بزرگنمايي:

ایران پرسمان - نفوذ فساد به بخش‌های نظارتی
k ١.٢
٠
آرمان ملی / متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مبارزه با فساد کلیدواژه‌ای است که از زمان روی کارآمدن رئیس جدید قوه قضائیه مرتب تکرار می‌شود و عزم این قوه نیز بر همین امر است که به‌طور جدی با مفاسد اقتصادی برخورد کند. هر چند برخی حقوقدانان و کارشناسان بر این عقیده‌اند که روش در پیش گرفته شده از سوی دستگاه قضا مبارزه با شخص مفسد است؛ نه مبارزه با فساد.
در تعریف مبارزه با فساد گفته می‌شود؛ مبارزه با فساد مبارزه با ریشه‌ها بستر‌ها و زمینه‌های بروز و ایجاد فساد است. از این جهت زمانی بر فساد غلبه کردیم که اساسا نگذاریم فسادی ایجاد شود، اما اینکه با برخی غفلت‌ها و عدم نظارت‌های لازم فساد بروز و ظهور کرد، گسترش یافت و مساله جامعه شد دیگر مبارزه‌ها با مفسدین خواهد بود نه بسترهای فساد. با این حال عزم مبارزه در دستگاه قضائی موجبات خوشحالی است، اما به شرطی که به گفته آیت‌ا... رئیسی دستگاه قضا در درون خود با فساد مواجه نباشد. دستگیری برخی قضات، معاون اجرایی حوزه ریاست دستگاه قضا و اخیرا نیز معاون سازمان بازرسی کل کشور نشان می‌دهد که دستگاه قضائی خود نیز با فساد درونی مواجه است که اگر به موقع علاج و درمان نشود شاید ضررهای جبران ناپذیری وارد کند. گرچه این فقط قوه قضائیه نیست که با فساد روبه‌روست و این آسیب بنیان کن در دستگاه‌های اجرایی و تقنینی نیز به انحای مختلف موجود است. پول‌های کثیف در انتخابات مجلس نکته‌ای است که سال‌هاست در مورد آن و لزوم برخورد با این پول‌ها بحث می‌‌شود. از طرف دیگر امروز و با مشاهده چنین اتفاقات و رویکردهایی جامعه بیش از گذشته کم‌اعتماد و نسبت به آینده نامعلوم خود نگران است. لذا مسئولان برای اینکه بتوانند اعتماد اجتماعی را افزایش داده و جامعه را برای آینده‌ای روشن امیدوار کنند باید به اعمال اعتمادزا دست زده و نیز تجدید نظری اساسی در عملکردها و رویکردهای خود داشته باشند. در این راستا برای بررسی شکست یا موفقیت دستگاه قضا در مبارزه با فساد، فساد درونی قوه قضائیه و ارتباط این رویکرد با اعتماد اجتماعی «آرمان ملی» با نعمت احمدی حقوقدان، وکیل پایه یک دادگستری و استاد دانشگاه به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.
چندی است که دستگاه قضائی به‌طور جدی به مقوله مبارزه با فساد پرداخته، ارتباط این عملکرد قوه قضائیه با اعتماد و باور اجتماعی را چگونه بررسی می‌کنید؟
بدون تعارف باید بگویم که دادگستری مجبور به پوست اندازی و جلب اعتماد مردم است، چراکه اگر این پوست‌اندازی و جلب اعتماد شکل نگیرد با تکیه بر همین وقایعی که بر دادگستری رفته نباید انتظار داشته باشد که مردم به دستگاه قضائی اعتماد داشته باشند. در اختلاف اخیری که بین دو رئیس پیشین قوه پدید آمد، آقای لاریجانی گفت سینه من صندوقچه اسرار تخلفات برخی آقا‌زاده‌ها، مدیران و... است. چنین مواردی است که موجب افزایش نگرانی‌ها می‌شود و اعتماد مردم را خدشه‌دار می‌کند. به‌نظر من برابر قانون مجازات اسلامی موجود باید در این زمینه روشنگری کرد و پاسخگو بود. کسی که جرمی را دیده، از آن مطلع باشد و آن را اعلام نکند قانون برایش تعیین و تکلیف کرده، اما چنین مسائلی اعتماد جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مردم می‌گویند وقتی یک مسئول عالی‌رتبه می‌گوید سینه من صندوقچه اسرار است، چه توقعی باید از سایرین داشت؟ از طرف دیگر می‌بینیم در طول این مدت برخی از آقای طبری معاون اجرایی قوه قضائیه گرفته تا یک قاضی که پس از آقای مرتضوی درباره رسانه‌ها بیشترین حاشیه‌ها را پدید آورد، هر کدام به‌نحوی با برخوردهای قضائی روبه‌رو شده‌اند. در دوران آقای مرتضوی روزنامه‌ها به آن صورت با توقیف مواجه شدند و در عین حال سرنوشتش را دیدیم. پس از او نیز آقای بیژن قاسم‌زاده آمد و مسائلی از این دست پدید آمد و دستور فیلترینگ تلگرام را صادر کرد. هنوز هم درباره این فیلترینگ حاشیه‌هایی وجود دارد و موارد متعددی هست که باید برای مردم روشن شود.
چندی پیش رئیس قوه قضائیه گفته بود که باید فساد درونی قوه قضائیه را از بین ببریم؛ اساسا چه شده که دستگاه قضائی که خود باید مقابله با فساد کند درگیر فساد داخلی می‌شود؟
من معتقدم در نصب و انتصاب قضات آن دقتی که لازمه عدالت است صورت نگرفته. مثلا جوانی مثل آقای مرتضوی بدون اینکه حتی 2 حکم صادر کرده باشد یا نظریه حقوقی خوبی داشته باشد، دفعتا رشد می‌کند و دادستان تهران می‌شود. یا آقای بیژن قاسم‌زاده که سابقه چندان روشنی از او در دست نداریم، در بسیاری از موضوعات بازپرس ویژه می‌شود. در مقابل بسیاری از قضات شریف، برخی نیز در عملکرد خود کوتاهی کرده‌اند. وقتی رئیس قوه قضائیه می‌گوید که رشوه‌های رد و بدل شده در دستگاه قضائی مثل آپارتمان 600 متری و ویلای 4000 متری در شمال بهت‌آور است، چه باید گفت؟ این قضاتی که منصوب شدند، پرونده‌هایی که ارجاع شده و نوع رسیدگی‌های صورت گرفته در دستگاه قضائی باعث سلب اعتماد می‌شوند والا دستگاه قضائی 10‌هزار قاضی دارد که همه به یک شکل نیستند. بسیاری از قضات زحمتکش و شریف هستند که خیلی از آنها دانشجوی خود ما بودند و به سلامت نفس و عمل آنها اعتماد کامل وجود دارد. ولی این افراد این تخلفات را انجام می‌دهند، آپارتمان‌های 600 متری و ویلاهای 4000 متری می‌گیرند و احکام آنچنانی صادر می‌کنند، آقای خاوری را فراری می‌دهند، پرونده دکل‌ها را آنچنان می‌بندند و روی معوقات بانکی سکوت می‌کنند، اما بازهم نمی‌بینیم که در تغییرات دستگاه قضائی کنار گذاشته شده، حداقل جابه‌جا شوند یا از شعبات رسیدگی‌های ویژه کنار بروند. البته این قصور از قضاتی است که در انتصاب این افراد به شعبات ویژه دقت و نظات لازم را ندارند. در پاسخ به پرسش شما می‌توان اینگونه گفت که علت درگیری دستگاه قضائی با فساد قضاتی هستند که وجهه این دستگاه را مخدوش می‌کنند.
هر چقدر از ابتدای انقلاب و آرمان‌ها و اهداف فاصله گرفته و به جلو آمده‌ایم اعتماد عمومی جامعه نسبتا کاهش یافته و کمرنگ‌تر شده، علت این امر را چه می‌دانید؟
برای پاسخ به این سوال من به دو واقعه از دو مجلس اشاره می‌کنم که خود گویای چرایی این کاهش اعتماد است. در مجلس اول در واقعه هفت تیر که شهید بهشتی به همراه هفتاد و دو نفر به شهادت رسیدند، تعداد زیادی از شهدا نماینده مجلس بودند تا جایی که داشت مجلس از اکثریت می‌افتاد و مجروحین حادثه هفت تیر را با برانکارد از بیمارستان به مجلس بردند تا از اکثریت نیفتند. آن زمان در جیب نماینده مجلس زیر صد تومان پول بود، اما در مجلس فعلی که کشور در آرامش کامل بسر می‌برد از خانه یک نماینده مجلس 250‌هزار یورو به اضافه 400‌میلیون پول نقد به سرقت می‌رود و شکایت می‌کند، اما زمانی که با واکنش تند فضای مجازی مواجه می‌شود می‌گوید که چنین رقمی در کار نبوده است. یا دو نماینده کمیسیون صنایع مجلس در کار فروش اتومبیل تخلف می‌کنند و وثیقه 10‌میلیاردی برایشان صادر می‌شود و به طرفه‌العینی وثیقه را می‌پردازند، آزاد می‌شوند و در مجلس می‌نشینند. از همین دو واقعه می‌توان دید که از ابتدای انقلاب تاکنون چه اتفاقی افتاده است. مدیریت بسته شد، گردش مدیران تعطیل شد و گزینش‌ها کاملا به سمتی رفت که چنین نمایندگانی از آن بیرون بیایند. اینها باعث شد معیارهایی برای انتخاب مدیران در نظر بگیرند که آن معیار‌های دوگانه باعث شد افراد خدوم اولیه که با انگیزه‌های انقلابی می‌آمدند امروز برای رسیدن به نمایندگی مجلس مهمانی‌ها، حواله‌ها و تراول‌های آنچنانی بدهند. یعنی اگر همه حقوق نمایندگان مجلس را در 4 سال 500‌میلیون تومان در نظر بگیریم نمایندگان برای رسیدن به این جایگاه چند‌میلیارد هزینه می‌کنند و بالطبع نتیجه‌اش نیز همین شرایط فعلی خواهد شد.
با وجود اینکه 5 ماه تا انتخابات مجلس یازدهم زمان داریم بسیاری از وجود پول‌های کثیف و تاثیر آن در انتخابات سخن می‌گویند؛ از دید شما راهکار مقابله با این نوع از فساد در فرایند انتخابات چیست؟
هر چند خیلی‌ها نسبت به وجود پول کثیف در انتخابات اعتقاد دارند، اما من نگرانی بیشتری دارم. یک نماینده‌ای در طول 4 سال ماهی 20‌میلیون تومان نیز دریافت کند در مجموع یک‌میلیارد تومان خواهد داشت. اما زمانی که هزینه‌های آنچنانی می‌کنند این هزینه‌ها از کجاست؟ وقتی برخی مسئولان سابق وضع و اوضاعی دارند که انسان از دیدنش هاج و واج می‌ماند چه توقعی داریم؟ اینها پست‌هایشان وسیله‌ای برای خواسته‌های آنچنانی است. من معتقدم حتی اگر پول تمیز هم باشد طرفی که بخواهد خدمت به مردم و مستضعفین کند آیا تراول می‌دهد که رأی بخرد تا وارد مجلس شود؟ پیداست که هدف برخی از نمایندگی و پست‌های دولتی خدمت نیست بلکه کسب منفعت است و برای کسب منفعت سرمایه‌گذاری می‌کنند و کمتر کسی برای خدمت به مردم سرمایه‌گذاری می‌کند.
برخی مطرح می‌کنند که بحث مبارزه با فسادی که در دستور کار دستگاه قضائی قرار دارد رنگ و بوی سیاسی پیدا کرده و جامعه اعتماد و باور خود را از دست خواهد داد؛ مخصوصا در بحث قانون «از کجا آورده‌ای». چه میزان با این گزاره موافقید؟
من معتقدم که مبارزه با فساد در ایران هنوز شکل نگرفته است. مبارزه با فساد مبارزه با منافذ و بسترهای فساد است. وقتی در دادگاه آقای ایروانی مطرح می‌شود که مبالغ سنگینی به گمرک داده شده، باید پیگیری کرد که آیا با گمرک برخورد شده است؟ آیا این مفاسد یک‌شبه ایجاد شده؟ این درست نیست؛ وقتی با دوایر مالیاتی، گمرکی، بیمه و بانک‌ها برخورد شد چه تغییراتی در ساختار این سازمان‌ها صورت گرفت. به‌نظر من این مبارزه آنقدر ارزش و اهمیت دارد که به هیچ‌وجه مقطعی نباشد. اگر به جای برخورد با ریشه‌ها با مفسد برخورد شود، مبارزه ما مقطعی خواهد بود. از سوی دیگر این بسیار مهم است، تا زمانی که نهادهای ناظر خودشان منافذ فساد را مسدود نکنند جامعه به اطمینان کامل نخواهد رسید که مبارزه با فساد جنبه جناحی و تسویه حساب نیست. اکنون با شخص آقای فریدون برخورد شده، اما آیا جلوی بستری که موجب شد وی دست به چنین تخلفی بزند نیز گرفته شده است؟ اگر برخورد شود آن زمان می‌توان گفت که مبارزه با فساد صورت گرفته و موفق بوده است. تا زمانی که به مناصب به چشم صندلی قدرت بنگریم و برداشت‌ها را حق طبیعی بدانیم این ذهنیت در جامعه وجود خواهد داشت که عده‌ای خود را طلبکار می‌دانند. باید این ذهنیت پاک شود که تمام مناصب در کشور نه صندلی قدرت که صندلی خدمت است. وقتی که به چشم قدرت به این صندلی نگریسته شود مسلما خروجی بهتر از این شرایط حاضر بیرون نمی‌دهد. لذا باید مبارزه با مفسد را به سمت وسوی مبارزه با فساد سوق دهیم.
بسیاری معتقدند که اگر نظارت‌ها دقیق و با جدیت صورت بگیرد اصلا زمینه‌ای برای بروز فساد فراهم نمی‌شود؛ ارزیابی شما از لزوم نظارت‌ها بر مقابله با فساد چگونه است؟
به‌نظر من وقتی که معاون سازمان بازرسی کل کشور دستگیر می‌شود یعنی نظارت‌ها دقیق و موثر نبوده است. وقتی خبر بازداشت آقای طبری معاون اجرایی دفتر حوزه ریاست قوه قضائیه منتشر می‌شود، باید نگران بود که آیا نظارت بر مبارزه با فساد به درستی صورت می‌گیرد یا نه. معنای دیگر این حرف‌ها این است که باید بسیار مواظب بود که بخش‌های نظارتی دچار فساد نشوند. آقای خاوری فرار می‌کند و هیچ‌کس نظارتی بر این فرایند نداشته که وی چنین تخلفات گسترده‌ای انجام دهد. روزی فکر می‌کردیم که آقای خاوری در پرونده مه‌آفرید تخلف کرده، اما در دادگاه اخیر دیدیم که چند‌هزار‌میلیارد آقای ایروانی به او پول داده است. متاسفانه با این دستگیری‌های اخیر پیداست که بخش‌هایی از دستگاه نظارتی با اشکالاتی مواجه است.
با این حساب راهکارهای اعتمادزا و اعتمادساز جامعه را چه چیز‌هایی می‌دانید؟
مردم باید واقعیت‌ها را به چشم ببینند. تا وقتی مردم حقیقت را با تمام وجود خود لمس نکنند آن را باور نخواهند کرد. اگر مسئولان می‌خواهند کاهش اعتماد عمومی را متوقف کنند، باید شرایط را فراهم کنند. با دستمال کثیف نمی‌توان شیشه را پاک کرد. همه بخش‌های حاکمیتی از دولت، مجلس و قوه قضائیه باید رویکرد خود را حل مشکلات مردم قرار دهند و به جای حرف بیشتر عمل کنند. امروز جامعه از اختلاف طبقاتی فساد، تبعیض و مشکلات معیشتی ناراحت است و برخی ناکارآمدی‌ها را در حل این مشکلات از چشم مسئولان می‌بیند. بهتر است تا این اعتماد کمتر و این فاصله بیشتر نشده، مشکلات با درایت و مدیریت حل و فصل شوند.