بزرگنمايي:

ایران پرسمان - سرمقاله شرق/ 45 سال پس از اولین زلزله پیش‌بینی‌شده جهان
سایز متن الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/6032624
٧
٠
شرق / « 45 سال پس از اولین زلزله پیش‌بینی‌شده جهان » عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم مهدی زارع(استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم) است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
45 سال قبل در چهارم فوریه 1975 (15بهمن 1353) زمین‌لرزه‌ای با بزرگای 7.5 رخ داد و از یک روز قبل از آن در 14 بهمن 1353 اطلاع‌رسانی همگانی از قریب‌الوقوع‌بودن آن صادر شده بود. شهر هایچنگ در شمال شرق چین در آن زمان حدود یک میلیون نفر جمعیت داشت. در نیمه‌شب 14 به 15 بهمن 1353 مقامات شهری دستور تخلیه شهر هایچنگ را به دلیل احتمال بالای رخداد زمین‌لرزه‌ای مهم در ساعات بعد صادر کردند. زمین‌لرزه در عصر 15 بهمن در ساعت 19:36 رخ داد و به دلیل اینکه اکثر مردم خانه‌ها را ترک کرده بودند، تعداد کشته‌ها به حدود دوهزارو 100 نفر محدود شد. این در حالی است که یک‌سال‌و‌نیم بعد در زلزله 26 جولای 1976 (چهارم مرداد 1355) تانگشان که زمین‌لرزه‌های دوگانه‌ای در شهر تانگشان در 490 کیلومتری غرب هایچنگ در همین کشور چین رخ داد، اولی با بزرگای 7.6 در ساعت 3:43 بامداد و دومی در همین روز چهارم مرداد در ساعت 18:45 عصر، این زمین‌لرزه دوگانه پیش‌بینی نشد و 242 هزار نفر کشته شدند. از سال 1975 به بعد همواره یکی از پرسش‌های مهم نزد زلزله‌شناسان این بوده که آیا کارهای علمی و پیمایش‌های مختلفی که چینی‌ها از قبل انجام می‌دادند، آنها را به نتیجه منطقی اعلام رخداد زمین‌لرزه 1975رهنمون کرد یا در این مسیر بخت و اقبال خوب در درست‌درآمدن پیش‌بینی بهمن 1353 مؤثر بود؟ قدر مسلم آن است که از حدود 14 ماه قبل از 15 بهمن 53 متوسط رخداد زمین‌لرزه با بزرگای چهار یا بیشتر در ماه از حدود 20 عدد به 30 افزایش یافت و از آذر تا پایان دی‌ماه و نیمه بهمن 53 این عدد به 40 رخداد در ماه افزایش یافت (دو برابر تعداد متوسط معمول ثبت‌شده در منطقه هایچنگ). از سوی دیگر، پایش سطح آب زیرزمینی و همچنین رفتار حیوانات بر‌اساس گزارش‌های مردمی و همچنین سیستم کمونیستی چین در زمان مائو که چینی‌ها باید هر نوع تغییری را به کدخدا و رئیس کمون گزارش می‌دادند و این گزارش‌دهی به صورت منظم انجام می‌شده است و افزایش تعداد گزارش‌های مردمی در محدوده هایچنگ از عوامل موفقیت پیش‌بینی زلزله هایچنگ بوده‌اند. این موفقیت البته به‌صورت سازمان‌یافته و قابل تکرار نبود و اعلام موفقیت‌آمیز آن برای رخدادهای بعدی ممکن نشد؛ چرا‌که در همان زمین‌لرزه‌های دوگانه تانگشان در مرداد 1355 و همچنین زمین‌لرزه 22 اردیبهشت 1387 ونچوان چین (با بزرگای 7.9 و حدود 88 هزار کشته) پیش‌بینی موفقی انجام نشد. لازم به یاد‌آوری است که چینی‌ها اولین مردمی هستند که از سده چهارم قبل از میلاد به امکان پیش‌بینی زلزله پرداخته‌اند و از این نظر در جهان پیشگام هستند. هم کشورشان بسیار زلزله‌خیز است و هم برای هر مسئله‌ای دنبال راه‌حل بوده‌اند. راه‌حل مسئله زلزله را هم «پیش‌بینی» می‌دانسته‌اند و می‌دانند. برای این منظور در 45 سال اخیر با وجود آنکه هنوز به صورت سازمان‌یافته روشی قابل تکرار و موفق برای پیش‌بینی نیافته‌اند، ولی پژوهش‌های علمی را کاملا بین‌المللی کرده‌اند. از یک طرف دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مهم‌شان با دانشگاه‌های مهم بین‌المللی از کشورهای پیشرفته در شرق و غرب زمین کار مشترک می‌کنند و از طرف دیگر در دهه اخیر هر‌چه بیشتر به جذب دانشمندان بین‌المللی خارجی (از‌جمله ایرانی) با پرداخت حقوق در حد دانشگاه‌های معروف غربی همت گمارده‌اند و اینها همه نشان می‌دهد که تبدیل‌شدن به قدرت اول در جهان را به‌طور‌جدی در بخش علمی نیز پی‌گرفته‌اند. آنچه در فرصت حاضر قابل یادآوری است، آن است که بعد از زلزله پنجم دی‌ماه 1382 بم و پیش‌لرزه‌هایی که قبل از زلزله بم رخ داد -پیش‌لرزه‌هایی که مردم حس کردند، ولی دستگاه‌ها ثبت نکردند و دولت نیز امکان اعلام و هشدار به مردم را نداشت- ما در ایران به مسئله پیش‌بینی زلزله در دو مرکز پژوهشی پیش‌بینی زلزله در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و پژوهشگاه بین‌المللی زلزله پرداختیم. نگارنده هفت سال مسئول یکی از این مراکز -مرکز ملی پیش‌بینی زلزله- در پژوهشگاه زلزله بود.
‌این فعالیت و کوشش علمی منجر به پرورش نسلی از پژوهشگران شد که با آخرین روش‌های پیش‌بینی زلزله آشنایی دارند و در حد داده‌های موجود در ایران مشغول به مطالعه و پژوهش در این زمینه شدند. متأسفانه در سال‌های اخیر هر دو مرکز پژوهشی یادشده که به‌طور‌ خاص قرار بود به پیش‌بینی زلزله بپردازند، از کمی بودجه و کم‌توجهی کلان مدیریتی، کم‌فروغ شده‌اند. پژوهشگران البته همچنان با جان و دل در این زمینه مشغول‌اند و در حد توان در زمینه پیش‌بینی زلزله در ایران می‌کوشند، ولی تلاش سازمانی در ذیل مؤسسات پژوهشی در مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عملا از حرکت بازمانده است. البته اینکه بودجه کم است و مدیریت با بودجه موجود همین که حقوق ماهانه اعضای هیئت علمی را پرداخت می‌کنند، باید از آنها سپاسگزار بود! ولی واقعیت آن است که اگر توجه به خود علم (علم بما هو علم) مبنای توسعه و مدیریت علمی باشد و از هر پژوهش علمی انتظار تولید فناوری و ایجاد ابزارک (اپلیکیشن) نداشته باشیم، آن‌گاه هم در وزارت علوم و هم در معاونت علمی می‌توان سراغ گرفت که چرا مراکز پژوهشی پیش‌بینی زلزله ما کم‌فروغ یا بی‌رونق شده‌اند.