چاپ

ایران پرسمان - آرمان ملی / متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
محمد فاضلی، استاد دانشگاه شهید بهشتی/ اپیدمی کرونا بسیار پیچیده است و می‌خواهم یکی از پیچیدگی‌هایش را توضیح داده و نشان دهم که چگونه سیاست‌های نادرست در طول چند دهه می‌توانند در جاهایی یقه حکمرانی را بگیرند. وجه تاریخی اپیدمی کرونا را توضیح می‌دهم. این‌گونه نگاه به کرونا، راه به سوی بهبود سیاستگذاری عمومی را آشکارتر می‌کند. مهندس... رفته بود نانوایی که نان بخرد. سه نفر از کسانی که جلوی او در صف ایستاده بودند از برادران افغانستانی ما بوده‌اند که نزدیک به چهار دهه است میهمان ما در ایران هستند. نانوا برای جلوگیری از شیوع کرونا از مشتری‌ها پول دریافت نمی‌کرده است. افغانستانی‌های محترم به جناب نانوا می‌گویند در کشور شما که به ما کارت بانکی نمی‌دهند تا ما کارت بکشیم. خلاصه دست آخر با وساطت مهندس... برای پرداخت پول، نانوا با ترفندی که مانع آلودگی شود، پول ایشان را دریافت کرده و نان خریده بودند.
این رخداد واقعی، سه درس سیاستگذاری عمومی در خود دارد که با دو تحلیل نشان می‌دهم. اول، پدیده اپیدمی کرونا ابدا مساله‌ای از جنس پزشکی محض نیست. گفته می‌شود نزدیک به سه میلیون افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند و اگر همه آنها به کارت بانکی دسترسی نداشته باشند، یعنی در خرید مایحتاج‌شان مشکل پیدا می‌کنند و اگر از پول استفاده کنند، محتمل است که مثل ایرانیانی از پول استفاده می‌کنند، سبب گسترش بیماری شوند. اگر نظام سلامت ما می‌خواهد در کنترل اپیدمی کرونا موفق باشد، باید هر لحظه منتظر چنین مسائلی باشد و در یک سیستم پشتیبانی تصمیم که مجهز به کارشناسان و داده‌های مناسب برای سیاستگذاری است، دائماً مسائلی را که بروز می‌کنند، رصد کرده و برای رفع آنها چاره‌جویی کند. کرونا از آن جهت پیچیده است که در ذات خود به سرعت به مسائل دیگری نظیر مهاجران افغانستانی، مرتبط می‌شود. دوم، چرا حداقل بخش بسیار زیادی از مهاجران افغانستانی دسترسی به کارت بانکی ندارند؟ این نتیجه 40 سال سیاست مهاجرت یا در اصل فقدان سیاست مهاجرت درست برای ادغام سازنده مهاجران افغانستانی در جامعه ایرانی است. ما امروز در قضیه کرونا و البته در مسائل مهم دیگری، میوه چند دهه سیاست نادرست مهاجرت را می‌چینیم. سه درس سیاستگذاری عمومی ناشی از مشاهده ساده ناتوانی برادران افغانستانی در خرید نان با کارت بانکی چیست؟ یک، مسائل بدخیمی نظیر کرونا به سرعت با مسائل دیگری ترکیب می‌شوند و از همین‌رو هر گونه موفقیت در مهار آنها مستلزم کار بین‌رشته‌ای و میان‌بخشی است. دو، شما ممکن است تاریخ را فراموش کنید، اما تاریخ هرگز شما را فراموش نمی‌کند.
می‌توانید 40 سال سیاست مهاجرت درست و صریحی تدوین نکنید و میلیون‌ها پناهنده افغانستانی را بدون سیاست اجتماعی کارآمدی برای به‌رسمیت شناختن و ادغام سازنده در جامعه ایرانی، نگه دارید و فراموش کنید؛ اما تاریخ این مسأله شما را فراموش نمی‌کند و در جاهایی یقه‌تان را می‌گیرد. سه، مسائل بدخیم به سرعت تغییر شکل می‌دهند. می‌بینید که مساله سیاست مهاجرت در ترکیب با اپیدمی کرونا، خودش به مساله جدیدی تبدیل می‌شود. مواجهه با این مسائل و ارائه راهکار برای آنها، مستلزم وجود نظام علمی پشتیبانی تصمیم برای ستادهایی است که وظیفه‌شان مدیریت مسائل بدخیم – از جمله اپیدمی کرونا – است. جاهایی که در آن‌ها دانش به صورت مداوم و بیست‌وچهار ساعتی، برای مساله‌شناسی، پیدا کردن راه‌حل‌ها، اجماع‌سازی برای اجرا و ارزیابی پیامدهای اجرای هر سیاست و اقدامی صورت می‌گیرد. اگر می‌خواهید در مهار کرونا موفق باشید، پیچیده، تاریخی و مبتنی بر نظام پشتیبان تصمیم چندرشته‌ای، میان‌رشته‌ای و میان‌بخشی فکر کرده و عمل کنید.