بزرگنمايي:

ایران پرسمان - سیناپرس /شاید یکی از تهدیدات سیاره زمین علاوه بر حتمی بودن بلعیده شدن آن توسط خورشید در چند میلیارد سال آینده، برخورد سیارک ها باشد، اجرامی سرگردان که شاید پیش از شکلگیری سیاره مان مقصد زمینی داشتند.
با نگاهی مختصر به تاریخچه برخورد سیارک ها به زمین به مواردی مانند شهرهایی که بر اثر این نوع برخوردها خسارت جدی دیده بودند، برمیخوریم. چندی پیش هم ناسا خبر نزدیک شدن یک سیارک را منتشر کرد که البته نگرانی در ورای آن نیست. اما این بهانه ای شد تا نگاهی به خطر آفرین بودن یا نبودن سیارک ها برای زمین بیاندازیم.
محسن شادمهری، اخترفیزیکدان و دانشیار گروه فیزیک دانشگاه گلستان در گفتگو با سیناپرس درباره اجرام سرگردان منظومه شمسی خاطرنشان کرد: واضح است که پیکره منظومه شمسی تنها حامل یک ستاره به نام خورشید و چند سیاره با مدار گردش مشخص نیست. اجرام سرگردان دیگری مانند سیارک ها و دنباله دارها هم هستند که حجم عظیمی از آن ها در مداری به نام اَبر اورت به دور خورشید گردش می کنند. این اجرام همواره تحت تاثیر فرآیندهایی به سمت خورشید هدایت می شوند و ما با توجه به ابزارهای پیشرفته کنونی می توانیم آن ها را ببینیم. علت اینکه در سال های اخیر درباره این اجرام اخبار زیادی می شنویم همین عامل است.
در واقع این امکان که بشر می تواند به طور پیوسته آسمان را زیر نظر بگیرد و بتوانند این اجرام و مدار آن ها را شناسایی کند، مرهون ساخت ابزار پیشرفته رصدی است. در حقیقت نزدیک به سه دهه می شود که مطالعه سیارک ها و شناخت آن هیچگاه از دید دانشمندان آسمان شب پنهان نمانده است و این پژوهش ها با ماموریت های فضایی هم دنبال می شود.
آینده ای امن در انتظار زمین
شادمهری در ادامه می گوید: امروزه بشر می تواند از سیارک هایی مانند «بنو» نمونه برداری کند که این یک تحول شگفت انگیز به حساب می آید. حال اینکه آیا این اجرام با زمین برخورد می کنند یا خیر؟ تا حد زیادی از روی مدار آن ها قابل تشخیص است. گفتنی است، هیچ سیارک یا سنگ آسمانی شناسایی نشده است که بخواهد در آینده نزدیک به زمین برخورد کند؛ آن ها تنها با یک فاصله ای از زمین گذر می کنند. بنابراین اغلب اخبار درباره برخورد سیارک ها صحت دارند اما اغلب رسانه ها در بیان فاصله آن ها از سیاره زمین کمی کوتاهی می کنند.
به گفته این پژوهشگر، در مورد اخبار برخورد سیارک ها همواره باید به یک نکته توجه کرد که نزدیک شدن سیارک ها به زمین با فاصله نجومی ارزیابی می شوند و نباید با مقیاس زمینی تعبیر کرد. بسیاری از این نزدیک شدن ها در واقع تهدید برای زمین به حساب نمی آیند. در واقع آن ها با مقیاس نجومی نزدیک می شوند اما با مقیاس زمینی هنوز فاصله خیلی زیادی دارند و عموما برخورد نمی کنند.
وی با اشاره به تاریخچه برخورد سیارک ها به زمین می گوید؛ در گذشته چنین اتفاقاتی برای زمین هم افتاده است و زمین متحمل برخورد سیارک ها است. در اینکه جاذبه گرانشی سیارات بر حرکت سیارک ها تاثیر می گذارند یا خیر، هیچ تردیدی در آن وجود ندارد. در واقع مدار حرکت سیارک ها را سیارات تعیین می کنند و دانشمندان در مطالعه سیارک ها به این موضوع که مدارشان تحت تاثیر مدار گرانشی کدام جرم از منظومه شمسی ازجمله خورشید، زمین یا مشتری است، دقت زیادی دارند.
از آنجایی که سیاره ما دارای غلظت مشخصی از اتمسفر است، شرایطی دارد که در بسیاری موارد سیارک هایی با حجم و جرم کوچک هنگام سقوط به سطح آن بر اثر اصطحکاک از بین می روند؛ شادمهری در این باره می گوید؛ غلظت اتمسفر زمین به گونه ای است که در شرایطی که این سیارک ها جرم و حجم زیادی نداشته باشند پیش از آنکه به زمین برسند، تبخیر می شوند و از بین می روند. همه اجرام منظومه شمسی هم در معرض چنین برخوردی هستند، برای مثال سطح ماه یکی از نمونه های واضح این برخورد ها است. در واقع دهانه های برخوردی سطح ماه در اثر برخورد سیارک ها به شکل امروزی در آمده است؛ البته نه در گذشته نزدیک بلکه در گذشته دور این برخوردها اتفاق افتاده است.
وی درباره نخستین تماشای مستقیم بشر از یک سیارک افزود: دیگر سیارات منظومه شمسی هم در معرض چنین خطراتی هستند، نزدیک به دو دهه پیش بود که یک دنباله دار که در مسیر برخورد با سیاره مشتری شناسایی شد که آن را به افتخار کاشفش شومیکر لوی نامیدند؛ درست در همان زمان این دنباله دار با سیاره مشتری برخورد کرد و بشر به کمک ابزار رصدی به نظاره این برخورد عظیم کیهانی نشست. این اتفاق نقطه عطفی برای علم بشر بود.
منشا سیارک ها از کجاست؟
حال اینکه سیارک های منظومه شمسی از کجا می آیند و در واقع خانه آن ها در کدام بخش از این منظومه قرار دارد؟ پرسشی بود که از این پژوهشگر آسمان شب پرسیدیم؛ وی در پاسخ به این سوال اظهار کرد: در ورای مدار سیاره مریخ مجموعه ای از سنگ های سرگردان در قالب کمربند سیارکی وجود دارد که به ابر اورت مشهور است؛ جدای از آن کل منظومه شمسی هم در احاطه مجموعه ای از سنگ های سرگردان قرار دارد که تعدادشان بالغ بر ده ها هزار می رسد. حال اینکه چرا این اجرام سرگردان خارج از مدار خود به فضای بیرونی پرتاپ می شوند؟ باید به کمک فیزیک مکانیک به آن پاسخ بدهیم. در حقیقت جاذبه گرانشی سیارات منظومه شمسی و دیگر رویدادهای دینامیکی می تواند باعث کشش یا رانش آن ها به سمت خورشید یا زمین باشد. منتها این فرآیندی نیست که به راحتی بتوانید پیش از مشاهده جرم، ورود آن را با محاسبات خود پیش بینی کنیم. بخش عمده از سنگ ها آسمانی چنین منشایی دارند.
به گفته شادمهری؛ تنها در یک الی دو سال اخیر دو سنگ آسمانی از سوی کاوشگران شناسایی شد که موجی از شگفتی آفرید. دانشمندان فهمیدند که منشا این سنگ ها در منظومه شمسی نیست. در واقع آن ها از خارج از منظومه شمسی به زمین رسیده بودند. شاید بتوان گفت آن ها پیام آوران کیهانی بودند که موجی از شگفتی ایجاد کردند و مجامع علمی هم تحقیقات گسترده ای از این دو جرم انجام دادند.
دانشمندان معتقدند مدار سیارک ها سرنخ بسیار مهمی برای تشخیص منشا آن هاست. این هیات علمی دانشگاه درباره شناسایی مدار سیارک ها می گوید؛ از روی مدار سیارک ها می توان منشا آن را تشخیص داد. اینکه بتوان مانع برخورد سیارک ها به زمین شد بیشتر در حد تئوری است تا عمل. البته می توان مانند هر کار علمی دیگری گمانه زنی کرد و محاسباتی انجام داد.
وی تاکید کرد: هنوز به طور جدی این مساله مطرح نشده است و هیچ جرم سماوی پیدا نشده است که بخواهد زمین را در معرض خطر جدی قرار دهد. جالب است بدانید، دو رصد خانه در دنیا وجود دارند که به طور دائم و شبانه روزی تمام سنگ های آسمانی را رصد می کنند و اگر سنگ ناشناخته ای کشف شود مدار آن ها را شناسایی خواهد شد.