چاپ

ایران پرسمان - مجله ایلیاد / اخترشناسان از احتمالِ کشف نوع تازه‌ای از داستان بقا خبر داده‌اند. آنان ستاره‌ای کشف کرده‌اند که ارتباط نزدیکی با یک سیاهچاله‌ی غول‌پیکر دارد. داده‌های حاصل از رصدخانه پرتو ایکس چاندرای ناسا و نیوتن آژانس فضایی اروپا، اکنون حکایت از کشف یک ستاره‌ی غول‌سرخ دارد که در فاصله‌ی بسیار نزدیکی به یک سیاهچاله‌ی غول‌پیکر حرکت می‌کند. این سیاهچاله در کهکشانی با فاصله‌ی تقریبی 250 میلیون سال نوری از زمین واقع شده است. این سیاهچاله که در کهکشانی موسوم به «GSN 069» قرار دارد، جرمی برابر با 400،000 برابر جرم خورشید دارد. به مجرد اینکه ستاره‌ی غول‌سرخ در چنگال سیاهچاله گرفتار شد، لایه‌های بیرونیِ این ستاره که حاوی هیدروژن بود، از بین رفت و سمت سیاهچاله عظیم متمایل گردید. به این ترتیب، هسته‌ی این ستاره که به کوتوله سفید معروف است، بر جای مانده است.
«اندرو کینگ» محقق از دانشگاه لستر انگلیس، می‌گوید: «من در تفاسیر خودم از داده‌های پرتو ایکس به این نتیجه رسیدم که کوتوله‌ی سفید زنده می‌ماند، اما به جای دیگری نمی‌گریزد. این ستاره هم‌اکنون در مداری بیضوی در پیرامون سیاهچاله واقع شده است و هر 9 ساعت یک بار به دور این سیاهچاله گردش می‌کند.»
وقتی این کوتوله‌ی سفید به دور سیاهچاله حرکت می‌کند، سیاهچاله در نزدیک‌ترین فاصله نسبت به آن ستاره، به کشیدن مواد از آن اقدام می‌کند. مواد ریز ستاره وارد دیسکی در پیرامون سیاهچاله شده و باعث انتشار موجی از پرتو ایکس می‎‌شود. تلسکوپ‌های چاندرا و نیوتن قادر به تشخیص این امواج هستند.
چه آینده‌ای برای ستاره و مدارش رقم خواد خورد؟ تاثیر جمعیِ امواج گرانشی و تغییر اندازه‌ی ستاره به هنگام از دست دادن جرم باعث خواهد شد مدار گردش ستاره به حالت دایره‌ای در آید و اندازه‌ی آن افزایش پیدا کند. سرعت کاهش جرم به تدریج کُندتر می‌شود؛ همچنین، افزایش فاصله‌ی کوتوله‌ی سفید از سیاهچاله نیز کم‌کم آهسته‌تر می‌گردد.
کینگ در ادامه افزود: «ستاره تلاش زیادی انجام خواهد داد تا از این سرنوشت شوم نجات پیدا کند، اما راه گریزی در کار نیست. سیاهچاله به تدریج این ستاره را خواهد بلعید. در اصل، این کاهشِ جرم تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که جرم این کوتوله سفید به اندازه جرم مشتری می‌رسد. این اتفاق در یک تریلیون سال آینده اتفاق می‌افتد. با این شرایط، می‌بینیم که جهان مدت زمان طولانی برای ساخت یک سیاره نیاز دارد.»
اخترشناسان ستاره‌های فراوانی را پیدا کرده‌اند که احتمال می‌دهند در اثر رویارویی با سیاهچاله‌ها به طور کامل از بین رفته‌اند، اما موارد اندکی گزارش شده که ستاره بتواند از چنین شرایطی گریخته و جان سالم به در ببرد. بر اساس الگوهای ترافیک کیهانی، برخوردهای نزدیکِ از این نوع باید متداول‌تر از برخوردهای مستقیم باشد، اما بنا به چند دلیل ساده، امکان شناسایی آن‌ها برای ما وجود ندارد. اولاً، ستاره‌ای که از چنین شرایطی جان سالم به در می‌برد، به مدت زمانی طولانی نیاز دارد که یک دور کامل به دور سیاهچاله گردش کند. لذا این امکان برای اخترشناسان مهیا نیست تا انفجارهای مکرر را ثبت کنند. مسئله دیگر این است که سیاهچاله‌های غول‌پیکر بسیار بزرگتر از سیاهچاله‌ای هستند که در کهکشان GSN 069 وجود دارد. اخترشناسان در چنین مواردی قادر به مشاهده چیزی نیستند.
کینگ می‌گوید: «از دید اخترشناسی، این رویداد فقط با تلسکوپ‌های فعلی و تنها برای مدتی کوتاه قابل مشاهده است. باید تعداد این رویدادهایی که از چشم ما دور مانده خیلی زیاد باشد، مگر اینکه خیلی خوش‌شانس باشیم که موفق به مشاهده‌ی یکی از آن‌ها باشیم. این نوع برخوردها می‌تواند یکی از دلایل اصلیِ بزرگ بودنِ سیاهچاله‌ها باشد. بر اساس پیش‌بینی من، این کوتوله‌ی سفید تنها یک دهمِ جرم خورشید، جرم دارد. اگر این کوتوله‌ی سفید هسته‌ی غول‌سرخی باشد که دیگر اثری از هیدروژن در آن باقی نمانده، در این صورت باید غنی از هلیوم باشد. احتمال می‌رود هلیوم در اثر همجوشیِ اتم‌های هیدروژن و در طی تکامل ستاره‌ی غول‌سرخ پدید آمده باشد. واقعاً شگفت‌انگیز است که می‌توانیم درباره‌ی مدار، جرم و ترکیب ستاره کوچکی که 250 میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد، حرف بزنیم و آن‌ها را برآورد کنیم.»