چاپ

ایران پرسمان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
دولت «دونالد ترامپ» آشکارا از متحدان سنتی ایالات ‌متحده آمریکا انتقاد می‌کند. ترامپ از شخصیت «جاستین ترودو»، نخست‌وزیر کانادا گله‌مند است؛ از واکنش «ترزا می»، نخست‌وزیر بریتانیا به برگزیت که آن را «احمقانه» و «فاجعه» خوانده بود، عصبانی است یا با شکایت مداوم از اعضای ناتو مبنی بر اینکه به اندازه کافی برای دفاع از خود هزینه نمی‌کنند، انتقاد از متحدان واشنگتن را در دستور کار خود قرار داده است. حتی در آسیا-پاسیفیک، او به سئول فشار می‌رود که سهم خود را در این اتحادیه افزایش دهد و گفته که می‌خواهد نیروهای آمریکایی را از کره‌جنوبی خارج کند.
روزنامه هیل در گزارشی تحلیلی می‌نویسد: اما ژاپن در اغلب موارد یک استثنای قابل توجه بوده است. «شینزو آبه»، نخست‌وزیر ژاپن احتمالا یکی از نزدیک‌ترین و پرمخاطب‌ترین افرادی است که رابطه شخصی خوبی با ترامپ دارد و دموکرات‌ترین اتحاد را با رئیس‌جمهوری ایالات ‌متحده ایجاد کرده است. آبه در اکثر اوقات از انتقادهای بی‌شماری که ترامپ روانه متحدان واشنگتن در جهان می‌کند، در امان مانده است. توکیو قدردان است که ایالات‌ متحده سد دفاعی محکمی را در آسیا-پاسیفیک ایجاد کرده و از سوی دیگر از اینکه در دکترین دفاعی 2020 کاخ‌ سفید، چین یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای امنیتی نامیده شده، خشنود است. این‌گونه به نظر می‌رسد که روابط امنیتی بین واشنگتن و توکیو بر پایه نزدیکی و اعتماد بنا شده و از این منظر تنها با استرالیا، دیگر متحد امنیتی ژاپن، قابل قیاس است.
حتی استراتژی دولت ترامپ که با هدف ایجاد منطقه‌ای «آزاد و باز در هند-اقیانوسیه» (هند و پاسیفیک) برای مقابله با پکن تصویب شده، با کمال میل از طرح‌های برنامه‌ریزان وزارت خارجه ژاپن در سال 2017 میلادی وام گرفته شده است. این استراتژی در واقع به برنامه آمریکا برای ایجاد یک ائتلاف نظامی ژئوپلیتیک اشاره دارد تا ائتلافی اقتصادی در منطقه هند-پاسیفیک.
صبر و دیپلماسی شخصی آبه
به همین دلیل این نزدیکی برای دموکرات‌هایی که سیاست‌های ژاپن را رصد می‌کنند، دردناک است. یک مقام ارشد ناشناس ژاپنی در ماه آوریل در یادداشتی درباره علاقه آمریکایی‌ها به توکیو، نوشت که بنابراین انتخاب مجدد ترامپ در ماه نوامبر برای توکیو به‌مراتب بهتر از انتخاب رقیب او «جو بایدن» است.
بدون شک دولت ژاپن برای همکاری نزدیک با کاخ ‌سفید دلایل ساختاری و ایدئولوژیکی بی‌شماری دارد. در این میان صبر و دیپلماسی شخصی آبه در برابر ترامپ، دیپلمات‌های اروپایی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است؛ چراکه بیشتر آنان توانایی چنین رفتاری را در برابر رئیس‌جمهوری عجیب ایالات ‌متحده ندارند.
تحلیلگران بر این باورند که آبه برای مطرح‌کردن موضوعات متعدد کشورش با ترامپ مجبور است دیپلماسی متفاوت‌تری را در برابر او به‌کار بندد؛ خواسته‌هایی مانند عدم افزایش تعرفه‌های فولاد و خروج یک‌جانبه از توافق‌نامه شراکت ترنس-پاسیفیک که سنگ بنای استراتژی تجارت ژاپن در آسیا بر اساس آن بنا شده است و همچنین تقاضای افزایش چهاربرابری پرداختی آمریکا برای میزبانی از پایگاه‌های این کشور در خاک ژاپن، در کنار عدم خروج نیروهای آمریکایی از کره‌جنوبی که منجر می‌شود توکیو در معرض تهدیدهای مداوم کره‌شمالی قرار بگیرد، از دیگر دلایلی است که نخست‌وزیر ژاپن را وادار به صبر استراتژیک می‌کند. البته باید گفت که شینزو آبه در کنار تمامی این موارد خواهان آن است که ترامپ به اجلاس گروه هفت (G7) یا اجلاس مجالس آسیایی که برای سیاست‌های منطقه‌ای ژاپن بسیار مهم است، توجه بیشتری داشته باشد.
با تمامی این درخواست‌ها و عدم توجه ترامپ به بسیاری از خواسته‌های توکیو، شینزو آبه نه‌تنها خلاف همتایان کانادایی و اروپایی خود تاکنون هرگز به‌صورت علنی از رئیس‌جمهوری آمریکا انتقاد نکرده است بلکه سعی کرده در هنگام بازی گلف با صبر و حوصله به دونالد ترامپ مسائل دیپلماتیک و امنیتی را آموزش دهد. همچنین او تلاش کرده در نشست گروه هفت پل همکاری میان همتایان اروپایی و آمریکایی خود برقرار کند؛ هم‌زمان با همکاری و مشورت با اعضای پیمان ترنس-پاسیفیک بر آن بوده تا جایی برای ایالات‌ متحده دور میز گفت‌وگوها نگه دارد، آن‌هم در شرایطی که آنان به دلیل سیاست‌های واشنگتن به دنبال همکاری جدید و فراگیرتر در اقیانوس آرام بودند.
کمک به چین
البته اینها تمامی سیاست‌های آبه نبوده است؛ او منتقدان و مخالفان ایالات ‌متحده را کنار گذاشته و دیپلماسی «اکنون اکنون» را پیش گرفته؛ سیاستی که نه‌تنها برای توکیو مناسب بوده است بلکه برای ایالات‌ متحده و حتی اروپا نیز کارآمد بود.
هرچند در چند ماه گذشته این اتحاد و نزدیکی تا حدی از بین رفته که هیچ‌کس پیش‌ازآن پیش‌بینی آن را نمی‌کرد. ژاپن در ماه ژوئن استقرار دو سیستم دفاعی و یک سیستم دفاع موشکی بالستیک را به حالت تعلیق درآورد. این تعلیق ناگهانی پایه‌های دوستی بین واشنگتن و توکیو را لرزاند؛ آن‌هم در موضوعی که هم برای آمریکایی‌ها و هم برای ژاپنی‌ها به‌معنای اساس امنیت ملی است.
سپس وزیر دفاع ژاپن با رد این موضوع که همکاری با شرکت‌ آمریکایی به نفع صنعت هواسازی این کشور است، خبر داد که توکیو جنگنده آتی خود را به‌صورت بومی تولید می‌کند؛ چراکه خرید از شرکت‌های آمریکایی هم هزینه‌بر است و هم مدت‌زمان بیشتری را طلب می‌کند.
در همین زمان مشخص شد که شرکت‌های ژاپنی به ارسال تجهیزات ژاپنی به چین برای ایجاد شبکه اینترنت 5G کمک کردند؛ آن‌هم در زمانی‌ که واشنگتن و توکیو سال‌ها برای مقابله با سیاست‌های مخرب شرکت هوآوی با یکدیگر همکاری کرده بودند و اخیرا هم یکی از محققان و تحلیلگران امنیت ملی ژاپن که به شینزو آبه بسیار نزدیک است، «یوشی هوسویا» در مصاحبه‌ای گفته زمان آن رسیده است که توکیو در اعتماد بیش از حد خود به واشنگتن تجدیدنظر و سیستم دفاعی خود را بنا کند. هنگامی ‌که پرسیده شد در چنین شرایطی آیا ایالات ‌متحده به ژاپن همچنان متعهد خواهد بود، او بسیار عصبی شد. به باور تحلیلگران عصبانیت او ناشی از آن بود که بسیاری از بینندگان ژاپنی که مصاحبه او را تماشا می‌کردند، بر این باورند که توکیو به‌شدت نگران اقدامات آتی کاخ ‌سفید است.
«میخائیل جی گرین»، یکی از تحلیلگران ارشد در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل در واشنگتن دراین‌باره می‌گوید: «این مسائل به‌خودی خود نگران‌کننده نیستند اما در کنار هم می‌توانند مشکل‌ساز شوند و تنها می‌توانیم بر پایه حدسیاتمان تحلیل کنیم و علت‌ها را دریابیم». او که ریاست میز «آسیا و ژاپن» را در این مرکز برعهده دارد، ادامه می‌دهد که یکی از عوامل می‌تواند کاهش محبوبیت ترامپ و آبه بعد از شیوع بیماری کووید19 باشد؛ همه‌گیری‌ای که باعش شد توکیو به فکر سیاست‌های محافظتی بیفتد.
کرونا و تزلزل اعتماد
به باور او، بعد از آنکه «جیمز متیس» و «جان بولتون» وزیر دفاع و مشاور امنیت ملی سابق ترامپ، کاخ‌ سفید را ترک کردند، نگرانی‌ها در بین مقامات ارشد دولت توکیو افزایش یافت. همچنین برخی از کارشناسان تأکید می‌کنند که واکنش ضعیف دولت ترامپ به همه‌گیری ویروس کرونا، نحوه قضاوت رهبران ژاپن را به کلی تغییر داد و شنیده شد که آنان در محافل خصوصی گفته بودند مدیریت ناکارآمد ترامپ نشان می‌دهد رئیس‌جمهوری ایالات ‌متحده قابل اطمینان نیست.
البته آن‌گونه که کارشناسان می‌گویند نگرانی درباره جدایی ژاپن از ائتلاف آمریکا وجود ندارد. آبه با وعده ایجاد اتحاد قوی‌تر با آمریکا توانست به قدرت بازگردد و هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که او این برنامه را رها کرده باشد. البته این تنها محدود به شینزو آبه نمی‌شود و تمامی نخست‌وزیران بعدی این کشور نیز این اتحاد را به چالش نخواهند کشید. علاوه بر این تهدید رو به رشد چین برای واشنگتن و توکیو به این معناست که آنان بیش از هر زمان دیگری به همدیگر احتیاج دارند.
به گفته گرین، اما اصطکاک و عدم اطمینان همواره پیامدهای منفی به دنبال دارد؛ به‌ویژه آنکه نظرسنجی‌ها نشانگر آن هستند که ژاپنی‌ها از این ائتلاف حمایت می‌کنند؛ هرچند اعتماد به ایالات ‌متحده و رئیس‌جمهوری این کشور به‌طور فزاینده‌‌ای در بین چشم‌بادامی‌ها کاهش داشته است.
این تحلیلگر امور آسیا ادامه می‌دهد: نگرانی کنونی آن نیست که ژاپن به تعهداتش متعهد نباشد بلکه افزایش بی‌اعتمادی باعث می‌شود توکیو و واشنگتن از هدف‌شان مبنی بر حفظ و ایجاد منطقه‌ای «آزاد و باز در هند-اقیانوسیه» منحرف شوند. هرچند هم وب‌سایت کاخ‌ سفید و هم وب‌سایت کمپین انتخاباتی «جو بایدن»، رقیب دموکرات ترامپ در انتخابات ماه نوامبر بارها درباره اهمیت اتحاد واشنگتن و توکیو مطالبی را منتشر کرده‌اند.
گرین می‌گوید: «انتشار چنین مطالبی بسیار خوب است اما هیچ اتحادی خودکار عمل نمی‌کند. بنابراین هرچند باید اجازه داد که متحدان با وجود تمامی مشکلات به حرکت در مسیر خود ادامه دهند اما بیش از آن باید به این نکته توجه کرد که اساس یک رابطه، اعتماد و استحکام آن است؛‌ فرایندی که شینزو آبه و دونالد ترامپ،‌ هر دو در تلاش هستند که آن را خدشه‌دار نکنند».