چاپ

ایران پرسمان - مردم سالاری / « عدالت جنسیتی و توسعه پایدار » عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم زهرا بختیاری صفا است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
چند سالی هست که بحث عدالت جنسیتی در کشور بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته و دولت‌ها بستگی به پایگاه رای و حوزه نفوذ خود شعارها و اقداماتی را انجام داده‌اند. لذا باید ابتدا تعریفی از عدالت جنسیتی و شاخصه‌های عدالت و مفاهیم آن، و از آن مهمتر چگونگی نهادینه سازی و اجرایی کردن آن و موانع انجام آن داشته و سپس در خصوص عملیاتی کردن آن اقداماتی را انجام داد. اصلی ترین هدف عدالت جنسیتی، دستیابی به عدالت میان زنان و مردان برای تضمین رسیدن به توسعه پایدار محسوب می‌شود. هر چند که این مقوله در نهادهای حقوقی و اجتماعی موضوعی تازه قلمداد می‌شود و در عرصه تئوریک بسیار مورد توجه قرار گرفته، اما در حوزه‌های اجرایی آن، به علت عدم زیر ساخت‌های فرهنگی و پالایش نکردن مبانی آن، با چالش‌هایی رو به رو بوده که نیازمند تبیینی درست در عرصه گرایش‌ها و نگرش‌های متکی بر فرهنگ بومی و ایرانی است.
ابتدا باید تعریف درستی از عدالت جنسیتی ارایه داد و سپس شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با مفاهیمی مانند برابری جنسیتی و اختلاف جنسیتی مشخص، و سپس به عنوان یک راهبرد ملی، مطرح شود و بستر‌های عملیاتی کردن آن در جامعه فراهم گردد. پس از تبیین مفاهیمی همچون عدالت جنسیتی باید به ایجاد زمینه فرهنگی برای پذیرش اجتماعی آن اقدام نمود.
با ورود به هزاره جدید، کشورهای جهان خود را ملزم می‌دانند فضایی خلق کنند که در آن زندگی بهتر با حذف بی‌عدالتی بر پایه جنسیت، نژاد، طبقه یا مذهب شکل گیرد. دستیابی به‌عدالت جنسیتی تنها با ارتقای مشارکت برابر زنان با مردان در فرایند تصمیم‌‌گیری‌های مربوط به‌‌توسعه نمی‌شود، بلکه کمک به‌‌زنان و دختران در تشخیص حقوق انسانی خود، کاهش تبعیض‌های جنسیتی در دسترسی به‌‌منابع و کنترل بر آن و بهره‌گیری از مزایای توسعه است.
عدالت جنسیتی در واقع محور سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌های اثرگذار بر مردان و زنان در جامعه است و زمانی محقق می‌شود که به این واقعیت پی‌ببریم که هر سیاستگذاری یا هر برنامه توسعه، تنها با محوریت انسان و به‌طور متفاوت بر مردان و زنان جامعه اثر می‌گذارد. گروهی به‌دلیل عدم آگاهی می‌پندارند که عدالت جنسیتی به‌ معنای یکسان کردن زنان همانند مردان است، در حالی که بنیان و هدف عدالت جنسیتی بر پایه توانمند‌سازی و ارتقای مشارکت برابر زن و مرد به‌عنوان پیشگامان تغییر در فرایندهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی استوار است. همچنانکه در نشست زنان سراسر جهان در پکن (1995) آمده است «پیشرفت و رسیدن به‌عدالت میان زنان و مردان جوهره اصلی حقوق بشر است.» لذا با تعریف ساده تری می‌توان چنین بیان کرد که: زمانی که فرصت‌های در دسترس برای زنان و مردان جامعه بیشتر شود و زنان و مردان جامعه در کنار هم و با هم برای تغییر در نگرش‌ها، باورها، رفتارها، نقش‌ها و مسوؤلیت‌ها در محیط کار، خانواده، جامعه، و بازار جهانی تلاش کنند تا شأن انسانی به دور از جنسیت مرد یا زن بودن حفظ شود و اعتلا یابد.
حال با چنین تعریفی به یک مقدمه برای این نگاه انسانی و بدور از تبعیض نیاز داریم تا این عدالت تحقق یافته و زنان به عنوان نیمی از پیکره اجتماعی رشد یافته و در مسیر توسعه همه جانبه قدم بردارند و آن قدم چیزی نیست مگر توانمندسازی زنان برای ایفای نقش تاریخی خود در جهت توسعه. توانمند‌سازی عبارت است از، تغییر بنیادی در نگرش، برداشت ما از مسوؤلیت، تعهد و مشارکت همراه با داشتن شرایط فرهنگی مناسب در جامعه. لذا تعریف دقیقتر آن است که توانمندسازی عبارت است از تبدیل طبیعی قدرت به دانایی و فرهیختگی بدون تلاش در حفظ و تملک قدرت است.
بر اساس تعریف (UNDP) برنامه توسعه سازمان ملل متحد، «توانمندسازی زنان صرفا به معنای بهره‌گیری آنها از نتایج حاصل از توسعه نیست، بلکه حضور فعال و مستمر زنان در اجرای فرآیند توسعه را نیز شامل می‌شود، از توسعه اقتصادی گرفته تا توسعه اجتماعی و سیاسی.»
برای نیل به چنین هدفی، تلاش به منظور دستیابی به اهداف زیر از اولویت و اهمیت قابل توجهی برخوردار است:
1- ایجاد بسترهای مناسب جهت احساس ارزشمندی و ارتقای اعتماد به نفس در زنان.
2- بسترسازی برای استفاده از فرصت‌های شغلی و مدیریتی و گسترش حق دسترسی زنان به فرصت‌های اقتصادی و نیز فرصت‌های حضور در جایگاه‌های اجتماعی و سیاسی مختلف.
3- افزایش تاثیرگذاری زنان بر جریان تغییرات مختلف اجتماعی، با هدف ایجاد عدالت اجتماعی-اقتصادی در سطح ملی و جهانی.
با توجه به تعریف ارائه‌شده از سوی سازمان ملل، زنان باید به عنوان شهروندان فعال قلمداد شوند که از این امر به یکی از عالی‌ترین سطوح مشارکت؛ یعنی «کنترل شهروندی» نیز تعبیر می‌شود.
با مرور تحولات و اقدامات انجام شده در این خصوص می‌توان گفت اقدام معاونت زنان ریاست جمهور در تعیین شاخصه‌های عدالت جنسیتی گامی موثر در این راستا است اما به نظر می‌رسد آنچه به عنوان پیش نیاز از این اقدام مهمتر است راهکارهای عملی و پیاده سازی و برقراری عدالت و نهادینه کردن آن است و آنچه که نباید از نظر دور داشت مساله زیربنایی اقدام و عمل و بسترسازی فرهنگی آن است که یکی از معضلات اساسی و بعضا چالشی خواهد بود. این امر با توجه به سوابق نشاندهنده آن است که دولت و معاونت زنان به تنهایی قادر نخواهند بود که کار را از مرحله نظر به عمل تبدیل کند. لزوم تقویت سازمان‌های غیر دولتی و مشارکت دادن آنها در این امر از نکات اساسی و ضروری است امری که تجربه آن در دیگر کشور‌ها نشان داده است نهادهای غیر دولتی و فعالیت‌های آنان به خصوص در هزاره جدید بسیار تاثیر گذار است. امروزه جایگاه سازمان‌های غیر دولتی در پیاده سازی و نهادینه کردن بسیاری از امور به خصوص در بحث عدالت جنسیتی بر کسی پوشیده نیست.