چاپ

ایران پرسمان - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
کمتر ضرب‌المثلی در سوریه مانند این نمونه پرتناقض بوده است: «یا مخلوفی یا هیچی»؛ معنی آن هم این است که یا از خانواده مخلوفی یا هر کاری کنی، غیرقانونی است. این تکیه‌کلام را شاید در 20 سال گذشته می‌شد عینا در همه‌جا تکرار کرد؛ اما حالا ورق برگشته و این خود شخص رامی مخلوف است که هیچ شده.رامی مخلوف، پدرخوانده یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های اقتصادی سوریه است که برآورد می‌شود 60 درصد اقتصاد پیش از جنگ این کشور را در کنترل داشته. با وجود اینکه این روزها کسی از او خبر خوشی ندارد که دوباره سروکله‌اش در اقتصاد و جهان پس از جنگ سوریه پیدا شود، نمی‌توان نادیده گرفت که او هنوز هم فرد قدرتمندی در این کشور خاورمیانه‌ای است.این روزها که جنگ سوریه دیگر میدانی فرسایشی برای قدرت‌های خارجی است و همه انتظار دارند دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور، حالا که خیالش از ماندن در رأس قدرت راحت شده، تغییر در شرایط کشور به وجود آورد، دوباره نام رامی مخلوف در رسانه‌ها پیچیده است. اسد، دستور توقیف اموال و دارایی‌های مخلوف، پسر‌دایی‌اش را صادر کرده است.اما مخلوف که بیش از یک سال است تحت پیگرد است و این روزها برای حرف‌زدن با رفیق کودکی‌اش و منصرف‌کردن او از این تصمیم به شبکه‌های اجتماعی روی آورده، فراتر از یک اسم ساده است. او فردی بود که کسی نمی‌تواند سلطه‌اش بر بازار سیاه سوریه را کتمان کند. او پس از آنکه وزارت ارتباطات سوریه دارایی‌ها و حساب‌هایش را به‌عنوان ارائه‌دهنده سرویس تلفن همراه این کشور، در سال‌های 2015 تا 2019 منتشر کرد، منزوی‌ترین فرد سوریه شد. حالا اما همه چیز با انتشار پیام‌های ویدئویی او در فیس‌بوک تغییری دراماتیک پیدا کرده؛ دو فیلمی که رامی در آنها به سؤالات و شایعه‌های بسیاری درباره خود و سرنوشت شرکت‌هایش پاسخ داده است. او در اولین پیام تصویری خود که 30 آوریل منتشر شد، چنین گفت: «چه کسی فکرش را می‌کرد که نهادهای اطلاعاتی سراغ شرکت‌های رامی مخلوف بیایند و کارکنان ما را دستگیر کنند؛ در‌حالی‌که من بزرگ‌ترین حامی همین نهادها بوده‌ام».
با انتشار فیلم دیگر به فاصله سه روز و اذعان مخلوف به آغاز روند بازداشت مدیران شرکت‌های متعلق به او، رسانه‌های غربی از آغاز «بزرگ‌ترین جنگ قدرت» در خاندان حکومتی سوریه خبر دادند. مخلوف از سوی دولت متهم به پرداخت‌نکردن بدهی 334‌میلیون‌دلاری شده است؛ بدهی‌هایی که رامی ادعا می‌کند آنها را پرداخت کرده و در‌حال‌حاضر هم پولی برای پرداخت به دولت ندارد.
تهدید ضمنی اسد
او در دومین پیام خود، جمله‌ای خطاب به «آقای رئیس‌جمهور» می‌گوید که هم‌زمان بوی ترس و تهدید می‌دهد: «وضعیت خطرناک است و به خدا قسم اگر ادامه پیدا کند، وضعیت کشور بسیار دشوار خواهد شد». درست است که رامی روزی یکی از حامیان سرسخت بشار و از افراد جدانشدنی حلقه او بود، اما برای مردم این کشور، مخلوف همیشه روشن‌ترین نماد رانت‌خواری و فساد بوده است. در‌حالی‌که مردم در سوریه اسد را قدرت سیاسی کشور می‌دانستند، باور داشتند که ماهر، برادر اسد، قدرت نظامی و رامی، پسر‌دایی آنها، قدرت اقتصادی کشور است. او که تا دیروز نگاهش رو به قدرتمندان سوری بوده، حال پیام‌های ویدئویی‌اش را با عنوان «با خدا باش و اهمیت نده» منتشر می‌کند؛ ویدئوهایی که انتظار می‌رود هم‌زمان با افزایش فشار بر او، به تعدادشان افزوده شود؛ آخرین تقلاهای فردی که نه دیگر راه پیش در سوریه دارد و نه راه پس در خارج از آن.مخلوف سال 2008 به دلیل فساد در سوریه در لیست سیاه آمریکا قرار گرفت. ادامه حمایت او از اسد در طول ناآرامی‌های این کشور، باعث شد اگر وجهه‌ای بین‌المللی هم داشت، این تصویر را از دست بدهد و حالا در‌حالی‌که می‌داند دیگر شانسی برای بازگشت به حلقه نزدیکان اسد ندارد، فقط یک راه برایش مانده است؛ حفظ وجهه داخلی. فیلم‌هایی که او در فیس‌بوک منتشر کرده، به نظر می‌رسد در ویلایش در سوریه ضبط شده‌اند، در‌حالی‌که از آزادی مردم سوریه می‌گوید؛ آزادی‌ای که «مورد تعدی سرویس‌های اطلاعاتی قرار گرفته است و تو (اسد) اجازه نداری بگذاری دیگران به مردمی حمله کنند که از تو حمایت کرده‌اند».
نقش اسما اسد چیست؟
مخلوف برادرزاده اسما اسد، بانوی اول سوریه و همسر بشار اسد است. با‌این‌حال، بسیاری بر این باورند که تیر خلاص را اسما به مخلوف زده است. باور این مسئله که عامل اصلی کل جریان مخالفت با مخلوف، اسما باشد، بسیار دشوار است؛ اما تا این حد را می‌توان پذیرفت که اسما جانشین مخلوف در حلقه نزدیکان اسد و شرکت‌های بزرگش خواهد بود. اگرچه خیریه اسما اسد رقیب اصلی فعالیت‌های بشردوستانه مخلوف بود، ولی سازمان تحت حمایت اسما به‌مراتب از منابع قدرت بیشتری در مقایسه با خیریه البوستان مخلوف برخوردار است. بنابراین این فرضیه که اسما برای کنترل منابع البوستان، مخلوف را حذف کرده، به‌هیچ‌وجه منطقی نیست. تام رولینز، از خبرنگاران متخصص حوزه سوریه، در‌این‌باره می‌گوید: «شایعه‌ها و فرضیه‌های مختلفی درباره چرایی این اتفاق (مخالفت بشار با رامی) وجود دارد. برخی از ناظران بر این باورند که اسما اسد این کمپین را علیه مخلوف رهبری می‌کند و برخی دیگر می‌گویند که این رویکرد بخشی از کمپین مبارزه با فسادی است که به دستور روسیه در سوریه در حال اجراست. در هر صورت، یک چیز کاملا واضح است و آن اینکه قسر در‌رفتن مخلوف از این بازی تقریبا غیرممکن است». بااین‌حال، واقعیت این است که دشمنان مخلوف افرادی فراتر از بانوی اول سوریه هستند. اینکه او همیشه با ماهر اسد اختلاف داشته، شهره خاص و عام است. رووان الرجاله، تحلیلگر سیاسی مستقر در واشنگتن، معتقد است عوامل متعددی پشت این بحران خانوادگی وجود دارد و مسئله چنین نیست که فقط به فرد خاصی مرتبط باشد. با وجود تمام دشمنی‌هایی که در این خانواده با مخلوف وجود دارد، تصمیم نهایی درباره او را شخص رئیس‌جمهور خواهد گرفت.
آیا مخلوف بیش از حد قدرتمند شده بود
مشکلات میان اسد و مخلوف از سال 2018 و دقیقا از زمانی آغاز شد که جنگ در اطراف سوریه و سایر استان‌ها پایان یافت. در آن روزها، مخلوف یک ارتش، ثروتی کلان به ارزش پنج میلیارد دلار، ارتباطات گسترده رسانه‌ای و شبکه‌ای عظیم از پیوندهای تجاری و نظامی پیچیده به دست آورده بود که او را هم‌زمان هم به یک تهدید و هم به یک هدف سودآور تبدیل می‌کرد. در سال‌های جنگ سوریه، بشار اسد بیش از حد به قدرت و سازمان‌های مخلوف وابسته شده بود؛ سازمان‌هایی که یا به ارتش کمک می‌کردند یا در ضعیف‌ترین روزهای دولت اسد، در نقش حامیان حقوق ‌بشر ظاهر می‌شدند.
سازمان خیریه البوستان همواره کلید نجات مخلوف بود؛ چرا‌که مخلوف می‌توانست روی حمایت افرادی که سازمان او روزی، چه در قالب نجات جانشان و چه به صورت پرداخت حقوق ماهانه به آنها، کمک کرده بود، حساب کند. او شاید روزی به بسیاری از مردم کشورش کمک کرده باشد؛ اما اینها آن آبی نشدند که او بتواند دستان و چهره سیاهش را با آن بشوید؛ مردم سوریه نمی‌توانند فراموش کنند روزهایی که آنها در جنگ و زیر توپ و موشک بودند، پسران مخلوف زندگی شاهانه خود را در اینستاگرام به نمایش می‌گذاشتند.
گزینه‌های جایگزین مخلوف
بخشی از شکاف ناشی از جای خالی مخلوف را ممکن است افرادی مانند طارق ابو‌علی خدر یا محمد همشو و سامر فوز پر کنند؛ افرادی که بی‌تردید از همیشه آماده‌تر هستند تا جای خالی نفوذ مخلوف در مخابرات، رسانه و املاک را بگیرند.