چاپ

ایران پرسمان - خراسان / « سقوط قیمت نفت واقعی است؟ » عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم جواد غیاثی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
چهار سال قبل در چنین روزهایی، حرف از مرگ اوپک بود و اکنون حرف از مرگ اوپک پلاس! تاریخ بعد از چهار سال در حال تکرار است و قیمت نفت و اقتصاد کشورهای نفتی نیز تا حدود زیادی وابسته به حیات و ممات و ضعف و قدرت اوپک و اوپک پلاس است اما آیا مرگ اوپک پلاس و چشم انداز افت قیمت نفت به 20 دلار، واقعی است؟ شاید مرور تاریخ در این تحلیل روشن کننده باشد.اوپک تنها سازمان مقتدر و موثر در اقتصاد جهانی است که همه اعضای آن را کشورهای در حال توسعه تشکیل می دهند. در دنیایی که همه نهادها و سازمان ها و شرکت های فراملیتی اقتصادی با محوریت غرب و کشورهای صنعتی شکل گرفته، این یک غنیمت است اما این سازمان 56 ساله، در فاصله سال های 2014 تا 2016 برای مدتی طولانی در مدیریت بازار و پیشگیری از سقوط قیمت ناکام مانده بود. نفت شیل آمریکا به سرعت در حال رشد بود و وضعیت رشد جهانی و تقاضای نفت هم خوب نبود. در اوپک هم جلسات مختلف و رایزنی ها و وساطت‌ها در کاهش عرضه، بارها شکست خورد تا این که قیمت نفت در اوایل سال 2016 (زمستان 94) به زیر 30 دلار سقوط کرد و مرگ اوپک و سقوط قیمت نفت به زیر 20 دلار محور گفت وگوها و پیش بینی ها بود اما در اواخر همان سال نه تنها اوپک توانست به توافقی جامع برای کاهش عرضه نفت دست یابد بلکه توانست روسیه و چندین کشور غیراوپکی دیگر را نیز با خود همراه کند. اوپک پلاس متولد شد و قیمت نفت هم احیا. از اوایل سال 2017 (زمستان 95) که توافق اوپک پلاس اجرایی شد، قیمت نفت بالای 50 دلار تثبیت شد و طی مقاطعی تا 80 دلار هم رشد کرد.همان اتفاقات و شرایط سال های 2014 تا 2016 در چند ماه اخیر هم تکرار شد اما با سرعت و شتاب بسیار بالاتر. عرضه شیل آمریکا در سال 2019 هم صعودی بود، خطر رکود جهانی و جنگ تجاری هم تقویت شد و در نهایت هم ویروس کرونا قیمت نفت را به محدوده 50 دلار رساند. انتظار این بود که اوپک پلاس با کاهش عرضه از سقوط بیشتر پیشگیری کند اما نشست روز جمعه، نتایجی غیرمنتظره و عواقبی وحشتناک داشت. نه تنها کاهش بیشتر عرضه تصویب نشد بلکه تصمیمی برای تمدید توافق های پیشین ( که از ابتدای سال 2017 اجرایی و بارها هم تمدید شده بود و تا حدود 20 روز دیگر هم معتبر است) گرفته نشد. این همه ماجرا نبود. عربستان هم که انرژی زیادی برای متقاعدکردن روس ها برای کاهش عرضه صرف کرده بود، بعد از شکست در نشست جمعه، از برنامه اش مبنی بر یک جنگ قیمتی همه جانبه رونمایی کرد.در اثر این شرایط قیمت در صبح دوشنبه به محدوده 30 دلار سقوط کرد؛ دقیقا مثل چهار سال قبل! اما آیا نیمه دوم اتفاقات سال 2016 نیز در 2020 تکرار می شود؟به نظر می رسد پاسخ مثبت به سوال فوق نسبت به پاسخ منفی، با شواهد بیشتری پشتیبانی می شود. نفت 30 دلاری و کمتر برای هیچ کس مناسب نیست؛ نه روسیه و عربستان و نه حتی آمریکا! سازمان بین المللی انرژی نسبت به ریزش قیمت نفت و سقوط سرمایه گذاری در نفت شیل آمریکا هشدار داده است. علاوه بر آن ملاحظه نمودارهای قیمت نفت نشان می دهد که بعد از رشد قیمت به بالای 40 دلار در سال 2005، هرگز قیمت طلای سیاه در محدوده کمتر از 40 دلار پایدار نبوده و دوباره حداقل تا کانال 50 دلاری رشد کرده است. از سوی دیگر کرونا که این روزها یکی از عوامل مهم فشار بر قیمت نفت است در چین کنترل شده است و پیش بینی می شود در غرب نیز، بعد از یک دوره اوج گیری، کنترل شود.در این شرایط، مهم ترین متغیر تصمیم اوپک و اوپک پلاس است. وزیر نفت کشورمان ابراز امیدواری کرده است که کشورها دوباره به میز مذاکره برگردند. اگر چنین سناریویی را محتمل بدانیم، همه چیز برای احیای نفت و بازگشت قیمت ها به محدوده بالای50 دلار فراهم خواهد شد اما اگر چنین سناریویی درست باشد، علت تقابل روسیه با اوپک و جنگ قیمتی انتحاری عربستان چیست؟پاسخ خیلی پیچیده نیست. همه این رفتارها می تواند به عنوان ابزار فشار در معادلات پیچیده بین المللی تحلیل شود. یافتن انگیزه های قطعی کشورها و سیاستمداران عملا غیرممکن است اما گزاره های تحلیلی سرراستی وجود دارد. از جمله گفته می شود که روسیه که در اثر فشارهای تحریمی آمریکا، خود را نسبت به کاهش قیمت نفت مقاوم تر کرده است تلاش می کند بر اقتصاد آمریکا و نفت شیل فشار وارد کند و بخشی از سرمایه گذاری ها در این صنعت و افزایش سهم آمریکا از بازار جهانی نفت را خارج کند. از سوی دیگر گفته می شود که روسیه به دنبال گرفتن برخی امتیازات سیاسی از عربستان در صحنه های سیاسی از جمله در سوریه نیز هست. لذا تصمیم به همراهی نکردن با اوپک گرفته است. علاوه بر آن، روس ها که عربستان را مستاصل و تشنه یک توافق دیده اند، تلاش می کنند از سهم خود در کاهش عرضه بکاهند و بیشتر بار آن را بر دوش این کشور بیندازند. عربستان هم در واکنش به رفتار روسیه در نشست اخیر، یک جنگ انتحاری قیمتی به راه انداخته است تا به طرف مقابل بگوید ترسی از افت قیمت ها ندارد و برای افزایش سهم بازار تلاش خواهد کرد.با وجود همه این خط و نشان ها و تلاش ها برای امتیازگیری، منفعت همه کشورهای فوق در قیمت بالاتر نفت است. عربستان در بهترین حالت می تواند تولید و فروش نفت خود را 20 درصد افزایش دهد و به 12 میلیون بشکه برساند. این در حالی است که تصمیم اش برای افزایش عرضه، فقط در یک روز 25 درصد قیمت را کاهش داده است. کاهش شدید قیمت سهام آرامکو و ... را جداگانه محاسبه کنید.در این میان تاثیرپذیری اقتصاد ایران از سقوط قیمت نفت را نیز باید مدنظر داشت. اگرچه این موضوع می تواند مبنای یک یادداشت جداگانه باشد اما به طور خلاصه با توجه به کاهش صادرات نفت ایران و کاهش قابل ملاحظه سهم نفت در بودجه و اقتصاد ایران تاثیرپذیری ایران از سقوط قیمت نفت به اندازه کشورهای عربی نیست ولی در هر صورت اقتصاد ایران نیز از این پدیده تاثیراتی خواهد پذیرفت.بنابراین پیش بینی می شود که دیر یا زود، کشورهای مختلف به سمت منفعت مشترک خود همگرا شوند. زمان این اتفاق بستگی به فرصت لازم برای ارزیابی رقبا، گرفتن امتیازات درخصوص موضوعات مختلف سیاسی و اقتصادی و به خصوص سهم از کاهش تولید دارد. شاید این اتفاق بسیار زودتر از آن چه در سال 2016 با سقوط قیمت نفت به حدود 30 دلار رخ داد، تکرار شود. البته سناریوی دیگر ( که با شواهد فعلی نامحتمل است)، ناتوانی کشورها در کنترل کرونا و ظهور ابعاد جدید اختلافات بین کشورهای اوپک پلاس است که ممکن است سرنوشت دیگری برای طلای سیاه رقم بزند.