بزرگنمايي:

ایران پرسمان - آرمان ملی / متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
با طرح موضوع چندهمسری و برگزاری برخی کارگاه‌ها برای رواج چندهمسری موجی از واکنش‌های اجتماعی و سیاسی نسبت به این مساله در جامعه به وجود آمده است. واکنش‌هایی که اغلب نشان‌دهنده زنگ خطر برای جامعه ایران و تشدید مشکلات خانواده در ایران است. در چنین شرایطی رسانه ملی این موضوع را در برنامه‌های خود مورد بررسی قرار داده و آن را به‌عنوان یک موضوع ملی در معرض قضاوت افکار عمومی قرار داده است. به‌نظر می‌رسد کسانی که چنین موضوعاتی را در جامعه مطرح می‌کنند با فرار رو به جلو و پاک کردن صورت مساله به جای اینکه شرایط ازدواج جوانان را فراهم کنند با تفکرات و اقدامات مخرب در راستای فروپاشی ساحت خانواده در ایران گام برمی‌دارند. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی این موضوع «آرمان ملی» با دکتر نعمت احمدی استاد دانشگاه و وکیل دادگستری گفت‌وگو کرده است. دکتر احمدی معتقد است: «در شرایط کنونی که اغلب مردم با مشکلات اقتصادی مواجه هستند موضوع چندهمسری تنها برای طبقه مرفه جامعه مصداق پیدا می‌کند. این موضوع به معنای رجعت جامعه به عهدی است که خوانین برای خود حرمسرا ایجاد می‌کردند. اگر قرار است آسیب‌های جامعه را کاهش بدهیم باید این نکته را در نظر بگیریم که چنین مسائلی نه تنها به جامعه کمک نمی‌کند بلکه آسیب‌های بیشتری به جامعه می‌زند. هنگامی که بسیاری از جوانان که در آستانه ازدواج قرار دارند به‌دلیل نداشتن شغل و وضعیت مالی مناسب توانایی ازدواج ندارند، چه ضرورتی دارد کسانی که در گذشته ازدواج کرده‌اند دوباره ازدواج کنند؟» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
چرا در شرایطی که ساحت خانواده در معرض آسیب‌های جدی قرار گرفته و تلاطم‌های اجتماعی تشدید شده موضوع چندهمسری در جامعه مطرح شده است؟
در سال‌های گذشته وزیر کشور گزارشی را در مجلس قرائت کردند که نشان می‌داد آسیب‌های اجتماعی در ایران در حال افزایش است. یکی از این آسیب‌های جدی نیز مربوط به خانواده بود. در شرایط کنونی بنیان خانواده در ایران به شدت آسیب‌پذیر شده است. در گذشته سن ازدواج در ایران پایین بود این در حالی است که روز‌به‌روز سن ازدواج بالاتر رفته و امروز شکل بحرانی به خود گرفته است. در چنین شرایطی جامعه ایران با بحران خانواده‌های یک نفره مواجه شده است. این خانواده‌های یک نفره نیز هم شامل زنان می‌شود هم مردان. در آمریکا و کشورهای اروپایی خانواده‌های یک نفره با یک فرزند وجود دارد. در آن کشورها و بنا به فرهنگی که دارند، زن یا مرد با فرزند خود زندگی می‌کنند. خوشبختانه جامعه ایران فرهنگ بسیار متفاوتی دارد، با این وجود عوامل مختلفی در جامعه ایران دست به دست هم داده تا میزان پسران و دختران مجرد در ایران روزبه‌روز افزایش پیدا کند. متاسفانه کسانی که برای جامعه نسخه می‌پیچند با حذف مردان عنوان می‌کنند که باید برای زنان مجرد تعیین تکلیف شود. بدون‌شک اگر وضعیت مردان مجرد را هم در نظر می‌گرفتند هیچ‌گاه موضوع چندهمسری در سطح جامعه مطرح نمی‌شد. در شرایط کنونی مهم‌ترین موانع ازدواج نکردن جوانان نداشتن شغل و شرایط مالی مناسب است. برخی به جای اینکه بر شغل و آینده جوانان با برنامه‌ریزی تاکید کنند، با پاک کردن صورت مساله چندهمسری را مطرح می‌کنند. دلیل آن نیز این است که مطرح کردن چنین موضوعاتی نیاز به برنامه‌ریزی و منابع مالی ندارد. به همین دلیل نیز برخی در صداوسیما در زمینه ترویج چندهمسری صحبت می‌کنند تا قبح این موضوع را در جامعه از بین ببرند. کسانی که چنین مسائلی را مطرح می‌کنند به جای اینکه برای مردان و زنان مجرد و در آستانه ازدواج برنامه‌ریزی کنند برای مردان متأهل که هزینه کمتری برای آنها دارد و نیاز به برنامه‌ریزی خاصی ندارد نسخه می‌پیچند. بنده معتقدم مطرح کردن چنین موضوعاتی در جامعه ترویج هوسرانی می‌کند.
چرا چنین اعتقادی دارید؟
ازدواج دارای فلسفه و هدف است که مورد نظر پیامبر اسلام بوده است. هدف اصلی ازدواح نیز آرامش انسان و بقای نسل بوده است. اگر قصد افراد جامعه از ازدواج آرامش و بقای نسل باشد که این اتفاق در ازدواج اول رخ داده است. در نتیجه نیاز به ازدواح دوم نیست. کسانی که از ساحت خانواده عدول می‌کنند و تلاش می‌کنند زن دوم بگیرند با هدف هوسرانی این کار را انجام می‌دهند. در غیراین صورت همه فلسفه و هدف ازدواج در ازدواج نخست تامین شده است.
استدلال کسانی که مروج چندهمسری هستند این است که می‌توان شرایطی را در نظر گرفت که زنان بین35 تا49 سال که مطلقه، بیوه یا مجرد هستند با مردانی که دارای تمکن مالی هستند ازدواج کنند. آیا این استدلال دارای پایه‌های جامعه‌شناختی و مبتنی بر مبانی اسلامی است؟
این ادعا احیای حرمسرا برای طبقه مرفه جامعه است. این ادعا به کسانی که دارای سن بالایی هستند و دارای تمکن مالی هستند اجازه می‌دهد که برای خود حرمسرا درست کنند. این فرمول هیچ‌کمکی به وضعیت پسران و دختران مجرد در جامعه نمی‌کند. سوالی که در این زمینه مطرح می‌شود اینکه آیا هدف کسانی که چنین موضوعی را مطرح می‌کند رفع نیاز جنسی است؟ رفع نیاز جنسی کدام گروه از جامعه؟ در شرایط کنونی که اغلب مردم با مشکلات اقتصادی مواجه هستند موضوع چندهمسری تنها برای طبقه مرفه جامعه مصداق پیدا می‌کند. این موضوع به معنای رجعت جامعه به عهدی است که خوانین برای خود حرمسرا ایجاد می‌کردند. اگر قرار است آسیب‌های جامعه را کاهش بدهیم باید این نکته را در نظر بگیریم که چنین مسائلی نه تنها به جامعه کمک نمی‌کند بلکه آسیب‌های بیشتری به جامعه می‌زند. هنگامی که بسیاری از جوانان که در آستانه ازدواج قرار دارند به‌دلیل نداشتن شغل و وضعیت مالی مناسب توانایی ازدواج ندارند چه ضرورتی دارد کسانی که در گذشته ازدواج کرده‌اند دوباره ازدواج کنند؟
کسانی که موضوع چندهمسری را در جامعه مطرح کرده‌اند با توجه به مبانی اسلامی این موضوع را مطرح کرده‌اند. آیا در اسلام چندهمسری وجود دارد و توصیه می‌شود؟
براساس فرمول اسلامی در جامعه ما نمی‌توان چندهمسری را اجرا کرد. در صدر اسلام زنان معمولا در خانه حضور داشتند و مردان به جنگ یا تجارت می‌رفتند. به همین دلیل میزان آسیب‌پذیری مردان بیشتر از زنان بود و مردان زیادی در جنگ‌ها از بین می‌رفتند. به همین دلیل توصیه می‌شد کسانی که از تمکن مالی برخوردار هستند با زنان شوهر از دست داده ازدواج کنند. توجه داشته باشیم که این موضوع در صدر اسلام اتفاق می‌افتاده و نه امروز. در شرایط کنونی جامعه تحت هیچ‌شرایطی نمی‌توان براساس فرمول اسلامی ازدواج دوم انجام داد. شرط اصلی ازدواج دوم رعایت عدالت است. در چنین شرایطی چگونه ممکن است فردی که سال‌ها با یک زن زندگی کرده با زن جوان دیگری زندگی کند و بین این دو عدالت را برقرار کند؟ الگوی ما در زندگی پیامبر اسلام و حضرت علی(ع) است. این دو بزرگوار تا زمانی که همسران آنها در قید حیات بودند با هیچ‌زن دیگری ازدواج نکردند. طرح موضوع چندهمسری در جامعه ما بنیان خانواده را هدف قرار داده و آسیب‌پذیری ساحت خانواده را به شدت افزایش می‌دهد. اگر این اتفاق رخ بدهد علاوه بر اینکه بین همسران دشمنی و کینه‌توزی ایجاد می‌شود بین فرزندان نیز این اتفاق رخ می‌دهد و فرزندان با کینه و حسادت نسبت به یکدیگر بزرگ می‌شوند. نکته دیگر اینکه زنان از آسیب‌پذیری جسمی بیشتری نسبت به مردان برخوردار هستند. به همین دلیل نیز در سنین بالا‌تر با مشکلاتی مانند پوکی و نرمی استخوان مواجه می‌شوند. طرفداران چنین دیدگاهی باید پاسخ دهند که چگونه می‌توان زنی را که جوانی و عمر خود را به پای یک مرد گذاشته کنار گذاشت و زن جوان اختیار کرد؟ آیا این نمک نشناسی و بی‌انصافی نسبت به همسری که در سختی‌ها با مرد همراه بوده نیست؟
جوامع مختلف جهان چه دیدگاهی نسبت به مقوله چندهمسری دارند؟
در جوامع غیراسلامی مرد دو زنه وجود ندارد. البته ممکن است روابط غیررسمی با جنس مخالف وجود داشته باشد اما اینکه یک مرد در یک زمان با دو و یا چند زن زندگی کند در اغلب جوامع جهان مذموم شمرده می‌شود و وجود ندارد. امکان ندارد در یک جامعه توسعه یافته یک مرد وجود داشته باشد که دو زن داشته باشد. از نظر اسلام یکی از اهداف اصلی ازدواج ایجاد آرامش بین زن و مرد است. این در حالی است که در شرایط کنونی جامعه ایران از نظر شرعی هیچ‌امکانی وجود ندارد که یک مرد زن دوم اختیار کند و آرامش داشته باشد. الگوی ما حضرت علی(ع) است. تا زمانی که حضرت زهرا(س) در قید حیات بودند حضرت علی(ع) ازدواج دوم نکردند. در سیره هیچ‌کدام از بزرگان نیز مقوله چندهمسری توصیه نشده است.
صداوسیما در برنامه‌های خود موضوع چندهمسری را به بحث گذاشته است. آیا طرح چنین موضوعاتی در سطح ملی پیامدهای منفی برای جامعه به همراه نخواهد داشت؟
یکی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که در شرایط کنونی جامعه ایران با آن مواجه شده پیرسالی در ازدواج است. این موضوع به خصوص درباره زنان مصداق پیدا می‌کند. در گذشته دختران به یک سن خاص که می‌رسیدند موضوع ازدواج درباره آنها مطرح می‌شد. این در حالی است که امروز سن ازدواج دختران نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است. کسانی که موضوع چندهمسری را مطرح می‌کنند به‌دنبال تشکیل خانواده برای زنان هستند. این در حالی است که چندهمسری نه تنها سبب تشکیل خانواده نخواهد شد، بلکه باعث تضعیف خانواده می‌شود. چندهمسری سبب شکست خانواده و حرمت مرد در محیط خانواده می‌شود. هنگامی که مردی که دارای داماد و عروس است تصمیم می‌گیرد یک زن دیگر اختیار کند حرمت خود را در پیش اعضای خانواده می‌شکند. در چنین شرایطی دختران و پسران خانواده پدر خود را فردی هوسران قلمداد می‌کنند و دیگر مانند گذشته به وی احترام نمی‌گذارند. فرض کنید یک استاد دانشگاه که از تمکن مالی نیز برخوردار است تصمیم می‌گیرد زن دوم بگیرد. در چنین شرایطی دانشجویان چنین استادی که وی را الگوی خود قلمداد می‌کردند متوجه می‌شوند که چنین فردی نمی‌تواند الگوی مناسبی برای زندگی آنها باشد. کسانی که مورج فرهنگ چندهمسری هستند باید به چند سوال ساده پاسخ بدهند. نخست اینکه گروه هدف آنها چه کسانی هستند؟ برخی از این افراد مدعی شده‌اند که هدف آنها زنان بین35 تا 49 سال است که به هر دلیلی ازدواج نکرده‌اند و یا اینکه همسر خود را از دست داده‌اند. با این وجود نام این عمل را نمی‌توان ازدواج گذاشت، بلکه باید نام آن را آوردن آقا بالاسر برای این زنان عنوان کرد. واقعیت این است که حامیان این موضوع به‌دنبال از بین بردن ازدواج سفید و جنبه شرعی بخشیدن به این مساله هستند. غافل از اینکه این افراد به خیال خود در حال ساختن خانه جدیدی هستند در حالی که یک خانه دیگر را ویران می‌کنند. در شرایط کنونی اگر از هر زنی در جامعه این سوال مطرح شود که آیا حاضر است همسرش با یک زن دیگر ازدواج کند قطعا پاسخ منفی خواهد داد.
شما طرح موضوع چندهمسری را در واکنش به نگرانی‌ها از بابت ازدواج سفید می‌دانید؟
کسانی که چنین موضوعی را مطرح می‌کنند، چنین نگرانی را به زبان نمی‌آورند. این در حالی است که بخش عمده‌ای از مطرح کردن چنین موضوعی همین بوده است. امروز نگرانی‌هایی از بابت ازدواج سفید به مسئولان هم رسیده، و به همین دلیل نیز برخی تلاش می‌کنند دربرابر نگرانی‌هایی از این دست، چنین راه‌حل‌هایی ارائه و به موضوع جنبه شرعی بدهند اما بنده معتقدم این راه مناسبی نیست. بدون شک طرح موضوع چندهمسری واکنشی اشتباه به مشکل چنان ازدواج‌هایی است. امروز جامعه ایران با بحران‌های اجتماعی متعددی مواجه شده است. یکی از این بحران‌ها بالا رفتن سن ازدواج است که اغلب نیز به‌دلیل فراهم نبودن زمینه‌های ازدواج است. با این وجود چندهمسری نمی‌تواند پاسخ مناسب و علمی به بالا رفتن سن ازدواج در جامعه باشد و بلکه کیان خانواده را نیز تهدید می‌کند. بنده توصیه می‌کنم سازمان ثبت احوال آمار دقیقی از مردانی ارائه کند که دارای دو همسر هستند. بدون شک این آمار قابل توجه نخواهد بود و بسیار انگشت شمار است. نکته دیگر اینکه کمتر دخترانی وجود دارند که حاضر باشند با یک مردی که قبلا ازدواج کرده ازدواج کنند. اگر این اتفاق رخ بدهد این دختران بنیان زندگی پوشالی خود را روی ویرانه‌های یک زندگی دیگر بنا گذاشته‌اند که در نهایت به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. در شرایط کنونی آمار طلاق در جامعه ایران رو به افزایش است. در نتیجه مشکلات خانواده‌ها نسبت به گذشته افزایش داشته است. سوال اینجاست در چنین شرایطی آیا می‌توان به زندگی چندهمسری امیدوار بود و بقای خانواده را تضمین کرد. بدون شک پاسخ به این سوال منفی است و چنین چیزی امکانپذیر نخواهد بود. استحکام خانواده به مسائل متعددی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها آرامش بین همسران است. این در حالی است که چندهمسری آرامش را از اعضای خانواده می‌گیرد و همه را به جان هم می‌اندازد. نکته دیگر اینکه در هیچ‌جای تاریخ ایران موضوع چندهمسری به‌عنوان یک الگوی اجتماعی و فرهنگی مطرح نبوده است. در گذشته در بسیاری از مناطق ایران تنها تک همسری وجود داشته و موارد محدودی وجود داشته که یک مرد با دو زن یا بیشتر زندگی کند. سوال اینجاست که چرا ما می‌خواهیم با طرح موضوع چندهمسری یک بدعت اشتباه را در جامعه ایران به وجود بیاوریم؟ طرح این موضوع در حالی است که همه ما خروجی آن را می‌دانیم و متوجه هستیم که چه پیامدهای خطرناکی برای جامعه به همراه خواهد داشت. همه ما می‌دانیم که چندهمسری بنیان خانواده را در ایران از بین می‌برد و حرمت اعضای خانواده را خدشه‌دار می‌کند. به همین دلیل نباید در مسیری حرکت کنیم که از هم اکنون به نتایج منفی و خطرناک آن آگاهی داریم.