بزرگنمايي:

ایران پرسمان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سارا معصومی/ ایالات متحده امریکا جنگ با جامعه جهانی را آغاز کرد. بامداد یکشنبه به وقت تهران بود که بازی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده با توافق هسته‌ای با ایران که از ماه مه سال 2018 آغاز کرده بود به خط پایان رسید. مایک پمپئو، وزیر خارجه کابینه ترامپ با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران، از جمله محدودیت تسلیحاتی احیا شدند. بیانیه ایالات متحده سرشار از نکته‌های متناقض بود.
 بر اساس ترجمه فارس از این بیانیه، «مایک پمپئو» ایران را بزرگ‌ترین تهدید برای منطقه غرب آسیا خوانده و گفت: «امروز، امریکا از بازگشت عملا تمام تحریم‌های سازمان ملل بر ایران - که پیش‌تر لغو شده بودند - استقبال می‌کند. تحریم‌ها متعاقب فرآیند اسنپ‌بک ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل بازگشته‌اند. در تاریخ 20 آگوست، ایالات متحده درباره عدم اهتمام ایران به تعهدات برجامی‌اش به رییس شورای امنیت اطلاع داد. این اطلاعیه، فرآیند 30 روزه‌ای را آغاز کرد که منجر به بازگشت تحریم‌های پیش‌تر لغو شده سازمان ملل شد که در ساعت 8 شب وقت تابستانی شرقی روز 19 سپتامبر (30: 4 بامداد یکشنبه به وقت تهران) اجرایی شد. این یعنی که از امروز، تمام مفاد قطعنامه‌های 1696، 1737، 1747، 1803، 1835 و 1929 که ذیل قطعنامه 2231 ملغی شده بودند، دوباره فعال شده‌اند. ایالات متحده این تصمیم قاطع را گرفت زیرا علاوه‌ بر عدم اجرای تعهدات برجامی توسط ایران، شورای امنیت هم محدودیت تسلیحاتی بر ایران را تمدید نکرد، چیزی که برای 13 سال در جریان بود. انفعال شورای امنیت می‌توانست راه را برای ایران جهت خرید تمام انواع تسلیحات متعارف در تاریخ هجدهم اکتبر هموار کند. جهان خوش‌شانس بود که امریکا اقدام مسوولانه‌ای برای جلوگیری از رخ دادن چنین چیزی را انجام داد. ما، مطابق با حقوق خود ذیل قطعنامه 2231، فرآیند اسنپ‌بک را آغاز کردیم تا عملا تمام تحریم‌های ملغی ‌شده سازمان ملل از جمله محدودیت تسلیحاتی را احیا کنیم. به تبع این اقدام، جهان امن‌تر خواهد بود. 
ایالات متحده از تمام اعضای سازمان ملل انتظار دارد به صورت کامل به الزامات خود برای اجرای این اقدامات پایبند باشند. علاوه بر محدودیت تسلیحاتی، محدودیت‌هایی مانند تعامل با ایران در فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری، ممنوعیت ساخت و آزمایش موشک بالستیک توسط ایران و تحریم‌ها بر انتقال فناوری‌های مرتبط با فناوری هسته‌ای و موشکی به ایران را شامل می‌شود. اگر اعضای سازمان ملل الزامات خود برای اجرای این تحریم‌ها را اجرا نکنند، ایالات متحده آماده است از اختیارات داخلی برای اعمال عواقبی بر آنها استفاده کند و مطمئن شود ایران از عواید فعالیت‌های ممنوع‌‌شده توسط سازمان ملل بهره‌مند نمی‌شود. توافق هسته‌ای 2015، ایران را آن‌‌طورکه وعده داده شده بود، به پیوستن به جامعه ملل تهییج نکرد. اگر به خاطر اقدام امریکا در احیای محدودیت‌های سازمان ملل نبود، رژیم ایران به زودی می‌توانست با آزادی بیشتر به خرید و فروش سلاح در سراسر جهان بپردازد. به دلیل عیوب برجام، ایران تقریبا 5 سال به انقضای محدودیت‌ها بر برنامه غنی‌سازی اورانیوم و فعالیت‌های مرتبط با بازفرآوری نزدیک شده که به طرز غیرقابل قبولی این کشور را به ظرفیت خطرناک طغیان هسته‌ای نزدیک کرده است. به لطف بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، ایران اکنون ملزم به تعلیق فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی، بازفرآوری و آب‌ سنگین است. ما هرگز به اولین کشور حامی تروریسم دولتی اجازه دستیابی به مرگبارترین سلاح جهان را نمی‌دهیم. در روزهای آینده، ایالات متحده گستره‌ای از اقدامات بیشتر برای تقویت اجرای تحریم‌های سازمان ملل و همچنین پاسخگو کردن ناقضان آنها را اعلام می‌کند. کارزار فشار حداکثری ما بر رژیم ایران ادامه دارد تا زمانی که ایران به توافق فراگیر با ما جهت مهار کردن تهدیدات اشاعه و توقف آشوب‌پراکنی برسد».
به گزارش «اعتماد»، بیانیه وزارت خارجه ایالات متحده را می‌توان جمع‌بندی از ادعاهای بی‌پایه و اساس دولت ترامپ علیه توافق هسته‌ای و ایران در قریب به 4 سال اخیر دانست. بلافاصله پس از صدور این بیانیه بود که بازماندگان در برجام در بیانیه‌های سه‌جانبه (بریتانیا، فرانسه و آلمان) یا انفرادی مانند چین و روسیه این اقدام امریکا را محکوم و تاکید کردند که برخلاف ادعای وزیر خارجه ایالات متحده، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران بازنگشته‌اند چرا که توافق هسته‌ای با ایران همچنان زنده است. آنچه صبح روز یکشنبه از سوی ایالات متحده اعلام شد در حقیقت هدفی بود که تیم ترامپ از نخستین روز حضور در کاخ سفید برای خود تعریف کرده اما انتظار داشت که حرکت مهره‌هایش در شطرنج سیاسی، اقتصادی و امنیتی با ایران به خروج تهران از توافق منجر شود که با عدم تحقق این سناریو راهی جز ادعای فعالسازی مکانیسم ماشه و فضاسازی بیهوده پیرامون آن برای واشنگتن باقی نماند. 
اقدام اخیر ایالات متحده در طرح ادعای بازگشت تحریم‌های برداشته شده شورای امنیت علیه ایران از چند منظر کارشناسان را درگیر خود کرده است. در حالی که کارشناسان حقوقی و آشنا به قواعد جاری در سازمان ملل تقریبا متفق‌القول تاکید دارند که اقدام امریکا غیرقانونی و از همین حیث فاقد اثر است اما کارشناسان سیاسی این سوال را مطرح می‌کنند که اصولا رفتار دولت دونالد ترامپ را نمی‌توان با قوانین حقوقی سنجید و بر همین اساس از چهل و پنجمین رییس‌جمهور ایالات متحده هر کاری در ادامه مسیر رویارویی با تهران برمی‌آید خاصه آنکه اکنون موقعیت خود را هم در آستانه انتخابات نوامبر متزلزل می‌بیند. از سوی دیگر هر چند که بازماندگان در برجام همزمان با حمایت از این توافق تاکید دارند که ایالات متحده نمی‌تواند اقدام به اعمال تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران بکند چرا که این قطعنامه‌ها در سایه قطعنامه 2231 مصوب تابستان سال 2015 ملغی شده‌اند اما تهدید دونالد ترامپ به استفاده از قدرت تنبیهی تحریم‌های ثانویه این علامت سوال را ایجاد کرده که آیا کشورهایی که در سه سال گذشته به دلیل همین تحریم‌های یکجانبه امریکا نتوانستند تعهدهای برجامی خود را اجرایی کنند اکنون توان عملی مقابله با این رویه جدید واشنگتن را دارند؟ امروز هر چند که روسیه، چین و تروییکای اروپایی ادعا می‌کنند که به حمایت از توافق هسته‌ای ادامه می‌دهند اما رقم بالای اموال جمع شده تهران در پکن یا ناتوانی کشورهای اروپایی در راه‌اندازی عملی ساز و کار ویژه کار با ایران (اینستکس) گویای قصه دیگری است. 
در حال حاضر کارشناسان نظر متفاوتی درباره انگیزه‌های تیم ترامپ از کشیدن ماشه دارند؛ برخی آن را اقدامی تبلیغاتی در آستانه انتخابات امریکا می‌دانند، عده‌ای آن را بسترسازی برای نشستن پشت میز مذاکره با تهران پس از پیروزی مجدد در انتخابات آن هم با دستان پر دانسته و عده‌ای هم از نبود هیچ گونه راهبرد و هدف مشخص در این مسیر سخن گفته و معتقدند که این حرکت‌ها در حقیقت آخرین دست و پا زدن‌های ترامپ در زمین برجام آن هم از سر استیصال و ناامیدی از سیاست فشار حداکثری علیه تهران است. 
مجموع واکنش‌های ایران نشان می‌دهد که فعلا مخالفت‌های مکرر اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت با اقدام امریکا به علاوه نامه‌ها و بیانیه‌های متنوع کشورهای اروپایی در حمایت از برجام زمین بازی را که امریکا با اقدام‌های خود لغزنده کرده برای ادامه سیاست صبر راهبردی اما رصد همزمان و دقیق رفتارهای واشنگتن، صعب‌العبور نکرده است. شاید اگر این اقدام ترامپ در بازه زمانی دیگری جز نزدیکی چند هفته‌ای تا انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا رخ داده بود تهران واکنش متفاوت‌تری با توجه به ابزارهای در اختیار دولت امریکا برای اعمال شدیدتر تحریم‌ها نشان می‌داد اما به نظر می‌رسد که تهران فعلا درست مانند سایر کشورهای حاضر در برجام فرصت می‌دهد تا انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا بگذرد و سپس تکلیف سیاست جدید خود با واشنگتن را روشن‌تر سازد. هر چند که تهران و واشنگتن فعلا در دورترین نقطه به هر گونه تفاهمی ایستاده‌اند و حتی بسیاری نگران تشدید تنش‌ها و قرار گرفتن دو طرف در آستانه منازعه نظامی هستند اما بر هیچ کس پوشیده نیست که در هر دو پایتخت‌ تمام گزینه‌ها به شمول توسل به دیپلماسی درست مانند احتمال گزینه نظامی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. هر چند این مباحث در پشت‌پرده و میان نهادهای اطلاعاتی، سیاسی و نظامی در جریان است اما آنچه در پشت تریبون مطرح می‌شود همچنان درخواست‌های حداکثری از یکدیگر است. 
امروز بیشترین سوالی که با آن رو به رو می‌شویم این است که آیا راهی برای گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن در سایه اقدام‌های مخرب بی‌شمار دونالد ترامپ وجود دارد؟ محمدجواد ظریف، وزیر خارجه در پاسخ به سوالی مشابه در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری که ساعاتی پیش از صدور بیانیه وزارت خارجه امریکا پخش شد، موضع تهران را این گونه تشریح کرد: آقای ترامپ توبه کند و خسارت پرداخت کند و تعهد کند، خیلی کارها باید انجام دهد به او ربط دارد، ما نباید کاری کنیم. میز برجام همیشه بوده و امریکا کنار رفته است و اینکه بخواهد به این میز برگردد به این راحتی نیست، میلیاردها به مردم ما خسارت زده، باعث کشتار مردم ما شده، حمله کرده و سردار بزرگ ما را شهید کرده است. اینها راحت نیست؛ می‌تواند جبران کند؟ اگر می‌تواند یک هفته، بلکه 24 ساعت می‌تواند چنین کند. اما آنها این توان را ندارند. اگر ترامپ بخواهد همه اینها را جبران کند، یک هفته که هیچ، یک روزه اقدام کند، ولی این حرف‌ها فقط مصرف انتخاباتی دارد.
ساعاتی پس از اظهارات وزیر خارجه، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه نیز موضع مشابهی اتخاذ کرده و گفت: پیام تهران به واشنگتن روشن است، به جامعه جهانی برگرد، به تعهداتت برگرد و دست از یاغی‌گری و سرکشی بردار، جامعه جهانی تو را خواهد پذیرفت. دولت امریکا و رژیم فعلی در کاخ سفید هیچ انتخابی ندارد، جز اینکه اول از همه به قوانین و نرم‌های بین‌المللی احترام بگذارد، ثانیا اقدامات مجرمانه خود را متوقف و ثالثا خسارت‌ها به مردم ایران را جبران کند، در این مسیر قطعا جامعه جهانی باید در مقابل این اقدامات امریکا یک‌صدا بایستد.
به گزارش «اعتماد» در شرایطی که ترامپ پس از خیمه‌شب‌بازی به راه انداخته در شورای امنیت و پس از آن در جریان سخنرانی هفته آتی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد (که به شکل مجازی برگزار می‌شود) صرفا به استفاده انتخاباتی از ادعای فعالسازی مکانیسم ماشه ادامه بدهد، اتفاق خاصی در میدان عمل رخ ندهد تا چند روز پس از انتخابات ایالات متحده در سومین روز از ماه نوامبر. صبح روز چهارم نوامبر در شرایطی که نام دونالد ترامپ به عنوان برنده اعلام شود تهران باید برای ادامه مسیر تصمیم بگیرد. ناگفته پیداست که فشارهای اقتصادی ایالات متحده همان‌طورکه وزیر خارجه نیز در سخنان شامگاه شنبه اعلام کرد عرصه را بر عامه مردم تنگ کرده است. 
در چنین شرایطی تهران و واشنگتن برای چندمین بار در 40 سال گذشته بر سر دو راهی قرار خواهند گرفت. اما اگر دستان جو بایدن به عنوان برنده بالا برده شود تهران باید ابتدا به ساکن مراقب واکنش قهرآمیز دونالد ترامپ باشد. در چنین شرایطی ترامپ از روز چهارم نوامبر تا مراسم تحلیف رییس‌جمهور جدید در کاخ سفید در ماه ژانویه سال 2021 فرصت خواهد داشت تا انتقام این شکست را از معاون سابق باراک اوباما بگیرد. انتقامی که تهران از هم‌اکنون رصد دقیق آن را آغاز کرده و نیروهای امنیتی و نظامی ایران می‌گویند در پاسخ به هر گزینه نظامی دست متجاوز را قطع خواهند کرد. در شرایطی که دونالد ترامپ دست به اقدام خاصی علیه ایران در این بازه زمانی نزند تهران باید خود را برای ریاست‌جمهوری جو بایدن و واکنش در برابر بازگشت احتمالا مشروط او به برجام آماده کند. باید دید آیا در صورت تحقق این سناریو نیز همچنان نقطه آغاز تعیین شده از سوی ایران جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از خروج امریکا از برجام و لغو سریع و فوری تمام تحریم‌های اعمال شده در سه سال و نیم گذشته خواهد بود یا خیر.