بزرگنمايي:

ایران پرسمان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
ایران در عراق، سوریه و لبنان چه می‌کند؟ چرا حوثی‌های یمن به عنوان یک جریان سیاسی در این کشور با تهران در ارتباط هستند؟ هدف ایران از توسعه برنامه موشکی چیست؟ ایران چه نیازی به سامانه دفاع موشکی روسیه دارد؟ چرا ایران با مقام‌های ارشد طالبان گفت‌وگو می‌کند؟ چرا جامعه جهانی باید غنی‌سازی هسته‌ای در ایران را به رسمیت بشناسد؟ ایران از تعمیق رابطه با چین به دنبال چیست؟
جمهوری اسلامی ایران در 40 و اندی سال گذشته بابت پرسش‌هایی از این جنس مورد بازخواست قرار گرفته، تحریم اقتصادی و تهدید به انزوای سیاسی را تحمل کرده و البته بر سر میز مذاکره برای احقاق حقش جنگیده‌ است. همزمان درست در چند قدمی ایران بر روی نقشه منطقه، کشوری قرار دارد که در 4 دهه گذشته هر آنچه نقض قوانین و حقوق بین‌الملل به حساب آمده را انجام داده و به جای تنبیه، تشویق هم شده است.
نام ایران و عربستان سعودی سال‌هاست مصداق عبارت «استاندارد دوگانه» است. استانداردی که در برابر حضور شهروندان سعودی در حملات تروریستی یازدهم سپتامبر سکوت کرده و حتی در اقدامی عجیب و غریب دادگاهی در ایالات متحده ایران را ملزم به پرداخت غرامت به قربانیان این حادثه می‌کند، استانداردی که وقتی عربستان گروه‌های شبه‌نظامی چون طالبان و القاعده را تجهیز می‌کند گویا آب از آب تکان نخورده، استانداردی که حضور نیروهای نظامی عربستان در بحرین یا یمن را به دفاع از خود تعبیر می‌کند و حتی زمانی که ستون‌نویس رسانه امریکایی واشنگتن‌پست زنده به کنسولگری عربستان در استانبول می‌رود و ساعتی بعد قطعات بدنش در کیسه‌های سیاه رنگ خارج می‌شود، همچنان پادشاه و ولیعهد سعودی در سایه آن، از مصونیت برخوردار هستند. اخیرا به این لیست بلند بالا مورد جدیدی هم اضافه شده است: مخفی‌کاری هسته‌ای ریاض و سکوت دولت‌ها و نهادهای مرتبط بین‌المللی به خصوص آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دولت همواره مدعی ایالات متحده امریکا.
این‌بار گزارش جدید وال استریت ژورنال از ابعاد مخفی برنامه هسته‌ای عربستان سعودی و ساخت کارخانه تولید کیک زرد در این کشور در سایه همکاری مشترک با چین خبر داده است. تلاش عربستان برای دستیابی به فناوری هسته‌ای نه جدید است و نه به ذات ممنوع. عربستان نیز مانند سایر کشورهای عضو معاهده عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای از حق و حقوق مفصل و مشخصی برای دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته‌ای به عنوان منبع تازه‌ای از انرژی و فناوری نو برخوردار است.
آنچه این تلاش عربستان را زیر ذره‌بین می‌برد چند نکته است: نخست اظهارنظرهای مداوم مقام‌های سعودی درباره لزوم منع ایران از دستیابی به حقوق هسته‌ای به عنوان عضو ان‌.پی.تی. دوم تلقین انحراف در برنامه هسته‌ای ایران و تهدید به تلاش برای رسیدن به سلاح هسته‌ای در صورت تداوم برنامه هسته‌ای ایران. سوم تلاش برای جلوگیری از توافق هسته‌ای میان ایران و جامعه جهانی. چهارم حمایت از خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده از برجام. پنجم تلاش برای فضاسازی بیهوده درباره مقاومت ایران در برابر صدور مجوز برای بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همراهی با اسراییل و ایالات متحده در تهدیدسازی دوباره از فعالیت‌های هسته‌ای ایران.
در چندسال منتهی به حصول توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 وقت در سال 1394 کم و بیش همه می‌دانستند که اجماعی که دولت وقت امریکا به ریاست باراک اوباما علیه برنامه هسته‌ای ایران راه انداخته بیش از آنکه ریشه در واقعیات داشته باشد تصنعی و تقلایی برای تضعیف قدرت ایران در منطقه است. همزمان با تولد برجام بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سایه پیشبرد یک نقشه راه مشخص با سازمان بین‌المللی انرژی اتمی به پرونده ساختگی ابعاد احتمالا نظامی برنامه هسته‌ای ایران پایان داد و در بیانیه دبیرکل وقت نیز به صراحت تاکید شد که تحقیقات ایران درباره ابعادی از برنامه هسته‌ای که می‌تواند شائبه نظامی پیدا کند سال‌هاست تمام شده و مجدد پیگیری نشده است. ایران پس از برجام نیز علاوه بر تمام تعهدات پادمانی تن به اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی داد تا نهایت شفاف‌سازی در برنامه هسته‌ای را داشته باشد. پس از آن نیز تا یک سال پس از خروج ایالات متحده از برجام (بهار 98) گزارش‌های دوره‌ای و مفصل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همگی گویای پایبندی کامل ایران به تمام تعهدات فنی و نظارت کامل این نهاد بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران بود.
با این‌همه همزمان با کاهش تعهدات برجامی ایران، نخست‌وزیر رژیم اسراییل با راه‌اندازی یک نمایش ویدئویی ادعا کرد که تل‌آویو به اسناد محرمانه هسته‌ای ایران دسترسی پیدا کرده و این اسناد از برنامه مخفی هسته‌ای ایران در حوزه نظامی خبر می‌دهند. ادعایی که بلافاصله مورد حمایت عربستان سعودی و ایالات متحده قرار گرفت و با فوت مشکوک یوکیا آمانو، دبیرکل فقید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سندی قابل اعتنا و تحقیق در این نهاد مثلا مستقل بین‌المللی تبدیل شد.
قریب به یک ماه و نیم پیش بود که سه کشور شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اقدامی کاملا سیاسی و دور از موازین فنی با صدور قطعنامه‌ای ایران را به عدم همکاری با آژانس در حوزه نظارت متهم کردند. در این پروسه هیاهوی نماینده عربستان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و متهم شدن تهران به پنهانکاری از سوی ریاض قابل توجه بود به خصوص آنکه طبق گزارش رسانه‌های متعدد امریکایی، عربستان در همان بازه زمانی مشغول ساخت مخفیانه کارخانه تولید کیک زرد بوده است.
دفاع ظریف از حق غنی‌سازی عربستان، انتقاد از دورویی امریکا
گزارش وال استریت ژورنال تنها یکی از زنجیره‌های سلسله مطالبی است که در دو سال و نیم اخیر درباره تلاش‌های عربستان برای توسعه برنامه هسته‌ای و پنهانکاری‌های ریاض منتشر شده است. اسفندماه 1396 بود که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با برنامه 60 دقیقه شبکه سی‌بی‌اس‌نیوز در حالی که راهی ایالات متحده بود تا با دونالد ترامپ در کاخ سفید دیدار کند، در پاسخ به سوالی درباره برنامه هسته‌ای عربستان سعودی، تلاش کرد به سبک و سیاق همیشه توپ را به زمین تهران بیندازد و گفت: «عربستان سعودی خواهان به دست آوردن هیچ سلاح اتمی نیست، در این باره گفت: اما بدون تردید اگر ایران بک بمب اتمی بسازد، ما در اسرع وقت این کار را خواهیم کرد.» در همان بازه زمانی در مصاحبه اختصاصی که با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان داشتم از او درباره نگاه ایران به توسعه برنامه هسته‌ای عربستان سوال کردم . ظریف در پاسخ به «اعتماد» گفت: «ما نیت عربستان سعودی را نمی‌دانیم اما از نظر ما اگر کشوری به دنبال استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای با اهداف صلح‌آمیز از جمله غنی‌سازی باشد، براساس معاهده منع تکثیر تسلیحات اتمی (ان‌پی‌تی) این حق را دارد. دولت امریکا در موقعیتی نیست که این حق را از هیچ کشوری سلب کند. این مساله سیاست اصولی ما بوده و خواهد بود اما اعتقاد داریم هر کشوری که در این منطقه به دنبال سلاح هسته‌ای باشد امنیت خود و دیگران را به خطر انداخته و امیدوار هستیم که رژیم سعودی به دنبال چنین سیاست غلطی نباشد.»
یک سال پس از این تاریخ در بهمن ماه 1397 بود که روزنامه «واشنگتن‌پست» در گزارشی اختصاصی به نقل از یک کمیته مجلس نمایندگان امریکا ادعا کرد منصوبان دولت دونالد ترامپ به‌رغم مخالفت برخی از نهادهای این دولت در تلاشند که فناوری هسته‌ای به عربستان سعودی بدهند. چند روز پس از انتشار این گزارش و بازتاب اطلاعات آن بود که محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در توئیتر به این گزارش واکنش نشان داده و نوشت: «آنچه برای ما روشن بود روز به روز برای جهانیان روشن‌تر می‌شود: برای امریکا نه حقوق بشر مایه نگرانی واقعی است و نه برنامه‌های هسته‌ای. اول یک روزنامه‌نگار مثله‌شده؛ و اکنون هم فروش غیرقانونی فناوری هسته‌ای به عربستان کاملا افشا شده. #دورویی ایالات متحده.»
با وجود انتشار گزارش‌های متعدد درباره برنامه هسته‌ای عربستان و سکوت این کشور در سایه در پیش‌ گرفتن سیاست مشابه تل‌آویو در ابهام هسته‌ای، همزمان با کاهش تعهدات برجامی ایران در پاسخ به انفعال بازماندگان در برجام در برابر تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران، عربستان دوباره هم‌راستا با اسراییل فضاسازی علیه برنامه هسته‌ای ایران را آغاز کرد و در آبان‌ماه سال گذشته بود که کابینه این کشور آنچه را که «فریبکاری» ایران درباره برنامه اتمی‌اش خواند محکوم کرد. کابینه عربستان در جلسه‌ای که به ریاست ملک سلمان، پادشاه این کشور، برگزار شد ایران را به «فریب ادامه‌دار» درباره برنامه اتمی‌اش متهم و «به تعویق انداختن ارایه اطلاعات به آژانس انرژی اتمی» از سوی تهران را محکوم کرد. در ادامه این اقدام‌های فریبکارانه و پنهان کردن برنامه هسته‌ای خود در سایه فریاد درباره برنامه هسته‌ای ایران، خردادماه سال جاری بود که نماینده عربستان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اظهاراتی بی‌پایه و اساس درباره آنچه که سوءاستفاده ایران از برجام خواند، نطقی ارایه و ادعا کرد که ریاض نگران ابعاد پنهان برنامه هسته‌ای ایران است. این مقام سعودی با اشاره به کاهش تعهدات برجامی ایران ادعا کرد که تهران به سمت سلاح هسته‌ای در حرکت است و خواهان توافق هسته‌ای جدیدی با ایران شد. ادعاهایی که در همان زمان با پاسخ تند همتای ایرانی این مقام سعودی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روبه‌رو شد.
هرچند که به نظر می‌رسد عربستان سعودی در دو سال و نیم اخیر با هیاهو‌سازی درباره برنامه هسته‌ای ایران موفق شده توجه جامعه جهانی نسبت به برنامه اتمی مخفیانه خود را منحرف سازد و در چندماه گذشته و آتی نیز از فرصت تمرکز اعضای کنگره امریکا بر انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور سوءاستفاده خواهد کرد اما انفعال جامعه جهانی به خصوص نهادی چون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در برابر گزارش‌های متعدد و مستند درباره برنامه هسته‌ای عربستان و مقاومت این کشور برای شفاف‌سازی، اعتبار و استقلال این نهاد را زیر سوال برده است. در حالی که ریاست جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با مرجع قرار دادن اسناد اسراییلی درباره برنامه هسته‌ای ایران، قطعنامه ضدایرانی را در شورای حکام به تصویب می‌رساند، اندک فشاری بر عربستان سعودی برای شفاف‌سازی درباره کمیت و کیفیت برنامه هسته‌ای این کشور وجود ندارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی چشمان خود را بر آنچه در ریاض می‌گذرد بسته که سابقه عربستان سعودی در تجهیز گروه‌های تروریستی و به راه‌اندازی جنگ در سایر کشورها به منظور ارضای جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای باید هر مسوول بین‌المللی را نگران تلاش ریاض برای دستیابی به سلاح هسته‌ای بکند.