چاپ

ایران پرسمان - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
محمد‌عارف فصیحی‌دولتشاهی؛ استاد دانشگاه غالب هرات/ زلمای خلیل‌زاد که سمت نمایندگی خاص ایالات‌متحده را برای تأمین صلح افغانستان بر عهده دارد، به‌منظور رهانیدن آمریکا از باتلاق جنگ افغانستان و پیشگیری از نلغزیدن بیشتر طالبان به دامن روسیه، توافق‌نامه صلح را با این گروه بر اساس قاعده بازی برد-برد امضا کرد.یکی از امتیازات و برد طالبان در این بازی آزادی پنج هزار جنگجویی است که در اسارت دولت افغانستان قرار دارند. این بند از توافق‌نامه، اشرف‌غنی را در ظاهر به واکنش سختی واداشت و چنین یادآور شد دولت افغانستان هیچ تعهدی برای آزادی زندانی‌های طالبان که در توافق‌نامه آمده، نداده است و این تصمیم در اختیارات ایالات‌متحده نیست و آنها فقط یک واسطه هستند.اما وقتی تیم ثبات و هم‌گرایی نتیجه انتخابات را به دلیل تقلب گسترده نپذیرفت و مسئله تحلیف ریاست‌جمهوری به دلیل تنش‌های سیاسی موجود به تعویق افتاد، قدرت چانه‌زنی زلمای خلیل‌زاد را بالا برد. از آن سو، اشرف‌غنی نیز در این بازی با حصول نتیجه رضایت‌بخش برای تیمش و سیطره دوباره بر منابع و امکانات کشور با گذشت یک روز از مراسم تحلیف، دستور رسمی آزادی پنج هزار زندانی طالب را صادر کرد. توافق زلمای خلیل‌زاد و اشرف‌غنی که در ادبیات دیپلماسی به آن چانه‌زنی ادغامی نیز گفته می‌شود، قماری جاهلانه بود زیرا منافع آمریکا و منافع ملی افغانستان را قربانی منافع تیم دولت‌ساز کرد.
اتخاذ این شیوه بازی هم از سوی آمریکا و هم از طرف گروه اشرف‌غنی، نگاه مردم را نسبت به آنها دچار دگردیسی اساسی کرد زیرا مردم احساس کردند در این گیرودار بازی را باخته‌اند. در چنین شرایطی ابراز شک نسبت به بازیگران برنده، امری طبیعی است. کارنامه زلمای خلیل‌زاد از نگاه منافع و ترجیحات ملی افغانستان بسیار سیاه و غیرقابل‌ دفاع است. او با رایزنی‌های مخرب قوم‌گرایانه‌اش همه منابع و امکانات را در اختیار گروه‌های قوم‌گرا و منفعت‌محور قرار داد؛ کسانی که به‌جای تمرکز بر منافع ملی به تاراج سرمایه‌های ملی پرداختد. همچنین این توافق چهره واقعی او را از نقش یک مصلح و میانجی برای صلح، به فرد درگیر منازعه آشکارتر کرد. از این‌رو عبدالله عبدالله و حامد کرزی، رئیس‌جمهور سابق افغانستان، درخواست او را بعد از مراسم تحلیف اشرف‌غنی برای مذاکره رد کردند. ژنرال شمال(دوستم) نیز به دعوت او مبنی بر آمدن از شمال به کابل وقعی ننهاد. صلاح‌الدین ربانی، کریم خلیلی و زهرا نادری نیز در جلسه مذاکره به‌شدت بر او تاختند. تنزل یک دیپلمات بین‌المللی به یک طرف نزاع همان اشتباه بزرگ سیاسی بود که از یک دیپلمات باسابقه پذیرفتنی نیست. این امر نشان داد او با جان کری که با سعه صدر و با روش مذاکره برد-برد، بن‌بست انتخابات ریاست‌جمهوری را در دوره قبل با موفقیت حل کرد، فرسنگ‌ها فاصله دارد.
‌این توافق‌ها نشان داد در نگاه او و تکنوکرات‌های برگشته از غرب وفاداری‌های محلی (جناحی و قومی) بر وفاداری‌های کلان ملی می‌چربد. مردم با استفاده از این ضرب‌المثل که «هیچ گربه‌ای برای رضای خدا موش نمی‌گیرد»، بر این نکته بیشتر واقف شدند که آمریکا نه به دنبال صلح و امنیت که به دنبال منافع خویش است.
کارنامه دولت اشرف‌غنی نیز مانند کارنامه خلیل‌زاد منفی است. در دوران او انسجام سیاسی نیم‌بند که در بن آلمان شکل گرفت، از بین رفت. او در دوران تصدی ریاست‌جمهوری، شکاف جامعه و دولت را عمیق‌تر کرد و به جای ملت‌سازی و همبستگی اجتماعی به خرده‌هویت‌ها توجه کرد. او در این توافق بد، مردم را به هیچ انگاشت و نظر مردم را جویا نشد. اشتباه خلیل‌زاد را نیز در همین نکته باید جست‌وجو کرد، زیرا او به جای توجه به ملت و دولت فراگیر، به دولت مستعجل توجه مبذول داشت؛ چیزی که دیپلمات‌های باتجربه از آن اجتناب دارند.
همچنین آزادی پنج هزار زندانی طالب که دستشان تا آرنج به خون مردم رنج‌کشیده آغشته است، توازن قدرت را در صحنه میدانی به نفع طالبان تغییر می‌دهد. آزادی زندانیان طالبان بدون توافقات صلح بین‌الافغانی، آتش‌بس سرتاسری و برچیدن پناهگاه‌های امن طالبان در پاکستان، اشتباهی تاریخی و نابخشودنی است زیرا توافقات آمریکا و طالب غیرتضمینی و بسیار شکننده است. دلیلش این است که طالب ایدئولوژیک عمل می‌کند و آمریکا نیز در توافقاتش غیرقابل‌ اعتماد است. از طرف دیگر دستگاه‌های تولید طالب در پاکستان همچنان فعال و در حال‌ تکثیر است.
از آن سو، تجربه نشان داده رهایی طالبان از زندان باعث بازگشت دوباره آنان به میدان نبرد بوده است. آن‌گونه که مأموران امنیتی به‌درستی بیان می‌دارند، بیشترین عملیات انتحاری را کسانی انجام داده‌اند که زندان را تجربه کرده‌اند. پس آن‌گونه که اشرف‌غنی ادعا دارد که «طالبان رهاشده، سفیران صلح‌اند» داده‌ها و آزموده‌ها نشان داده‌اند آنان سفیران خشونت و ترور هستند.