طور میانگین، روزانه رقمی در حدود 900 هزار میلیارد تومان ارزش این دو بازار بورس و فرابورس است؛ بنابراین رقمی در حدود 50 درصد نقدینگی کشور به واسطه ارزش دو بورس است. هنوز شرکت‌های بسیار زیادی بیرون بورس هستند؛ دولتی، بخش عمومی، وابسته به تأمین اجتماعی، صندوق‌های بازنشستگی، وابسته به آستان‌های مقدس، وابسته به بانک‌ها و هنوز دولت شرکت‌های متعددی دارد که آنها را به بخش خصوصی واگذار نکرده است. دولت می‌تواند این شرکت‌ها را به بورس اضافه کند تا مردم بتوانند سرمایه‌گذاری کنند. شرکت‌ها اغلب شرکت‌های خیلی خوبی هستند. شرکت‌های بخش خصوصی خوبی داریم که هنوز به بورس نیامده‌اند؛ بنابراین بازار سرمایه ما هنوز خیلی جای رشد دارد. مطالبی که گفته شد، از لحاظ ارزش بازار بود. از لحاظ تأمین مالی در پایان سال 97، هفت درصد تأمین مالی اقتصاد ایران از سوی بازار سرمایه و 93 درصد از طریق بانک‌ها انجام شده است. این نسبت نیز به‌شدت قابل رشد است؛ یعنی بازار سرمایه می‌تواند تا 40، 50 درصد تأمین مالی اقتصاد ایران را انجام دهد که عدد خیلی بزرگی خواهد شد. حسین خزلی، فعال بازار سرمایه، از ورودی‌های جدید بورس می‌خواهد که در 50 سهام بزرگ‌تر و برتر بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری کنند تا اگر بازار بورس به‌هر‌دلیل منفی شد، سهام آنها کمتر منفی شده و از‌آنجا‌که سهام این شرکت‌ها پتانسیل تولید، فروش و صادرات خوبی دارند؛ بنابراین در بازه زمانی پس از منفی‌شدن بورس می‌توانند خودشان را بازسازی کنند و به قیمت قبلی بازگردند.