بزرگنمايي:

ایران پرسمان - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سناریوی جدید دونالد ترامپ فشار به روسیه است تا این کشور را علیه ایران با خود همراه کند. این‌ سناریو البته اصلا پوشیده و در لفافه نیست، بلکه طبق بیانیه کاخ سفید، دونالد ترامپ از روسیه خواسته تا از تلاش‌های ایالات متحده برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی حمایت کند.
از این برنامه در ملاقات مشترک سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با مایک پمپئو، همتای آمریکایی‌اش، رونمایی شده و البته در ملاقات خصوصی لاوروف با ترامپ نیز بر آن تأکید شده است. حال سؤال اصلی اینجاست که کرملین چقدر ممکن است زیر این فشار قد خم کند؟ اگرچه ایرانیان خاطرات خوبی از روابطه مشترک با روس‌ها ندارند، اما مسکو در سال‌های اخیر بهترین سطح رابطه را با تهران داشته است. دولت یازدهم اگر در هر کدام از ارتباطاتش در حوزه روابط بین‌الملل با مشکل مواجه بوده، در بهبود رابطه دولت‌های پیش از خودش با روسیه کارنامه موفقی به‌جا گذاشته است. اما روابط بین‌الملل بر پایه منافع هر کشوری طراحی می‌شود؛ اگر قرار باشد از همراهی روسیه با ایران، این کشور مغبون شود، بدون شک از حمایت‌هایش از ایران و برجام دست برخواهد داشت؛ چنانکه تجربه همراهی‌نکردن روسیه با ایران در دور پیشین تحریم‌ها در دولت احمدی‌نژاد نشان داد که این کشور نیز مانند دیگران عقد اخوتی با کسی ندارد. از سوی دیگر، تجربه قطعه‌قطعه‌کردن اس- 300 و دعوی ناکام حقوقی ایران علیه روسیه هنوز از یاد نرفته است که به بهانه تحریم‌ها علیه برنامه تسلیحاتی ایران انجام گرفت.
با این اوصاف، مواضع مقامات روس دربرابر ایران و برجام در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که روسیه فعلا قصد خالی‌کردن پشت ایران را ندارد و این می‌تواند نکته مثبتی در این بین باشد. علاوه بر این، لاوروف به تأکید می‌گوید: «باید هر کاری که لازم باشد برای حفظ برجام انجام دهیم تا ایران بتواند استفاده صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشد». سفیر روسیه در ایران نیز در مصاحبه‌های مختلف بر همراهی و همکاری با ایران تأکید دارد. آنها درباره آنچه برای برجام رخ داده است، بیش از همه ایالات متحده آمریکا را مقصر می‌دانند. با این اوصاف، گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای ایران که در واکنش به عدم اجرای تعهدات برجامی آمریکا انجام شد، می‌تواند روند همراهی‌ها را دستخوش تغییر کند. اخیرا و بعد از گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای در مهرماه، روسیه از طرح توسعه فردو کنار کشید و اعلام کرد این توقف همکاری به دلایل فنی انجام شده‌ است. با این حال، اگر این توقف همکاری طولانی‌مدت باشد و فشارهای ایالات متحده آمریکا ادامه‌دار باشد، این سؤال جدی است که «مسکو تا کجا، پای ایران می‌ایستد؟»
این پرسش را با دو کارشناس که در حوزه مطالعات روسیه و آمریکا فعال هستند به بحث گذاشتیم:
محمود شوری، کارشناس روسیه:همراهی روس‌ها با آمریکا به ضررشان است
آمریکا اخیرا تلاش‌هایی را آغاز کرده است تا روسیه را در مقابل ایران همراه کند. این هم‌زمان با چالش‌هایی است که آمریکا و روسیه بین خود دارند. چقدر ممکن است که روسیه در تعامل با آمریکا، دست از حمایت از ایران بردارد؟
به‌هر‌حال در تعاملاتی که روسیه با آمریکا دارد، همیشه ایران از موضوعات محوری در بحث و گفت‌وگو و چالش بین دو طرف بوده ‌است. این نگرانی معمولا مطرح می‌شود که روسیه در تعاملات با آمریکا ایران را برای دادن امتیازات قربانی کند. درباره این مسئله دو نکته را باید در نظر گرفت: نخست اینکه روسیه تا چه اندازه‌ای توانایی این کار را دارد و دوم اینکه حضور ایران و بازیگری و نقش‌آفرینی‌اش، چه در حوزه سوریه و چه در حوزه‌های دیگر، چقدر به تعاملات روسیه و حمایت‌هایش از ایران منوط است. واقعیت این است که نه روسیه آ‌نقدر توانمند است که بخواهد ایران را وادار به کاری بکند و نه به دلیل مسائل استراتژیک و منافع خودش، علاقه‌ای دارد که در تعاملات ایران را قربانی کند. از آن طرف هم نوع بازیگری ایران به روسیه منوط نیست و ایران ابزارها و امکانات خودش را برای حضور در سوریه و نقش‌آفرینی‌هایش در این حوزه و حوزه‌های دیگر دارد. به هر حال، بین آمریکا و روسیه همیشه این بحث‌ها و تلاش‌ها وجود داشته است؛ نه روسیه دلیل چندانی برای این کار دارد و نه این کار به نفعش است و نه ایران آنقدر ضعیف است که بخواهد در این بازی‌ها نقش خودش را از دست بدهد.
با توجه به سوابق روسیه در این زمینه، در دوران پیش از برجام یا در مسئله اس-300 و از این قبیل، ممکن نیست که روسیه، نه در حد قربانی‌کردن بلکه در حد امتیازدادن، چنین اقدامی کند؟
آن زمان بحث قطع‌نامه‌های شورای امنیت مطرح بود و تحریم‌هایی که در چارچوب شورای امنیت مصوب شده ‌بود. روسیه به‌عنوان عضو شورای امنیت همیشه در نظر دارد که به قطع‌نامه‌ها عمل کند. الان اما بحث اقدامات یک‌جانبه آمریکاست و اروپا هم مکرر از آمریکا انتقاد می‌کند که این اقدامات یک‌جانبه به امنیت بین‌المللی ضرر وارد می‌کند. به‌هرحال ایران هم می‌داند که اگر روسیه بخواهد در زمین آمریکا بازی کند، شرایط منطقی طوری است که کاملا به نفع آمریکا است که روس‌ها پیگیر چنین چیزی باشند.
روسیه هیچ فداکاری‌ای برای ایران نمی‌کند؛ اما منفعتش در این نیست که آمریکا در این هجمه علیه ایران پیروز شود و این را باید به‌عنوان یک معیار در بررسی رفتارهای روسیه در نظر گرفت. طبیعی است در نقاطی که با منافعش تعارض دارد، منافع خود را دنبال کند اما در بحث آمریکا واقعیت این است که روس‌ها اگر بخواهند همراهی کنند، به ضرر
خودشان است.
اگر بحث، طبق نامه اروپا و تلاش‌های آمریکا به شورای امنیت بکشد، روسیه همچنان در موضع حمایت از ایران خواهد بود یا ممکن است کنار بکشد؟
قطعا روسیه و چین بیشترین تلاش را برای حفظ برجام می‌کنند، مگر اینکه شرایط به‌گونه‌ای پیش برود که همه بپذیرند برجامی بر جا نمانده ‌است؛ ولی تا زمانی که ایران پایبند به برجام است، روسیه هم از این مسئله حمایت می‌کند و به نظرم علی‌القاعده نباید روس‌ها در این مبحث وارد شوند که بخواهند دوباره مسائل به شورای امنیت بکشد یا بخواهند مکانیسم ماشه را پی بگیرند و قطع‌نامه‌ها برگردد. تحت آن شرایط، عملا هیچ نفعی برای روسیه در چنین شرایطی متصور نیست.
امیرعلی ابوالفتح ، کارشناس آمریکا:کار به سلاح اتمی بکشد، روسیه با غرب همراه می‌شود
آمریکا از چه ابزارهایی ممکن است در تلاش برای همراه‌کردن روسیه با خود استفاده کند؟
در درجه نخست از ابزار ایران‌هراسی. این‌گونه که ایران را در آستانه دستیابی به سلاح اتمی از طریق نقض برجام معرفی کند تا روس‌ها به دلیل نگرانی از اشاعه سلاح‌های اتمی، به‌ویژه از سوی همسایه جنوبی‌شان، در مسیر فشار بر ایران قرار بگیرند. در‌عین‌حال، آمریکایی‌ها امیدوار هستند با بازگذاشتن دست روس‌ها در مناطقی مانند سوریه، زمینه را برای دورکردن مسکو از تهران
فراهم کنند.
چقدر ممکن است روسیه در این شرایط پشت ایران را خالی کند؟
سیر تحولات دو سال گذشته نشان می‌دهد با وجود تلاش آمریکایی‌ها، روسیه همچنان به حمایت از ایران و برجام ادامه می‌دهد. اما این حمایت بی‌قیدوشرط نیست. به‌عبارت‌دیگر اگر قدم‌های تهران برای کاهش تعهدات برجامی، ایران را در آستانه ساخت سلاح اتمی قرار دهد – آن‌گونه که آمریکایی‌ها پیش از برجام مدعی بودند - روسیه با غرب در مهار خطر «ایران هسته‌ای» همراه خواهد شد. روسیه با وجود علایق فراوان به گسترش روابط با ایران، یک خط قرمز دارد و آن این است که کشوری دیگر در جهان به سلاح اتمی دست نیابد یا حتی به آن نیز نزدیک نشود. از‌این‌رو، میزان حمایت روسیه از برجام، رابطه مستقیمی با تصمیمات ایران برای کاهش تعهدات برجامی دارد.