چاپ

ایران پرسمان - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
این روزها بازار ارز به یکی از معضلات اقتصاد کشور تبدیل شده است معضلی که دلایل و ریشه‌های بی‌شماری دارد هرچند که مدیریت صحیح می‌تواند از تبعات نوسانات ارز کم کرده و افزایش قیمت افسارگسیخته آن را مهار کند؛ همچنانکه وضعیت بازار ارز، هشدار و تذکر رهبرانقلاب را در پی داشت و ایشان بر مهار افزایش افسارگسیخته نرخ ارز تاکید کردند.
از آنجا که ذهنیت تاریخی جامعه ما ارز را به‌عنوان لنگر ثبات اقتصادی می‌شناسد، بنابراین با نوسانات پی‌در‌پی و نامنظم ارزی احساس می‌شود که لنگرگاه اقتصاد در حال نوسان و تلاطم‌های نامنظم است و موجب سرریز شدن این اثر روی سایر بازارهای اقتصادی می‌شود. تدابیر و سیاست‌گذاری‌ها در سال‌97 برای مدیریت نوسانات ارزی چندان مؤثر نبود، به‌نحوی که نوسانات خیلی بالایی را در تابستان سال‌97 پشت سر گذاشت که از نیمه دوم سال‌97 و سال‌98 با تغییر در مدیریت بانک مرکزی به یک ثبات نسبی رسید، اما متاسفانه مجدداً در سال‌99 برای دومین‌بار و در فاصله دو سال این نوسانات ارزی را شاهد هستیم که به تبع آن نوسان در سایر قسمت‌های کلیدی اقتصاد هم تاثیرگذار بوده است.
انتقاد رهبرانقلاب از وضعیت بازار ارز
برهمین اساس، رهبرمعظم انقلاب نیز در گفت‌وگویی با مردم به مناسبت عید قربان، با انتقاد از کاهش ارزش پول ملی بیان داشتند: «اینکه این ارز همینطور افسار پاره کند و قیمتش روزبه‌روز بالا برود، چیز بسیار بدی است، این جزو کارهای کوتاه‌مدّت است که باید [مسوولان] انجام بدهند. البتّه من اطّلاع دارم بانک مرکزی تلاش‌های زیادی دارد می‌کند و ان‌شاءالله موفق هم خواهد شد و این هم به بنده گزارش شده از جاهای مطمئن که این [موضوع] بیش از آنچه دلایل اقتصادی داشته باشد، دلایل
امنیتی‌-سیاسی دارد -نه اینکه دلایل اقتصادی نداشته باشد امّا [عمده] دلایل امنیتی و سیاسی است- که خب اگر این [طور] باشد باید جدّاً مقابله بشود؛ کسانی هستند که به این آتش‌افروزی دامن می‌زنند.»
نقش دلالان و اخلال‌گران در نابسامانی بازار
همچنانکه، اخیراً نیز به‌دنبال نابسامانی بازار ارز و به‌تبع آن بروز نوسانات و افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر، فعالیت اخلال‌گران و دلالان ارزی به‌ویژه در برخی مناطق شهر تهران که با پوشش‌های مختلف به‌صورت غیرقانونی خرید و فروش ارز می‌کردند، شناسایی و در یک عملیات هماهنگ و منسجم با هماهنگی مرجع قضایی دستگیر شدند. و با دستگیری 30‌نفر از عناصر کلیدی و سرشبکه دلالان ارزی در اوایل مرداد‌ماه تأثیر مستقیم در کاهش قیمت دلار داشت. برخی فعالان حوزه اقتصادی در داخل برای کسب منفعت بیشتر با سفته‌بازی و برای سود بیشتر در بازار ارز اخلال ایجاد می‌کنند و بعضاً نیز برخی از این دلالان با سرویس‌های امنیتی بیگانه نیز ارتباط دارند. البته نفوذ در بخش ارزی بانک مرکزی و لو رفتن صرافی‌های واسط را نمی‌توان نادیده گرفت.
منابع ارز بلوکه شده در اثر فشار آمریکا
از سویی دیگر تحت فشار آمریکایی‌ها، دولت عراق مجبور شده صرفاً از طریق بانک TBI( بانک تجارت) که آمریکایی‌ترین بانک عراقی است با ایران تبادل تجاری نماید. تحت همین محدودیت‌های آمریکایی، همه اطلاعات تجاری ما در اختیار وزارت خزانه‌داری آمریکا( اتاق جنگ اقتصادی علیه ما) قرار گرفته و مطالبات ما بلوکه شده است البته مذاکرات زیادی میان مقامات ایران و عراق صورت گرفته که انتظار می‌رود در صورت تحقق این امر، حجم قابل توجهی از منابع ارزی که به چندین میلیارد دلار می‌رسد، وارد بازار شده و بخش زیادی از تقاضای ارز از این محل پوشش داده خواهد شد.
صادرکنندگان متخلف ارزی
یکی علاوه بر دلایل امنیتی از دلایل اقتصادی افزایش نرخ ارز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. بانک مرکزی اصلی‌ترین دلیل افزایش نرخ دلار را عدم بازگشت 26‌میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به کشور توسط شرکت‌های صادرکننده می‌داند همچنانکه عبدالناصر همتی در این زمینه گفته بود: «متأسفانه در مقطع اخیر، در کنار تعلل برخی صادرکنندگان برای عرضه ارز خود، برخی از سودجویان درصدد فروش ارز به واردکنندگان به‌نرخ‌های نامتعارف بوده‌اند.به واردکنندگان محترم توصیه می‌کنم که چند روزی را تحمل کرده و از چند روز آینده، به‌تدریج نیاز خود را از سامانه نیما تأمین نمایند.از صادرکنندگان محترم نیز انتظار می‌رود در فرصت چندروز باقی‌مانده از فرصت ایفای تعهد، ارزهای خود را با نرخ‌های منطقی در بازار عرضه کنند تا خریدار لازم را داشته باشد». هرچند که آقای مدیرکل وعده کاهش قیمت ارز با پایان مهلت قانونی صادرکنندگان برای بازگشت تعهدات ارزی خود به داخل کشور داده بود اما امروز که یک دهه از مردادماه گذشته است، همچنان دلار بر کانال بالای 20‌هزار تومان مانده است. روز گذشته قیمت خرید و فروش دلار نسبت به روز کاری قبل‌ (پنج‌شنبه) 500‌تومان افزایش داشت و قیمت دلار در صرافی‌های بانکی برای فروش 21‌هزار و 300‌تومان بود.
همانطور که به درستی مورد تاکید رهبری قرار گرفت، در حوزه ارز افزایش‌ها در بازار، افزایش‌های افسار گسیخته‌ای بوده است و بانک مرکزی و سایر دستگاه‌های مرتبط باید اقدامات سلبی و ایجابی را در زمان مناسب انجام دهند.
بانک مرکزی سیاست تنبیهی و تشویقی در پیش گیرد
در همین زمینه حسین دوردیان، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با «صبح‌نو» بیان داشت: راهکار کلی این است که دولت خروج سرمایه از کشور را محدود کند که یکی از این اقدامات بازگشت ارز صادراتی است. امروز سرنوشت اقتصاد کشور و درآمدهای غیر نفتی به عملکرد صادرکنندگان گره خورده و باید سیاست‌های تنبیهی و تشویقی برای جدی برای صادرکنندگان درنظر گرفت.وی تاکید کرد:اکثر محصولات صادراتی ما مبتنی بر رانت و اموال طبیعی و عمومی است نه دانش و تکنولوژی خصوصی لذا به لحاظ ملی نیز اخلاقاً صادرکننده متعهد است که ارز را به کشور را برگرداند. این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: در مجموع دولت باید مکانیزم پاداش و تنبیه تدریجی و آرام را اجرا کند که کسانی که ارز خود را وارد نمی‌کنند ضررشان بیشتر از منفعت عدم وارد ارز به کشور باشد.
نقش دیپلماسی در تثبیت بازار ارز
عباس آرگون، عضو اتاق بازرگانی نیز در این زمینه به «صبح‌نو» گفت: بالاخره در افزایش نرخ ارز دلایل پررنگ اقتصادی دخیل است که یکی از اصلی‌ترین عامل تحریم‌ها و عدم صادرات نفت است. هر کالایی که با کمبود عرضه مواجه شود، قیمتش بالا می‌رود وقتی نفت صادر می‌کردیم آنقدر دلار در بازار تزریق می‌شد که قیمت ارز از ارزش واقعی‌اش هم پایین تر می‌آمد. از طرفی نیز ما حتی اجازه دسترسی به پول‌های خودمان را هم نداریم و نمی‌توانیم منابعی که حاصل از فروش منابع بوده را به داخل بیاوریم عدم امکان انتقال و عدم دسترسی به منابع ارزی خود بر اوضاع فعلی بازار تاثیرگذار بوده است.
آرگون با اشاره به نقش دیپلماسی در تثبیت بازار ارز، گفت: صادرات غیر نفتی در بهار امسال به‌دلیل کرونا نسبت به بهار گذشته 40‌درصد کاهش داشته است لذا باید بازارهای هدف و کالاهای صادراتی را تنوع بدهیم، کیفیت کالاها را بالا ببریم تا با افزایش صادرات کالای غیر‌نفتی ارز مورد نیاز کشور را تأمین کنیم. ما منابع قابل توجهی را در کشورهای دیگر داریم اما این کشورها با فشار آمریکا اجازه دسترسی ایران به منابع خودش را نمی‌دهند، باید از ابزارهای دیپلماسی تا دسترسی مشروع ما به این منابع فراهم شود. اگر این اتفاق بیفتد مقداری از فشارهایی که موجب افزایش قیمت ارز شده است کاهش می‌یابد. درواقع باید مجموعه‌ای از اقدامات صورت گیرد تا بازار ثبت پیدا کند.
بن‌بست ارزی نداریم
همچنین سید‌احسان خاندوزی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با فارس گفته است: دولت نتوانسته از ابزارهای خود برای تمکین صادرکنندگان نسبت به اوضاع ارزهای صادراتی استفاده و همچنین نتوانسته از دیپلماسی اقتصادی خود برای تمکین طرف‌های اقتصادی ما که بیش از 17‌میلیارد دلار ذخایر ارزی ما بود برای دسترسی ایران به ذخایر ارزی خارجی خود استفاده کند. البته خاندوزی این را هم تاکید کرده که «باید به این توجه داشته باشیم که در شرایط فعلی ما به لحاظ ارزی در شرایط بن‌بست قرار نداریم و اگر اراده قوه مجریه برای تغییر مناسبات و دیپلماسی اقتصادی وجود داشته باشد، حتماً امکان دسترسی ایران به بخش قابل توجهی از ارزهای موجود در کشورهای طرف تجاری ما که بلوکه شده است، وجود دارد و همچنین اگر مقررات‌گذاری بانک مرکزی در مورد بازگشت ارزهای صادراتی درست، دقیق و شفاف اعمال شود، حتماً امکان افزایش میزان بازگشت به ارز صادراتی هم در کشور وجود دارد.»