ایران پرسمان - ایبنا /مزدک بلوری گفت: زنان داستان­‌های ویلا کاتر، مستقل و قدرتمند و با اتکا به توانایی­‌های خود زندگی می­‌کنند. آن­‌ها در انتظار شاهزاده قصه­‌ها نیستند، قرار نیست مردی از راه برسد و منجی‌­شان شود.
نشر نی به تازگی دو رمان با موضوع ادبیات زنان با ترجمه مزدک بلوری منتشر کرده است. دو کتاب «باتلاق شنی» و «آری ای پیشگامان» به ترتیب نوشته نلا لارسن و ویلا کارتر هستند که به ادبیات از منظر زنانه توجه دارند. «آری ای پیشگامان» داستان دختری است که در میانه تعصب‌های کور باید برای رسیدن به هدفش با جامعه و خانواده‌اش بجنگد. این رمان با محوریت زنی شکل می‌گیرد که مقاومت و ایستادگی معنای زندگی‌اش است. رمان «باتلاق شنی» تقلای دختری سیاه‌پوست برای یافتن هویتش است. نلا لارسن که خود نویسنده‌ای دورگه است در رمان‌هایش بیشتر به مسائل نژادی و هویتی نیز نظر داشته است. جنبش مهم و تاثیرگذار هارلم در رمان‌های او جایگاه ویژه‌ای دارند. «باتلاق شنی» چالش‌های زیستی یک دختر سیاه‌پوست را که نه به جامعه سیاه‌پوستان و نه به جامعه سفیدپوستان تعلق دارد، به تصویر می‌کشد. در ادامه گفت‌وگوی ایبنا را با مزدک بلوری می‌خوانید:
دو کتابی که شما ترجمه کرده‌­اید به مسائل زنان می‌­پردازد و به ­نوعی ادبیات از منظر زنانه است. چه شد که شما تصمیم گرفتید کتاب­‌هایی در این زمینه ترجمه کنید؟
زنان جهان برای دستیابی به حقوق خود راه سختی پیموده‌­اند. تفکرمردسالاری به شکلی ساختاری برای زن جایگاه پایین‌­تری در جامعه قائل می‌­شود و با در نظر گرفتن نقش­‌های سنتی برای زن و مرد جایگاه هر یک را در مناسبات قدرت اجتماعی تعیین می­‌کند، نقش­‌هایی که مرد را منطقی، قدرت‌مند، استوار و حامی زن می­‌دانند در حالی که زن را احساساتی، بی­ منطق، ضعیف و سلطه­‌پذیر قلمداد می­‌کنند. همین نقش­‌ها مبنایی برای توجیه نابرابری­‌های جنسیتی مثل کنار گذاشتن زنان از مناصب مدیریتی یا پرداخت دستمزد کمتر به زنان است. هدف مردسالاری این است که زنان و مردان را در جایگاه تعریف­‌شده خود نگه دارد تا سلطه مرد را حفظ کند و زن را به حاشیه براند.
جنبش­‌های زنان با هدف مقاومت در برابر این ایدئولوژی شکل گرفتند، مقاومت در برابر آنچه این تفکر در مورد شیوه زندگی­‌مان به ما دیکته می­‌کند. مسائل جنسیتی به طور کلی جایگاه ویژه­‌ای در تجربه­‌های انسانی از جمله ادبیات دارند. ادبیات زنان با به نمایش گذاشتن وضعیت زنان در جامعه هم آگاهی‌­بخشی می­‌کند هم راهکارهایی برای پیشبرد اهداف زنان ارائه می­‌دهد. این آگاهی­‌‌بخشی هم در مورد سنت­‌ها و نهادهایی است که زنان را از لحاظ اجتماعی و اقتصادی مورد ظلم و تبعیض قرار می­‌‌دهند هم درباره تاثیر مردسالاری بر تجربه روانشناسانه و خلاقیت زنان، زیرا ظلم به زنان شامل سرکوب امیال و احساسات زنانه در سطح ناخودآگاه نیز می­‌شود، و این به شکلی از فمینیسم می­‌انجامد که در پی رهایی ذهنی و روانی زنان است. انتخاب ادبیات زنان برای ترجمه با هدف همین آگاهی بخشیدن به زنان و مردان جامعه صورت می‌­گیرد. در این دو کتاب قهرمانان داستان زن هستند؛ یکی دختر مستقلی است که با اتکا به توانایی­‌ها و پشتکار خود به موفقیت بزرگی می‌­رسد و الگوی خوبی برای دختران و زنان جوان است؛ دیگری دختر سیاه­‌پوست زیبایی است که در وضعیت بغرنجی گرفتار می­‌شود و داستان زندگی­‌اش رنجی را که زنان در جوامع بشری متحمل می­‌شوند به تصویر می‌­کشد.
رمان «آری ای پیشگامان» با محوریت مسائل مهاجران و زنان پیش می­‌رود. درباره قهرمان زن این رمان و مسائلی که همزمان با آن درگیر است، توضیح دهید.
الکساندرا برگسون، قهرمان داستان، با خانواده­‌اش از سوئد به امریکا مهاجرت کرده است. آن­‌ها در منطقه نبراسکا مزرعه­‌ای می­‌خرند و پس از چند سال تلاش موفق می­‌شوند بدهی‌­ها و وام­‌هایشان را پرداخت کنند. اما شرایط سخت می‌­شود؛ خشکسالی و عمل نیامدن محصول و بی­‌رحمیِ طبیعتِ سرزمینی وحشی کار را دشوار می­‌کند. کل منطقه ناامید می­‌شود و کشاورزان که حالا پس از گذشت چند سال مقروض شده­‌اند زمین­‌هایشان را رها می­‌کنند و به شهرهای دیگر مهاجرت می‌­کنند. با این حال، الکساندرا می­‌ماند و مبارزه می­‌کند. او فکرهای بزرگی در سر دارد، اما نخست باید بر کوته‌­فکری برادران و مردهای اطرافش فائق آید. سرانجام بر اثر تلاش و پشتکار به موفقیت می‌­رسد اما همچنان ناچار است با تعصب­‌ها و غرض­‌ورزی­‌های برادرانش در بیفتد تا بتواند موانعی را که بر سر راه عشق او و مرد موردعلاقه‌­اش قرار گرفته است از پیش رو بردارد. از طرفی ماجرای عاشقانه دو نفر از اطرافیان الکساندرا یکی از زیباترین عاشقانه­‌های ادبیات جهان را رقم می‌­زند.

درباره نگاه ویلا کاتر و نلا لارسن به ادبیات رهایی بیشتر بگویید. این دو چه اشتراکات و تفاوت­‌هایی در نگاه به ادبیات دارند؟
ایجاد تغییر در باور و نگاه و کمک به رهایی خواننده از قالب­‌های کهنه هدفی است که در آثار هر دو نویسنده دنبال می‌­شود. ویلا کاتر نویسنده رمان­‌های ناحیه‌­ای است و عمدتا بر زندگی مهاجران و مرزنشینانِ دشت­‌های امریکا متمرکز می­‌شود. زنان داستان­‌های او کلیشه­‌های مرسوم جامعه را به چالش می‌­کشند و مستقل و قدرتمند و با اتکا به توانایی­‌های خود زندگی می­‌کنند. آن­‌ها در انتظار شاهزاده قصه­‌ها نیستند، قرار نیست مردی از راه برسد و منجی‌­شان شود، هدف غایی زندگی را در ازدواج کردن و گنجیدن در قالب­‌های تعریف­‌شده جامعه برای زنان نمی‌­بینند. در آثار او خواننده بیشترین همدلی را با زنان نشان می‌­دهد، داستان را از زاویه دید آن­‌ها می‌­بیند و از تعصب‌­های مردانه احساس بیزاری می­‌کند. اما نلا لارسن که از نویسندگان مطرح رنسانس هارلم، یک جنبش فرهنگی، اجتماعی و هنری سیاه‌­پوستان در دهه 1920، است مسائل جنسیتی را با مساله نژاد و تبعیض نژادی درمی­‌آمیزد.
تجربه زنان سیاه­پوست در جوامع مردسالار تفاوت عمده‌­ای با تجربه زنان سفیدپوست طبقه متوسط جوامع اروپایی و امریکایی دارد. هر زن نیازها، امیال و مشکلات خاص خودش را دارد که متاثر از نژاد، طبقه اجتماعی-اقتصادی، تحصیلات، گرایش­‌های جنسی، مذهب و ملیت اوست. به بیان دیگر، مردسالاری در کشورها و فرهنگ­‌های مختلف عملکرد متفاوتی دارد. ظلم جنسیتی به زنان سیاه­‌پوست را نمی‌­توان بدون در نظر گرفتن تجربه نژادی آن‌­ها درک کرد. زن سیاه‌­پوست هم به دلیل نژادش در بین مردان و نیز زنان سفیدپوست به حاشیه رانده می­‌شود، هم بر مبنای جنسیتش مورد ظلم مردان سیاه­‌پوست قرار می­‌گیرد. او بر تصویر ایده­‌آل زن در جوامع مردسالار، یعنی زیبایی و ظرافت، منطبق نیست، از این رو ناچار است وارد دنیای سخت کار در مزارع و خانه‌ها شود و کسی از او حمایت نمی­‌کند. در نتیجه زن سیاه­‌پوست هم به دلیل پوست تیره‌­اش و هم به دلیل بدن زنانه­‌اش مورد ستم قرار می‌­گیرد و تجربه­‌ای کاملا متفاوت دارد. نلا لارسن این تجربه متفاوت را خیلی خوب به تصویر می­‌کشد. 

کار قبلی که از نلا لارسن ترجمه کرده بودید از منظر توجه به مساله زنان و سیاه‌­پوستان با رمان «باتلاق شنی» یک دغدغه را دنبال می­‌کنند. نلا لارسن این بار از چه دیدگاهی به این مسائل پرداخته است؟
در رمان «نقاب» با زنان دورگه آفریقایی‌­تباری روبه‌­رو هستیم که در ظاهر شبیه ایتالیایی­‌ها، اسپانیایی­‌ها یا مکزیکی­‌ها هستند. آن­‌ها برای فرار از تبعیض نژادی دهه 1920 امریکا و استفاده از مزایای سفیدپوستی، نقاب بر چهره می­‌گذارند و خود را سفیدپوست جا می­‌زنند. اما بریدن از جامعه سیاهان، از فرهنگ، رسم و رسوم، مهمانی­‌ها و رقص­‌ها، برای یکی از شخصیت­‌ها تجربه‌­ای آزاردهنده است، شخصیتی که با مرد سفیدپوست نژادپرستی ازدواج کرده و سیاه‌پوست بودن خود را از او پنهان کرده و در تمام دوران بارداری از این می‌­ترسیده که مبادا فرزندش نشانی از نژاد سیاه بر چهره داشته باشد. میل شدید او به بازگشت به جمع سیاهان و رفت‌­وآمد کردن با آن­‌ها زندگی زناشویی‌­اش را به خطر می‌­اندازد و در نهایت به اتفاقی ناگوار می‌­انجامد. در رمان «باتلاق شنی»، قهرمانِ داستان دختر سیاه­‌پوستی است که از پدری آفریقایی­‌تبار و مادری دانمارکی متولد شده است. دورگه‌­ای که هم زندگی در هارلمِ سیاه­پوستان و هم زندگی در اروپا را می‌­آزماید تا بفهمد به کدام یک تعلق دارد، اما درمی­‌یابد که انطباق یافتن با هریک از این جوامع کار دشواری است. گویی به هیچ یک از آن­‌ها تعلق ندارد. تجربه او بازتاب‌­دهنده وضعیت کسانی است که در یک فضای سوم، در مرز بین فرهنگ­‌ها، زندگی می­‌کنند و از لحاظ فرهنگی و قومی هویتی متکثر دارند.
و در آخر آیا به ترجمه در زمینه ادبیات زنان ادامه می­‌دهید؟
بله. پیش از این رمان «تابستان» اثر ادیت وارتون را ترجمه کرده‌­ام که به ماجرای رابطه عاشقانه دختری جوان با پسر شهری تحصیل­‌کرده­‌ای در دهکده­‌ای در منطقه نیو انگلند می‌پردازد. داستان روایت بیداری احساسات پرشور و امیال آتشین دختر جوان در جریان عشقی ممنوعه است، عشقی که تنگ­‌نظری­ها و رسوم کهنه جامعه آن را برنمی‌­تابد. این رمان نیز بر مسائل زنان و مشکلاتی که در جوامع سنتی با آن روبه‌­رو هستند متمرکز می­‌شود. علاوه بر این، سه نمایشنامه از پالی تیل، کارگردان تئاتر و نمایشنامه­‌نویس مطرح انگلیسی، ترجمه کرده‌­ام که به­ زودی در نشر نی منتشر می‌­شوند و همه با محوریت مسائل و دغدغه‌­های زنان نوشته شده‌­اند.
 رمان «آری ای پیشگامان» در 231 صفحه و با قیمت 36 هزارتومان و رمان «باتلاق شنی» در 190 صفحه و با قیمت 32 هزارتومان با ترجمه مزدک بلوری توسط نشر نی منتشر شده است.