بزرگنمايي:

ایران پرسمان - جام جم / متن پیش رو در جام جم منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اخیرا خبرگزاری رویترز خبری منتشر کرده که براساس آن، صادرات نفت ایران در ماه سپتامبر به میزان روزانه یک میلیون و 500 هزار بشکه رسیده است. عددی که نشان‌دهنده افزایش دو برابری صادرات نفت ایران نسبت به ماه آگوست است. این در حالی است که در سال گذشته این رسانه اعلام کرده بود صادرات نفت ایران به کمتر از 500 هزار بشکه رسیده‌است. گرچه صادرات نفت ایران تا قبل از خروج آمریکا از برجام چیزی حدود 2/5 میلیون بشکه در روز بود، اما با خروج آمریکا از برجام و اعمال دوباره تحریم‌ها میزان این صادرات از سال 2018 روندی کاهشی به خود گرفت. در این میان ایران همواره با دور زدن تحریم‌ها جریان صادرات نفت خود را حفظ کرده‌است. طبق اطلاعات شرکت تنکرترکرز، صادرات نفت ایران در ماه سپتامبر افزایش یافته و بین 400 هزار تا 1/5 میلیون بشکه در روز قرار دارد. سمیر مدنی، یکی از مؤسسان این شرکت با اشاره به افزایش صادرات نفت ایران گفته ما شاهد صادرات روزانه 5/1 میلیون بشکه‌ای نفت خام و میعانات گازی در ماه جاری میلادی بوده‌ایم. این رشد در یک‌سال و نیم گذشته بی‌سابقه بوده است. این مقدار صادرات دو برابر صادرات ایران در ماه آگوست است که حدود 11درصد از آن به نفت خام فوق سبک یا میعانات گازی اختصاص دارد. ایران در ماه آگوست بین 300 هزار تا 750 هزار بشکه صادرات نفت در روز داشته است. اطلاعات شرکت تنکرترکرز که با ردیابی نفتکش‌ها و ذخایر نفتی حاصل شده نشان می‌دهد حدود نیمی از صادرات ایران توسط نفتکش‌های خارجی و از طریق انتقال کشتی به کشتی انجام می‌شود. به این ترتیب، تعیین مقاصد نهایی آنها برای تحریم‌کنندگان بسیار سخت است.
اقدامات وزارت نفت
هفته گذشته بود که بیژن زنگنه، وزیر نفت از تلاش ایران برای افزایش صادرات نفت خود با وجود تحریم‌های آمریکا خبر داد و اعلام کرد برای این هدف مدارک مقصد محموله‌های ایران دستکاری می‌شود تا بتوانیم صادرات نفت را انجام دهیم. این در حالی است که از سال 97 و با خروج آمریکا از برجام، ایران اطلاعات تولید و صادرات نفت خود را به اوپک‌ (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) تحویل نداده است، از این‌رو اطلاعات دقیقی از میزان تولید و صادرات نفت ایران در دسترس رسانه‌های خارجی نیست، اما اخیرا یک خبرگزاری انگلیسی خبر داده صادرات نفت ایران در روز به یک میلیون و 500 هزار بشکه رسیده است. استدلال رویترز برای این ادعا این بوده که با کاهش فروش نفت ایران به خاطر تحریم‌ها، این کشور نفت فروخته‌نشده خود را روی نفتکش‌ها ذخیره می‌کند و ذخایر آن روی خشکی هم افزایش یافته‌اند. ولی تعداد این ذخایر شناور در سال 2020 کاهش یافته که نشان می‌دهد ایران توانسته مصرف‌کنندگانی برای بخشی از نفت تولیدی خود پیدا کند. هرچند شرکت رفینیتیو ایکون صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه آگوست را حدود 383 هزار بشکه در روز اعلام کرده و مقصد آن را کشورهایی مانند چین، ترکیه و امارات می‌داند اما این شرکت هنوز هیچ گزارشی برای ماه سپتامبر اعلام نکرده است.
تلاش‌های آمریکا برای منع صادرات نفت ایران
اردیبهشت 97 بود که آمریکا از برجام خارج شد. در آن زمان اگرچه در هر فصل تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع می‌شد اما همچنان به هشت کشور خریدار نفت ایران اجازه خرید داده می‌شد. صادرات نفت ایران به هشت کشور معاف‌شده از تحریم‌ها یک‌میلیون بشکه بود اما کشورهایی مانند چین در آن زمان خرید نفت خود از ایران را افزایش دادند تا در زمان شروع تحریم‌های جدید با مشکل مواجه نشوند. در سالگرد یک‌سالگی خروج آمریکا از برجام، وزیر خارجه این کشور طی مصاحبه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد هیچ معافیتی برای فروش نفت ایران وجود ندارد و سیستم فشار حداکثری وارد فصل جدیدی شده است. با این‌که مقامات ایران ازجمله وزیر نفت اعلام کرده بودند صادرات نفت ایران به کمتر از یک‌میلیون بشکه نخواهد رسید اما در برخی از فصول سال این اتفاق افتاد و صادرات نفت ایران طبق اعلام منابع غیررسمی به کمتر از 400 هزار بشکه در روز رسید. بااین‌حال با وجود فشار حداکثری آمریکا، هیچ‌گاه صادرات نفت ایران به صفر نرسید. در این میان ایران در برخی مواقع صادرات فرآورده‌های نفتی را به صادرات نفت ترجیح داد. صادرات پنج فروند کشتی با محموله بنزین به ونزوئلا که در ماه‌های گذشته انجام شد فقط بخشی از اقدامات ایران در راستای این صادرات بود.
وقتی اجازه فروش یک قطره نفت هم نبود
چندی پیش محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور اعلام کرد اجازه فروش یک قطره نفت را هم نداریم، اما گزارشی که به‌تازگی منتشرشده، نشان می‌دهد ایران توانسته تحریم‌های آمریکا را دور بزند و صادرات نفت را به یک‌میلیون و 500 هزار بشکه برساند. در همان زمان برخی کارشناسان به اظهارات نوبخت اعتراض و بیان کردند حتی اگر این موضوع صحت داشته باشد، نباید به دشمن چنین گرایی داده شود که امکان فروش نفت را نداریم. حالا گزارشی که رویترز در این زمینه منتشر کرده، نشان می‌دهد وضعیت صادرات متفاوت است.
تهدید وابستگی به درآمد نفت
اقتصاد ایران سال‌هاست از وابستگی به درآمدهای نفتی رنج می‌برد. طی سه دهه گذشته بارها رهبر معظم انقلاب نسبت به این موضوع انتقاد و راهکارهایی را ارائه کردند، اما متأسفانه دولت‌های وقت نتوانستند از این درآمد شیرین و البته بدون زحمت صرف‌نظر کنند. عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی تصمیمی بود که سال‌ها در برنامه کاری دولت‌ها قرار داشت، اما هیچ‌وقت به مرحله اجرا نرسید. در سال‌های 93 و 94 که درآمدهای نفتی ایران به‌شدت کاهش‌یافته بود، وابستگی بودجه به نفت به حدود 25درصد رسید، اما در سال 94 که برجام به امضا رسید، این وابستگی مجددا افزایش یافت. اگر در آن زمان (بعد از برجام) همان رویه ادامه داشت، خروج آمریکا از برجام نمی‌توانست تا این اندازه بر اقتصاد ایران تاثیربگذارد. حالا دو سال از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران می‌گذرد و اقتصاد ایران رفته‌رفته در حال دست یافتن به ثبات بود و توانسته درآمدهای مالیاتی را جایگزین درآمدهای نفتی کند. در این میان اقتصاددانان معتقدند با افزایش فروش نفت در ایران نباید وابستگی‌های بودجه به درآمدهای نفتی دوباره برگردد.
رویترز، نگهبان تحریم کنندگان است
محمدعلی خطیبی، مسؤول فروش نفت ایران در تحریم‌های دوره گذشته در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت به صحت‌وسقم فروش نفت ایران در ماه سپتامبر اشاره کرد و گفت: هنوز مقامات رسمی ایران در این زمینه واکنش نشان ندادند، اما به نظر می‌رسد این ادعا درست باشد و ایران توانسته تحریم‌های آمریکا را دور بزند.
وی افزود: البته رویترز به‌عنوان یک رسانه انگلیسی که منتشرکننده خبر صادرات یک‌میلیون و 500 هزار بشکه‌ای نفت ایران بود در تحریم‌های شورای امنیت هم شیطنت‌هایی داشت. به بیان بهتر نقش این رسانه به‌عنوان نگهبان تحریم کنندگان است که اطلاعات را منتشر می‌کند تا بازخورد آن را بسنجد.
به گفته خطیبی در تحریم‌های شورای امنیت، رویترز خبرهایی را منتشر می‌کرد تا واکنش تحریم کنندگان را نسبت به شرایط بسنجد.
مسؤول فروش نفت ایران در تحریم‌های شورای امنیت بابیان این‌که اقتصاد ایران باید از وابستگی به درآمدهای نفتی فاصله بگیرد، تصریح کرد: وقتی صحبت از کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی می‌شود، منظور کاهش صادرات نفت نیست، بلکه ایران در این زمینه باید توسعه‌یابد و نفت خود را صادر کند، اما درآمدهای حاصل از فروش نفت را در زیرساخت‌های کشور هزینه کند تا از این طریق برای اقتصاد، ارزش‌افزوده ایجاد شود. درحالی‌که طی سال‌های گذشته بخش زیادی از درآمدهای نفتی صرف بودجه‌های جاری کشور می‌شد این منابع باید درجایی سرمایه‌گذاری می‌شد که موجب اشتغال شود.
خطیبی تصریح کرد: اکنون قرارگاه خاتم‌الانبیا در حال ساخت یک پتروپالایشگاه در بندرعباس است و اگر بخشی از درآمد نفت صرف ساخت این کار شود هم اشتغال ایجاد خواهد شد و هم ارزش‌افزوده به دنبال دارد.
درآمدهای نفتی نوســان دار
محسن قمصری، کارشناس بین‌الملل نفت به خبرنگار ما گفت: به نظر می‌رسد ادعای رویترز مبنی بر صادرات نفت 1/5 میلیون بشکه نفت ایران درست باشد، اما باید توجه داشت این درآمد فعلاً پایدار نیست و ممکن است در ماه‌های آینده دچار نوسان شود. وی افزود: اکنون بزرگ‌ترین مشکل صادرات نفت ایران در بخش پرداخت‌هاست که ایران به دنبال راهکارهایی برای دریافت پول آن است.