بزرگنمايي:

ایران پرسمان - دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
هیات تحریریه نیویورک تایمز/ دولت ترامپ دو سال پیش از یک توافق بین المللی که بیشتر تحریم های اعمالی علیه ایران را در ازای محدودیت های سختگیرانه بر برنامه هسته ای این کشور لغو کرده بود، خارج شد. ترامپ این توافق مذاکره شده توسط دولت اوباما و نزدیک ترین متحدان اروپایی آمریکا را «بدترین توافق تاریخ» خوانده و سعی کرده آن را نابود سازد. او تحریم های اقتصادی را مجددا علیه ایران اعمال و متحدان اروپایی را به تحریم های ثانویه تهدید کرده است. تاثیر این اقدامات آنچنان ناخوشایند بود که اکنون دیگر کشورها دیگر به تعهدات بین المللی آمریکا حتی ورای انتخابات بعدی اعتمادی ندارند.
ترامپ در ادامه این نمایش خیره کننده اکنون اینطور استدلال می کند که ایالات متحده هنوز بخشی از توافق ایران است به این دلیل که چنین شرایطی امکان اجرای ساز و کار بازگشت تحریم های سازمان ملل را برای آن فراهم می آورد. طبق مفاد برجام، فقط یکی از طرفین توافق می تواند از چنین ساز و کاری استفاده کند و برخی در وزارت خارجه آمریکا اینطور استدلال می کنند که اگرچه این کشور از توافق خارج شده، اما همچنان یکی از طرفین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در تایید برجام است. با این حال، این استدلال طرفداران زیادی ندارد. لری جانسون، دستیار دبیرکل سابق امور حقوقی در سازمان ملل، گفت: «یک منطق ساده وجود دارد: اگر یک کشور شرکت کننده در توافق هستید، باید در آن مشارکت داشته باشید.» حتی مخالفان سرسخت ایران مانند جان بولتون، مشاور امنیت ملی سابق آمریکا، هم با این استدلال مخالف هستند: «نمی شود بگوییم برای اهدافی که می خواهیم در توافق هستیم و برای اهدافی که نمی خواهیم، نیستیم.»
ممانعت از فروش تسلیحات به ایران با توجه به حمایت نظامی این کشور از بازیگران غیر دولتی منطقه ای، هدف قابل توجهی است؛ اما در نزدیک به دو دهه گذشته قدرت های جهانی توافق کرده اند که تمرکز بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای اهمیت بیشتری دارد. بازگشت تحریم های سازمان ملل می تواند آخرین میخ به تابوت توافقی باشد که دست کم تا 2030 اعتبار داشت. این مساله را هم نمی توان نادیده گرفت که ایالات متحده توافق را در سال 2018 ترک کرد و هیچ نوع انحراف قانونی نمی تواند این واقعیت ساده را تغییر دهد. آمریکا امکان استفاده از ساز و کار بازگشت تحریم ها را ندارد. نحوه عملکرد توافق های بین المللی اینطور نیست. رفتارهای دولت ترامپ انسجام همه توافق بین المللی را از بین می برد. به همین دلیل است که در شورای امنیت 15 عضوی حمایت چندانی از موضع ایالات متحده نمی شود. در رای گیری ماه اوت بر سر تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران تنها جمهوری دومنیکن در کنار آمریکا ایستاد. با این وجود، دیپلمات های آمریکایی همچنان ادعا می کنند که تحریم های جهانی پس از یک دوره 30 روزه اطلاع رسانی اعمال خواهند شد.
مشخص نیست بعدتر چه اتفاقی می افتد. تحریم های جهانی معمولا به کمیته نظارتی نیاز دارند؛ اما برای نظارت بر تحریم ها علیه ایران کمیته ای تشکیل نخواهد شد مگر اینکه شورای امنیت تصمیم رسمی خود را در این باره اعلام کرده باشد. فاجعه رویکرد دولت ترامپ این است که متحدان اروپایی آمریکا که هدف مشترک مقابله با رفتارهای نگران کننده ایران را دنبال می کردند، اکنون پشت آمریکا را خالی کرده اند. ایالات متحده زمانی علاوه بر حمایت فرانسه، آلمان و بریتانیا، توانست در منزوی کردن ایران حمایت روسیه و چین را نیز جلب کند. اکنون این ایالات متحده است که منزوی شده.
سوال مهم تر این است که آیا تلاش های آمریکا برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل توافق را که دیگر طرفین نومیدانه برای نجات آن تلاش می کنند، خواهد کشت؟ ایران به طور عمده تا زمان خروج آمریکا از برجام به تعهدات هسته ای خود پایبند مانده بود. پس از خروج آمریکا از توافق بود که ایران هم شروع به عقب نشینی از تعهداتش کرد. اکنون از توافق چیز زیادی نمانده است. اگر ترامپ مجددا رئیس جمهوری آمریکا شود، احتمال احیا و نجات برجام خیلی کم می شود. این احتمال وجود دارد که ایران به کل از توافق خارج شود و سطح پیشین تولیدات مواد هسته ای پیشین را به عنوان سوخت برای یک راکتور هسته ای صلح آمیز از سر بگیرد. اما این امر ایران را در مسیر برخورد با ایالات متحده و اسرائیل قرار می دهد.
امکان احیای توافق هنوز وجود دارد. عقب نشینی های ایران از تعهداتش برگشت ناپذیر نیستند. این احتمال وجود دارد که تلاش های دیپلماتیک پشت صحنه به توافقات غیررسمی برای جلوگیری از فروش عمده اسلحه به ایران شوند. اما دولت ترامپ وحدتی را که زمانی در جامعه بین المللی در رابطه با ایران وجود داشت، از بین برد. ترامپ همچنین با ناتوانی در همگام ساختن تلاش های دیپلماتیک با خروج دراماتیک خود از توافق هسته ای ایران، امکان تصحیح نواقص توافق دوره اوباما را از بین برد.
مردم ایران بی شک از تحریم های ایالات متحده آسیب دیده اند و همه گیری ویروس کرونا هم بر شدت مشکلات افزوده است. اما بر خلاف انتظار دولت ترامپ، جمهوری اسلامی برای مذاکره پیش قدم نشده است. در حقیقت، سیاست های دولت ترامپ اعتبار میانه رو ها در ایران که می گفتند می شود به آمریکا در توافق اعتماد کرد را خدشه دار کرده است. آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران، علنا توافق را یک «اشتباه» توصیف کرده است. با این وجود، ترامپ همچنان می گوید می تواند با ایران توافق کند. او در ماه ژوئن در توئیتی خطاب به رهبران ایران نوشت: «منتظر نمانید تا بعد از انتخابات ایالات متحده توافق بزرگ انجام شود. من برنده می شوم. اکنون به توافق بهتری خواهید رسید!»
همانند بسیاری از دیگر بازی های ترامپ، هیچ برنامه ثانویه ای وجود ندارد. امروز، ایران خیلی بیشتر از زمان روی کار آمدن ترامپ به داشتن مواد شکاف پذیر کافی برای ساخت بمب هسته ای نزدیک شده است.