ایران پرسمان - کجارو / شهر باستانی نهاوند، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوانی دارد. عمر قدیمی‌ترین تمدن کشف شده در اطراف این شهر، به بیش از 5000 سال می‌رسد.
در نقاط مختلفی از ایران، آثاری به جا مانده از تمدن باستانی این سرزمین، در طول زمان کشف شده و ایران را به یکی از متمدن‌ترین کشورهای دنیا تبدیل کرده است. در شهرهای مختلف ایران رد پای تاریخ کهن و غنی وجود دارد. بعضی از شهرهای کشورمان، دارای ویژگی‌های برجسته تاریخی و طبیعی بیشتری هستند.
شهر نهاوند از بهترین نمونه‌های پربار فرهنگ و تمدن ایران است. موقعیت جغرافیایی مناسب و دارا بودن خصوصیات برجسته طبیعی، باعث شکل‌گیری تاریخی کهن در این منطقه شده است. با سفر به این شهر، ضمن لذت بردن از آب و هوا و مناظر زیبای طبیعی، می‌توانید از جاذبه‌های کهن و باستانی نیز دیدن کنید.
کجارو در این مقاله به معرفی برجسته‌ترین جاهای دیدنی نهاوند و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این شهر می‌پردازد. برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌های این منطقه، با ما همراه شوید.
شهر نهاوند از تاریخی‌ترین شهرهای غربی ایران، در جنوب استان همدان قرار دارد. نام این شهر باستانی به دفعات در کتاب‌های تاریخی ذکر شده است. این شهر با جمعیتی نزدیک به 77 هزار نفر، سومین شهر پرجمعیت این استان است. بیش از 95 درصد مردم نهاوند از اقوام لر و لک هستند و به زبان لری و با گویش مخصوص نهاوندی صحبت می‌کنند.
کلمه نهاوند ترکیب واژه‌های «نها» به معنی پیش و «وند» به معنی نهادن است، که معنی «نهاده در پیش رو» را به این کلمه می‌دهد؛ اما نام نهاوند در طول تاریخ با تلفظ‌های متفاوتی بیان شده است که معانی متفاوتی دارند.
این شهر تاریخی، زمانی پایتخت یزدگرد سوم بوده است و از آن با عنوان «شهر خفته ساسانی»، یاد می‌شود. در عصر مادها این شهر را «نهاوند ماد» می‌نامیدند و سلوکیان نام ملکه خود، «لائودیسه»، را بر این شهر گذاشتند. بعدها ساسانیان نام «نیماوند» را بر این شهر گذاشتند و پس از ورود اسلام به این منطقه، از این منطقه با نام‌های «ماه دینار» و «ماه بصره»، یاد می‌شد.
اولین تمدن در این شهر به حدود هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد. تعداد بناهای تاریخی این شهر از عدد 200 فراتر می‌رود و نیمی از آن‌ها در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند. در اطراف تپه‌های تاریخی شهر نهاوند، ده‌ها اثر باستانی از جنس سفال، نقره و طلا کشف شده است، که هم‌اکنون در موزه لوور پاریس از آن‌ها نگهداری می‌شود.
موقعیت جغرافیایی نهاوند
نهاوند از شمال به تویسرکان، از شرق به ملایر، از غرب به کنگاور، از جنوب غربی به نورآباد و از جنوب شرقی به بروجرد می‌رسد. استان لرستان همسایه جنوبی و استان کرمانشاه،‌ همسایه شمال غربی این شهرستان هستند. اقلیم این شهرستان سردسیر است و تابستان هایی خنک و زمستان هایی سرد دارد.
این شهر کهن، در میان رشته کوه زاگرس محصور است و در اطراف این شهر زیبا، کوهستان‌های بلند با قله‌های سر به فلک کشیده و آبشارهای زیبا خودنمایی می‌کنند. رودخانه‌های اطراف دشت نهاوند و ارتفاعات پیرامون آن، پس از ورود به این منطقه به رودخانه گاماسیاب می‌پیوندند. جغرافیای این منطقه به دو بخش کوهستان و دشت، تقسیم شده است.
جاهای دیدنی نهاوند
جاذبه‌های تاریخی نهاوند حاصل سالیان دراز حضور تمدن در این شهر است. بناهای قدیمی با معماری‌های متفاوت از دوره‌های مختلف تاریخی، در این شهر به چشم می‌خورند. عمر قدیمی‌ترین آثار مکشوفه در این شهر، به بیش از 5000 سال می‌رسد. در این قسمت به معرفی معروف‌ترین این جاذبه‌ها می‌پردازیم.
حمام حاج آقا تراب

حمام حاج آقا تراب یا گرمابه دو قلو، در سال 1230، در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده و معماری این اثر نمونه‌ای تمام عیار از هنر ایرانی-اسلامی است. این اثر در دی ماه سال 1355 در فهرست آثار ملی ایران، به ثبت رسید. در معماری این بنا کاشی‌کاری‌هایی با تصاویری از داستان‌های شاهنامه و افسانه‌های کهن ایرانی و سنگ‌های تزئینی مرمر و آهک سفید با اشعار زیبا و نقش و نگارهای سنتی به چشم می‌خورند.
این حمام بخش‌های زنانه، مردانه، سردینه و گرمینه بزرگ و کوچک دارد. میرزا محمدنقی از خوانین و بزرگان شهر نهاوند، این بنا را ساخته؛ اما این حمام با نام فرزندش، آقا تراب، معروف شده است.
مقبره نعمان ابن مقرن (پیر بابا)

نعمان ابن مقرن یکی از فرماندهان سپاه اعراب در حمله اعراب به ایران بود که در این حمله، پس از سه روز جنگ در نزدیکی شهر نهاوند، کشته شد. مقبره این سردار عرب روی کوهی بلند به نام اردوشان، در نزدیکی روستای قشقلاق قرار دارد.
در گذشته مسیر حرکت کاروان‌های زیارتی به کربلا از این منطقه می‌گذشت و مردم با تصور این‌ که این آرامگاه متعلق به یاران نزدیک امام حسین است، آن‌ را زیارتگاهی مقدس می‌پنداشتند و با عنوان «بابا پیره» از او یاد می‌کردند که البته تصور درستی نیست. امروزه نیز این مقبره جایگاه بالایی میان مردم روستاهای اطراف دارد، که تعجب‌برانگیز است. این بنا در سال 1380 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
خانه قدوسی

خانه قدوسی یکی از جاهای دیدنی نهاوند و بناهای تاریخی این شهر است. این بنای کهن در جوار مسجد قدیمی شهر قرار دارد. نقش و نگارهای زیبا، پنجره‌های با شیشه‌های رنگی و کمانی، تزیینات حصیری، آجری و برجسته و کفپوش‌های قلوه سنگی، از برجستگی‌های معماری این بنا در خانه و حیاط هستند.
این بنای تاریخی با ارزش معماری بالا، در سال 1380 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. آیت الله علی قدوسی از علمای برجسته پیش از انقلاب بود که در سال 1360 به شهادت رسید.
تپه و دهکده گیان
تپه گیان در 19 کیلومتری جنوب غربی نهاوند و دو کیلومتری سرآب گیان قرار دارد. با کاوش‌های باستان‌شناسی و پژوهش‌های مورخان، قدمت این تپه در حدود 37 قرن پیش از میلاد مسیح، تخمین زده شد. بنا بر نظریه آن‌ها، بین 5500 تا 5700 سال پیش در این تپه، تمدنی نزدیک به تمدن بین النهرین، وجود داشته است و ساکنان این منطقه، بومیان قدیمی ایران بود‌اند؛ ولی بعدها با ورود ساکنان جدید، تمدنی درخشان شکل گرفته است.

در هرکدام از این طبقات، در عمق‌های مختلف، آثاری با مشخصات متفاوت وجود داشتند که هریک از آن‌ها معرف دوره تاریخی خاصی بودند. آثار کشف‌شده این تپه، از تمدنی بین 3100 تا 5700 سال پیش از میلاد خبر می‌دهد که نشان‌دهنده وسعت تاریخی این تپه است.
مسجد جامع نهاوند
مسجد جامع نهاوند در ضلع شمالی میدان قیصریه این شهر و در جوار بازار تاریخی شهر قرار دارد و هنوز هم نمازهای روزانه و مراسم مذهبی شهر در آن برگزار می‌شود. مسجد نهاوند قدیمی‌ترین مسجد در استان همدان است و 900 سال قدمت دارد. قدمت این مسجد به دوره سلجوقیان باز می‌گردد.
ارتفاع این مسجد از سطح خیابان‌های اطراف آن بالاتر است و سه ورودی از سمت بازار قدیمی و میدان قیصریه دارد. معماری این بنا بسیار ساده و با آجر و گچ و خاک، ساخته شده است. کتیبه سنگی کوچکی این مسجد را زینت می‌بخشد و بالای قوس محراب در مسجد، لوحه سنگی کوچکی به تاریخ مرمت این مسجد در زمان صفویه، اشاره می‌کند.
مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی (درب شیخ)

شیخ ابوالعباس نهاوندی، عارف بزرگ اسلامی در نیمه دوم قرن چهارم هجری در شهر نهاوند بوده است. عبدالرحمان جامی از او با عنوان «پیر» و «مرشد» یاد کرده است و عطار نیشابوری او را «محتشم زمانه» می‌خواند. آرامگاه این عارف نامی در سال 1395 بازسازی شد تا امکان بازدید گردشگران از این آرامگاه، میسر شود. این مقبره در مکانی به نام درب شیخ در شهر نهاوند، قرار دارد.
معبد لائودیسه

معبد لائودیسه از بناهای منسوب به سلوکیان است و آثار دقیقی از مکان اصلی این معبد، وجود ندارد. نشانه‌هایی در تپه مرکزی شهر و محلی به نام تپه دوخواهران، بیشترین احتمال وقوع این معبد هستند. احتمال آن وجود دارد که امام‌زاده دو خواهران، همان معبد لائودیسه باشد. این معبد به دستور پادشاه سلوکی برای ملکه لائودیسه (خواهرش) بنا شد.
در حفاری‌های سال 1322 در این منطقه، کتیبه‌ای به خط یونانی و چهار مجسمه کوچک برنزی کشف شد که احتمال می‌رود یکی از این مجسمه‌ها، تندیس لائودیسه باشد و اکنون در موزه ایران باستان از آن‌ها، نگهداری می‌شود. این معبد در سال 1327 به‌عنوان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. قلعه‌ یزدگرد نیز‌ در جوار معبد لائودیسه‌ قرار دارد و قدمت آن در حدود 600 سال بعد از ساخت معبد لائودیسه است. سبک‌ معماری‌ این قلعه کاملاً ایرانی‌ و سنتی‌ و متفاوت با معبد است.
تپه باستانی بابا قاسم

پل زرامین
پل زرامین یا پل پیل لاغه، در روستایی قدیمی و بسیار زیبا با ظرفیت‌های برجسته گردشگری طبیعی قرار گرفته است. قدمت این پل به زمان قاجار برمی‌گردد و روی یکی از مسیرهای منشعب از رودخانه گاماسیاب، احداث شده است. این پل جنس آجری دارد و در سال 1380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در بازدید از این پل می‌توانید، ‌در طبیعت زیبای اطراف قدم بزنید و از زیبایی‌ها و سرسبزی پهنه اطراف پل، بهره‌مند شوید. حوالی این منطقه فضایی بسیار مناسب برای اتراق کردن و پیک‌نیک یک روزه دارد؛ همچنین می‌توانید از سرآب گاماسیاب در نزدیکی این پل نیز،‌ دیدن کنید.
تپه و ارگ نوشیجان
تپه و ارگ نوشیجان در 36 کیلومتری شمال شرق نهاوند و 20 کیلومتری شمال غرب ملایر، واقع شده است. این بنای تاریخی برجسته، قابلیت‌های بسیار در جذب گردشگران دارد. ارگ نوشیجان بر فراز تپه مرتفع نوشیجان قرار گرفته است. این بنای ارزشمند در سال 1342 کشف شد و تا سال 1356 توسط باستان‌شناسان بریتانیایی مورد تحقیق و پژوهش، قرار گرفت. بر مبنای تحقیقات این تیم، این بنا سه لایه است که به‌ترتیب یادگارهایی از دوران حکومت مادها، هخامنشیان و اشکانیان در ایران هستند.

وجود تالارهای ستون‌دار، حصارهای بلند قلعه و آتشکده‌های این بنا، نشان از اهمیت و جایگاه برجسته نظامی و مذهبی این بنا، در گذشته دارد. مادها در زمان ترک کردن این ارگ، داخل آن را پر کرده‌اند و همین امر باعث محفوظ ماندن قسمت‌های زیادی از این بنا شده و در دوره‌های بعدی این لایه زیرین به‌عنوان ستون، استفاده شده است. عدم نیاز لایه‌های زیرین به مرمت اساسی و سالم ماندن بخش‌های وسیعی از آن، توجه علاقه‌مندان را جلب می‌کند.
بخش‌های مختلف این ارگ و شکل معماری آن، از ابتدایی‌ترین الگوهای معماری ایرانی است و به همین جهت، اهمیت بالایی دارد. آتشکده این ارگ، مهم‌ترین نیایشگاه مادها و مرکز پرستش ایزد خورشید در میان ایرانیان باستان بوده است.
موزه های نهاوند
در شهر نهاوند سه موزه برجسته برای بازدید گردشگران وجود دارد. موزه‌های مردم شناسی، تاریخ و فرهنگ و شهدا، نمایانگر تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم و آیین‌های این دیار هستند. بازدید از این موزه‌ها برای علاقه‌مندان تمدن کهن نهاوند، خالی از لطف نیست.
جاذبه های طبیعی نهاوند
شهرستان نهاوند به‌دلیل قرار گرفتن در جوار کوه‌های زاگرس و یخچال‌های طبیعی، سرآب‌های پر آب و متعددی دارد که باعث سرسبزی و بافت پر درخت و جنگلی نیز، شده‌اند. روستاهای اطراف نهاوند نیز از این سرسبزی و زیبایی بی‌نصیب نمانده‌اند. گردشگران زیادی در طول سال، ‌برای فرار از گرمای تابستانی نقاط دیگر کشور، به نهاوند سفر می‌کنند و از خنکی مطبوع ییلاق‌های آن لذت می‌برند. در این قسمت به معرفی معروف‌ترین سرآب‌ها و روستاهای سرسبز در نهاوند می‌پردازیم.
سرآب گیان

بافت اطراف این سرآب تاریخی است و تپه باستانی گیان، در نزدیکی آن قرار دارد. پوشش درختان کهنسال بلوط، چنار، بید، گردو و همین طور درختان پر میوه مانند، آلوچه، انجیر، گلابی و گوجه وحشی، این منطقه را با عنوان جاذبه برجسته طبیعی و گردشگری مطرح می‌کند.
قدمت این درختان به بیش از 300 سال می‌رسد و دلیل سرسبزی انبوه این منطقه و جنگل‌ها،‌ بافت آهکی خاک منطقه است که آب زیادی جذب می‌کند و چشمه‌های فراوان از آن می‌جوشند. دمای آب این سرآب در حدود مثبت پنج درجه سانتی‌گراد است که خنکی مطبوع تابستانی آن،‌ مسافران را جذب می‌کند. تپه باستانی گیان در فاصله دو کیلومتری از این سرآب، قرار گرفته است.
در نزدیکی سرآب گیان و بالای چشمه‌ها، غار طبیعی وجود دارد. اگر برای گشت‌وگذار و تفرج در منطقه زمان بیشتری دارید،‌ می‌توانید به دیدن این غار طبیعی بروید یا در انتهای سرآب، در دامنه‌های کوه گاچال، کوهنوردی کنید. پیمودن قسمت‌های جنگلی و بازدید از سرآب،‌ بیش از یک ساعت طول نمی‌کشد.
سرآب گاماسیاب

در مسیر این سرآب حوضچه‌های پرورش ماهی و نیروگاه برق آبی احداث شده است. جاذبه های فراوان و طبیعت بکر اطراف سرآب گاماسیاب، این منطقه را به یکی از برجسته‌ترین نقاط گردشگری استان،‌تبدیل کرده است. این سرآب از سال 1387 در فهرست آثار طبیعی –ملی ایران، قرار دارد.
سرآب فارسبان

این سرآب در دامنه کوه‌های زاگرس در روستایی مرتفع با همین نام قرار گرفته است. درخت تنومند گردو با قطر بیش از پنج متر و بیش از 600 سال قدمت،‌ گستره‌ای در حدود 700 متر را در سرآب فارسبان، ‌زیر پوشش خود می‌گیرد. این درخت ویژگی برجسته سرآب فارسبان است و سالانه چندین تن گردو تولید می‌کند. در اطراف این درخت نیز، درختان گردوی دیگر با متوسط عمر 100 تا 500 سال، وجود دارند.
سرآب ملوسان
در 17 کیلومتری شمال غربی شهر نهاوند، روستای گوشه سعد وقاص قرار دارد که ورودی منطقه ییلاقی ملوسان، از جاده فرعی روبه‌روی این روستا آغاز می‌شود. بعد از طی 10 کیلومتر دیگر در این جاده فرعی، به ییلاق زیبا و سرآب ملوسان می‌رسید.
این سرآب به‌دلیل نزدیکی به روستایی با همین نام، ملوسان نام‌گذاری شده است. گونه‌های مختلف قوچ و میش در این منطقه حفاظت شده زندگی می‌کنند. ییلاق ملوسان در جوار سرآب زیبای آن، شامل دشت وسیع و غارهای طبیعی است. آب مورد نیاز کشاورزی منطقه، از همین سرآب تامین می‌شود. اگر در اوایل اردیبهشت ماه به این منطقه سفر کنید، دشتی از لاله‌های واژگون در دل کوهستان، خواهید دید.
تابستان در طبیعت رنگارنگ این منطقه، می‌توانید ساعت‌های زیادی را به پیاده‌روی و لذت از آب و هوای خنک این منطقه بپردازید. اگر به کوهنوردی علاقه دارید، کوه‌های هم‌جوار سرآب ملوسان، برای صعود، موقعیت مناسبی دارند، با کمک راهنما می‌توانید از کوهنوردی در این منطقه بکر بسیار لذت ببرید.
سرآب کنگاور کهنه

این مکان موقعیت بسیار مناسبی برای پیک‌نیک و تفریح یک روزه گردشگران و ساکنان مناطق اطراف است و مردم خون‌گرم و اصیل روستای کنگاور کهنه، پذیرای مسافران هستند. گستره زمین‌های کشاورزی این روستا، مناظر دیدنی این منطقه را دوچندان می‌کنند.
روستاهای اطراف نهاوند
روستاهای اطراف نهاوند از بهترین نقاط گردشگری طبیعی این شهر هستند. در طول سالیان اخیر، با گسترش صنعت اکوتوریسم در نهاوند، این روستاها به جاذبه‌هایی پرطرفدار در بین مسافران تبدیل شده‌اند.
روستای «ملوسان» به‌دلیل کوه‌های بلند و چشمه های فراوان در اطرافش، زیبایی‌های منحصر به فردی دارد که باعث بازدید گردشگران زیادی در طول سال می‌شود. این منطقه شکار ممنوع است و گونه‌های زیبا و کمیابی از قوچ و میش دارد.
روستای «تکه» در دامنه کوه گرین، زیباترین باغ‌های گیلاس و گلابی را در فصل بهار دارد. وجود «امام‌زاده ابراهیم» و «پیر غیب»، بر جاذبه های گردشگری این روستا، افزوده است. روستاهای «فیازمان» و «بابا رستم» بیشترین سواحل را در رودخانه‌ها و سرآب‌ها دارند که فضایی مناسب برای اتراق ایجاد می‌کنند. از دیگر آثار تاریخی و فرهنگی در روستای فیازمان، حمام قدیمی روستا است که بیش از 150 سال قدمت دارد. در این روستا کلاغ‌ها خانه‌های چند طبقه ساخته‌اند و در آن‌ها زندگی می‌کنند. روستای بابا رستم، تنها روستای غیر ساحلی شیلاتی کشور است که 16 استخر و مزرعه پرورش ماهی قزل‌آلا دارد و چشمه‌های فراوان آب‌معدنی و بیشه‌زارهای اطرافش، بر جذابیت گردشگری آن افزوده‌اند.
روستای «وراینه» از دیگر نقاط خوش آب و هوا و زیبای نهاوند است که سالانه کوهنوردان و طبیعت‌گردان زیادی را جذب می‌کند. غار گاماسیاب در پنج کیلومتری این روستا با قدمت دوران قاجار و کتیبه‌ای که توسط ناصرالدین شاه بر سر در آن نصب شده است، در طول سال بازدیدکنندگان زیادی دارد. هنوز انتهای این غار پیدا نشده است. روستای «بیان» نیز با طبیعتی زیبا و مثال زدنی، از دیگر نقاط مناسب برای گشت‌وگذار و تفرج در نهاوند است. روستاهای «سمران» و «دره ابراهیم» نیز مناظری بکر و سرسبز دارند.
سوغات نهاوند

در کنار خوراکی‌های محلی نهاوند، صنایع دستی این شهر نیز، شناخته شده است. سفال‌کاری در شهر نهاوند، مانند دیگر مناطق استان همدان، پررونق است. امروزه نقاشی روی سفال‌ها با انواع مختلف نقاشی زیر لعابی، نقاشی روی بدنه لعابی و آب طلا، بر جذابیت‌های محصولات سفالی این منطقه، افزوده‌اند.
فرش دستباف نهاوند امروزه جایگاهی ویژه در این صنعت دارد. هنر گلیم‌بافی در مناطق عشایرنشین ایران، رواج دارد. در نهاوند نیز نمونه هایی زیبا از گلیم های اسلیمی، گل سبدی، خرچنگی و گل لاله را می‌توانید به‌عنوان سوغات، تهیه کنید.
بهترین زمان سفر به نهاوند
شهر نهاوند با آب و هوای لطیف و پاکیزه، مکانی بسیار مناسب برای لذت بردن ازطبیعت در تابستان است. این منطقه سردسیر تابستان‌های معتدل و مطلوبی دارد و به‌دلیل پوشش سرسبز نواحی اطراف، فصل‌ تابستان بهترین زمان برای لذت بردن از این پهنه سرسبز است. بهترین زمان سفر به نهاوند، از اواخر اردیبهشت تا شروع فصل پاییز است.
از ابتدای فصل بهار به‌تدریج، آب و هوای نهاوند برای گشت‌وگذار مناسب می‌شود، اما در فروردین ماه هنوز سرد است و بارش‌ها ادامه دارد. هرچه به پایان بهار نزدیک تر شویم هوا برای بازدید ز این شهر تاریخی بهتر می‌شود.
شهر نهاوند در طول فصل سرما، روزهای یخبندان زیادی را تجربه می‌کند. با توجه به اقلیم سرد و کوهستان‌های اطراف مملو از برف در زمستان، سفر به این منطقه در فصول سرد سال را به شما پیشنهاد نمی‌کنیم. در فصل پاییز، سرمای زمستانی زودتر احساس می‌شود و بارش‌ها نیز، آغاز می‌شوند.

http://www.PorsemanNews.ir/fa/News/169885/نهاوند-کجاست؟