چاپ

ایران پرسمان - ایبنا / بهاءالدین خرمشاهی نویسنده، مؤلف، مترجم، روزنامه‌نگار، طنزپرداز، قرآن‌پژوه، دین‌پژوه، فرهنگ‌نویس، ویراستار، حافظ‌پژوه، شاعر، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، از اعضای هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.
از خصایص رجال بزرگ، چندسویگی و ابعاد متعدد علمی و شخصیتی ایشان است؛ از همین روی، سخن گفتن با خرمشاهی بسیار آسان ولی سخن گفت از او بسیار مشکل است.
شیوایی سبک تحریر و آثار بسیار سودمندی که در تصحیح و تحقیق کتاب‌های بسیار مهم به همت او تجدید حیات یافته است و امروز مرجع و مستند اهل تحقیق است وی را از هر تعریف و توصیف بی‎نیاز می‎سازد.
در ادامه گفت‌وگوها با اندیشمندان ایران زمین، این‌بار -به مناسبت نوروز باستانی- با او گفت‌وگویی داشتیم، آن‌چه درپی می‌آید حاصل این گفت‌وگوست.
در طول تاریخ ما، بسیاری از جشن‌ها از حافظه مردم رخت برسته است، راز ماندگاری نوروز چیست؟ و چرا نوروز در تمامی این دوران از گزند فراموشی در امان مانده است؟
رمز ماندگاری سنت‌ها به درازای زمان است، و تفسیر آن‌ها این است که ریشه در هزاران دارند. نوروز وسعت جغرافیایی و دوران تاریخی دارد. نوروز منسوب به جمشید است که از شخصیت‌های اساطیری ما است. راز ماندگاری نوروز در این است که قدمت افسانه‌ای دارد، ما کتاب‌های زیادی در مورد نوروز داریم.
چرا ایرانیان دیوان حافظ را بر سر سفره هفت‌سین می‌گذارند؟
بعضی‌ها دیوان حافظ را سر سفره عقد هم می‌گذارند، حافظ حافظه ما است، چنان‌که اسم یکی از کتاب‌های من است. ما در همه جا و در همه حال با حافظ هستیم و چه بهتر که سر سفره عید هم باشد. قرآن را هم سر سفره می‌گذارند.
لحظه تحویل سال فال حافظ می‌گیرید؟
معمولا بله.
تا حالا پیش آمده است که از دیوان حافظ فالی بگیرید و برایتان خاطره‌ای شده باشد؟
شبی مشغول کار روی نقدم بودم، ذهنم مشغول شد و با دل خود گفتم آیا روان پاک حافظ این‌همه زحمت من را به چیزی می‌گیرد. تفالی از دیوان حافظ کردم، این ابیات آمد:
بار غمی که خاطر ما خسته کرده بود
عیسی دمی خدا بفرستاد و برگرفت
کدام بخش از نوروز برایتان خوش‌آیندتر است؟
لحظه تحویل سال از همه پرشورتر و هیجان انگیزتر است. در قدیم که ما بچه بودیم می‌گفتند، هر آرزویی که در همان چند ثانیه لحظه تحویل سال بکنید برآورده می‌شود. ما هم باورمان شده بود و دعا می‌کردیم.
دعایی بود که مستجاب شده باشد؟
به گمانم بود، حالا دقیق یادم نیست ولی کلا بشر خیلی به دعا دل بسته است. خود دعا از نیروهای اجتماعی معنوی است. انسان اصلا بدون دعا نمی‌تواند سر کند، دعا جان جوهر عبادت است. من مقاله‌ای با عنوان نقش دعا در فرهنگ شیعی دارم که در مجموعه مقالات من به چاپ رسیده است. شخصا به دعا خیلی اعتقاد دارم. یعنی دقیقا همان‌طور که به نماز و روزه و... اعتقاد دارم، به دعا نیز اعتقاد راسخ دارم. دعا از عبادات مسلم نیست، بلکه از مستحبات است ولی ما مثل امر واجب دعا می‌کنیم.
لطفا خاطره نوروزی –از کودکی و بعد از آن دوران- برای ما نقل کنید.
غافلگیر شدم، در مورد همان که گفتم لحظه تحویل سال دعا مستجاب می‌شود، کشاورزی بیل به دست داشت، دعا کرد که بیل یا به طلا یا به پارو تبدیل بشود، دید دستش پارو است!
واقعا چنین اتفاقی افتاده است؟
این هم از افسانه‌ها است، چه‌قدر از شاهنامه فردوسی مطابق با واقعیت است؟ ولی بعد از اسلام واقعا سند ملیت ما است.
غزلی از حافظ به مناسبت نوروز می‌خوانید؟
زکوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی...
در این ایام کرونایی چه سفارشی به مردم دارید؟
پیام من این است که در خانه بمانند، چرا که در خانه ماندن چیز مکروهی نیست. من که در همین فروردین، هفتاد و پنج‌ساله می‌شوم، تقریبا شست و پنج‌سال از عمرم را در خانه گذانده‌ام. خیلی از کارهای به اصطلاح برون‌کاری را می‌شود در خانه انجام دادم. مثلا عده‌ای کارهای محاسبه کامپیوتری انجام می‌دهند، یا آن‌هایی که اهل تحقیق و پژوهش هستنند، آن‌هایی که کار سینمایی انجام می‌دهند و فیلم‌نامه می‌نویسند و.... این کارها را در خانه انجام بدهند. الان اصطلاح «خانه دفتر» در جهان باب شده است، حالا بعضی‌ها دفترکارشان در خانه است، و ‌بعضی‌ها خانه‌شان در دفترشان است.