چاپ

ایران پرسمان - جام جم / شعر فارسی راهش را به کجاها که باز نکرده است؛ از توئیت‌های سیاستمداران گرفته تا بدن سلبریتی‌های آن‌سوی آبی. تازگی‌ها خبر رسیده که روی یکی از دیوارهای لندن هم شعری نوشته شده که آن را به حافظ نسبت داده‌اند. کلام مولانا و سعدی و عمر خیام و دیگر شاعران حکیم و فاضل،‌ دارد از جغرافیای زبان فارسی،‌ راهش را به تمام جهان و نیز به دنیای سیاست باز می‌کند. دیروز روز جهانی صلح بود و وزیر امور خارجه کشورمان شعری از مولانا را به این مناسبت در توئیترش منتشر کرده که دعوتی است به صلح برای هر کس که می‌خواند و خواهان صلح است. اولین بار نیست که پای شعر فارسی به میدان سیاست باز شده و هر بار که گذر سیاست به شعر می‌رسد، این امید و احتمال جان می‌گیرد که شاید دوره جنگ‌های ویرانگر به پایان رسیده و این تفسیر ابوالفضل زرویی نصرآباد طنزنویس نامدار کشورمان، یادآوری می‌شود که زمانی در یک گفت‌وگوی مفصل توضیح داده بود: یکی از اختراعات خوب بشر فحش است، چون باعث شد ضرب و شتم و کشتار و برخورد فیزیکی حذف شود و بعد از فحش رفتار بشر رسید به انتقادات جدی مانند شب نامه، هجو و در نهایت طنز متولد شد. حالا شاید بتوان به جنس خوش‌بینی طنز و ظریف استاد زرویی نصرآباد، مسلح شد و امیدوار بود که مردان سیاست اگر شاعر نیستند، همنشین شعر و شاعری شوند و سنتی که محمدجواد ظریف به راه انداخته در جهان سیاست تسری پیدا کند، همچنان که قند پارسی روزگاری به بنگاله راه گشوده بود.
توئیت وزیر امور خارجه چه بود؟
از سال 1982 میلادی در تقویم جهان یک روز و فقط یک روز وجود دارد که به نام صلح نامگذاری شده و آن 21 سپتامبر است که امسال مصادف شده بود با آخرین روز شهریور. در این روز هیچ اتفاق ویژه‌ای در جهان رخ نمی‌دهد، مگر صلح موقت در صورتی که جنگی در جریان باشد و نواختن زنگ صلح در مقر سازمان ملل در شهر نیویورک. جشن‌های کوچکی هم ممکن است این سو و آن سوی جهان برگزار شود و البته گاهی سیاستمداران از این فرصت برای گفتن حرف و پیامی بهره می‌گیرند مثل وزیر امور خارجه کشورمان که در توئیترش یک تصویر معنا دار و این مصرع از مولانا را با ترجمه انگلیسی آن را منتشر کرده:
تو مگو همه به جنگند و ز صلح من چه آید
تو یکی نه‌ای، هزاری، تو چراغ خود برافروز
در تصویری که وزیر امور خارجه کشورمان منتشر کرده، کبوتر صلح با شاخه زیتون معروفش در یک جعبه کمک‌های اضطراری قرار دارد؛ از همان جعبه‌هایی که در مکان‌های عمومی جای گذاری شده و برای دریافت کمک باید شیشه‌اش را شکست. روی جعبه‌ای که ظریف تصویرش را منتشر کرده به زبان انگلیسی نوشته شده: در صورت وقوع جنگ، شیشه را بشکنید!
ظریف چه شعرهایی توئیت کرده است؟
محمدجواد ظریف معمولا به زبان انگلیسی و گاهی به فارسی و عربی توئیت می‌کند. تعدادی از معدود توئیت‌های فارسی او به مهر ماه مربوط است و به مولانا. هر سال 9 مهر که زادروز ملای رومی است، توئیت یکی از اشعارش را توئیت می‌کند و گاهی ترجمه‌اش را نیز هم. سال گذشته این چند مصرع از مولانا توئیت کرده بود: همه نقش‌ها برون شد همه بحر آبگون شد/ همه کبریا برون شد همه کبریا درآمد
همه خانه‌ها که آمد در آن به سوی دریا /چو فزود موج دریا همه خانه‌ها درآمد/ همه خانه‌ها یکی شد دو مبین به آب بنگر/ که جدا نیند اگر چه که جدا جدا درآمد و سال قبل از آن یعنی 9 مهر سال 1397 او شعر بلندی از جلال‌الدین را با این مطلع توئیت کرده بود:
چه تدبیر ای مسلمانان که من خود را نمی دانم / نه تـرسا و یهودیـم نه گبرم نه مسلمانم.
شعرفارسی از زبان دیگر مردان سیاست
محمدجواد ظریف تنها سیاست‌مداری نیست که به شعر فارسی اعتنا کرده و به نیت مذاکره از آن بهره جسته است؛ رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز در یک سخنرانی تلویزیونی و در یک برنامه زنده به مناسبت تبدیل موزه ایاصوفیه به مسجد، شعری فارسی از سلطان محمد عثمانی را خواند که فاتح قسطنطنیه یا همان استانبول امروز بوده است. اردوغان این شعر را از سلطان محمد انتخاب کرد و خواند: پرده داری می‌کند در قصر قیصر عنکبوت / بوم، نوبت می‌زند بر تارم افراسیاب
و اگر بدانیم که موزه سابق و مسجد فعلی ایاصوفیه، قرن‌ها از بزرگترین کلیساهای جهان بود که پس از شکست صلیبیون در سال 1453 میلادی، تبدیل به مسجد شده بود، شعری که اردوغان خوانده، معنای خود را بیشتر عیان می‌کند. اردوغان البته در همایش تجاری ایران و ترکیه هم سخنانش را با شعری از حافظ شیرین سخن و توصیه شاعر به نشاندن درخت دوستی و برکندن نهال دشمنی به اتمام رساند که رسم میزبانی را به جای آورده باشد.
خانواده ترامپ و شعر فارسی!
از بین سیاستمداران، اهالی این روزهای کاخ سفید بیشتر از دیگران به شعر فارسی توجه نشان داده‌اند. سال گذشته تیفانی ترامپ دختر 26 ساله رییس جمهوری آمریکا شعری از مولانا را در استوری اینستاگرام خود که بیش از یک میلیون دنبال کننده دارد، منتشر کرده بود که از این قرار است: چندان که خواهی درنگر در من که نشناسی مرا / زیرا از آن کم دیده‌ای من صدصفت گردیده‌ام/در دیده من اندرآ وز چشم من بنگر مرا / زیرا برون از دیده‌ها منزلگهی بگزیده‌ام
به رسم خانواده ترامپ، تیفانی تمام جهان‌بینی شکوهمند مولانا را برای کنایه به پدرش خرج کرده و اعتراض به اخراج دستیار اجرایی 28 ساله کاخ سفید با نام مادلین وسترهوت که در حالت مستی در جمع خبرنگاران برخی اطلاعات شخصی خانواده ترامپ را لو داده بود، از جمله این ادعا که ترامپ دوست ندارد به خاطر هیکل چاق تیفانی با او عکس بگیرد!
یک بار هم ایوانکا خواهر بزرگتر تیفانی و دختر چهل و چند ساله ترامپ شعری از مولانا را توئیت کرده و او را به اشتباه شاعر افغان نامیده بود.
آنچه دختران ترامپ انجام داده‌اند، ارتباطی به شعر و فضل و فرهنگ ندارد بلکه به این حقیقت بر می‌گردد که از سال 1395 و انتشار چند کتاب درباره مولانا از جمله کتاب «رمز و راز مولانا؛ زندگی شاعر عاشقانه‌های صوفی» به قلم براد گوچ، استاد زبان انگلیسی در دانشگاه پترسون، مردم آمریکا گویی مولانا را کشف کرده‌اند و اشعارش در این کشور بسیار مورد توجه قرار گرفته و از طنز روزگار است که این اتفاقات همزمان شده با ریاست‌جمهوری ترامپ در آمریکا و فروش کتاب‌های جالالدین رومی در ینگه دنیا.
مورد عجیب آلن ایر در کاخ سفید را هم بعید است فراموش کنیم؛ او سخنگوی فارسی‌زبان وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا و نخستین فردی بود که به این سمت منصوب شده بود. ایر مثل بلبل فارسی حرف می‌زد، انگشتر عقیق به دست می‌کرد و ضرب‌المثل‌ها و اشعار فارسی را خیلی بهتر از برخی از ما بلد بود و خودش را یک ایران‌دوست می‌دانست که البته حضورش در کاخ سفید، ضربه سنگینی بود بر تحلیل و شیوه تحلیل ابوالفضل زرویی نصرآباد و خوش‌بینی‌های این مرد طناز!