چاپ

ایران پرسمان - خراسان / در روزگاری که خبری از اینترنت و گوگل نبود، لغت‌نامه‌ها حکم موتور جست‌وجوگر را داشتند. کافی بود قِلِقِشان را بدانی تا بتوانی درباره چیزهایی که نمی‌دانی، بخوانی. اصلاً خیلی‌ها، کتاب خواندنشان را با خواندن همین لغت‌نامه‌ها شروع کردند و به یک حوزه خاص برای مطالعه علاقه‌مند شدند. این روزها با این که لغت‌نامه‌ها کمی تا قسمتی مهجور واقع شده‌اند، اما باز هم به لطف اینترنت، به نسخه‌های آنلاینشان دسترسی داریم. کمتر فارسی زبانِ اهل مطالعه‌ای پیدا می‌شود که نام لغت‌نامه دهخدا را نشنیده باشد. لغت‌نامه‌ای که بیش از 40 سال از عمر دهخدا صرف تدوین و نوشتن آن شده است. علامه علی اکبر دهخدا، آغازگر راهی دشوار برای حفظ هویت زبان فارسی شد. امروز، هفتم اسفند، سالروز درگذشت اوست.
پروژه بزرگ لغت‌نامه
حتی تصورش هم سخت است که بیش از 40 سال از عمر دهخدای 77 ساله در راه نوشتن لغت‌نامه گذشته باشد. او برای شروع این کار، حدود چهار میلیون فیش درباره واژه‌های فارسی تهیه کرد و با دست پر به سراغ کار تدوین لغت‌نامه رفت. اما این تعداد فیش و این همه سال برای لغت‌نامه کافی نبود. خودش هم می‎‌‌دانست که عمرش قد نمی‌دهد پایان کارِ بزرگش را ببیند. او در مصاحبه‌ای در نیمه دوم دهه 1320 به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید دنبال افراد فاضل، مطلع و دانشمندی بوده است که او را در این راه یاری کنند و موفق شده این افراد را پیدا کند: «یکی از آن‌ها دکتر معین است و کمک ایشان توفیقی است برای من. همچنین فردی داریم به نام دبیر سیاقی و یک نفر دیگر به اسم سید جعفر شهیدی. این سه نفر خیلی در کار تنظیم لغت و تکمیل آن آزموده شده‌اند و امید دارم بعد از من بتوانند بقیه این کتاب را بنویسند. آن چه تا به حال طرح شده 16 مجلد کوچک و بزرگ است. شاید هنوز یک بیستم کتاب نیست و زمان می‌خواهد و گمان نمی‌کنم آخر کتاب را ببینم. امید دارم این چند نفر کار را به کمال برسانند». لغت‌نامه دهخدا هم اکنون 50 جلد و 26 هزار صفحه دارد.
«دخو» در صور اسرافیل
کارِ اصلیِ علی اکبر دهخدا بنیان‌گذاری بود. او علاوه بر گذاشتن بنیانِ لغت‌نامه، بنای طنز مطبوعاتی در ایران را هم گذاشت و کتاب مشهور «چرند و پرند» نتیجه آن است. «چرند و پرند» مجموعه مقالات و یادداشت‌های طنز دهخداست که با نام مستعار «دخو» در هفته‌نامه صور اسرافیل به مدیریت جهانگیر خان شیرازی منتشر می‌شد. «امثال و حکم» در چهار جلد، از دیگر یادگارهای این ادیب است که حدود 50 هزار ضرب المثل، جملات قصار و ابیات را در خود جای داده است.