چاپ

ایران پرسمان - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
جو بایدن، رییس‌جمهور منتخب امریکا قصد دارد استراتژی «اول امریکا» دونالد ترامپ را به استراتژی «اول دیپلماسی» تغییر دهد اما موفقیت او در انجام این کار به این بستگی دارد که بتواند اعتماد متحدان را دوباره جلب کرده و آنها را متقاعد کند که ترامپیسم دوره بسیار کوتاهی در تاریخ سیاست خارجی امریکا بوده که اکنون به پایان رسیده است.
خبرگزاری امریکایی آسوشیتدپرس در گزارشی نوشت: بایدن کار سختی در پیش دارد. از اروپا تا خاورمیانه و آسیا، دیپلماسی خاص ترامپ، یعنی اتکا بر پول و منافع تجاری در روابط با جهان به یک اندازه باعث رنجیدن دوستان و دشمنان امریکا شده و بایدن را با کوهی از مسائل امنیت ملی بغرنج تنها گذاشته است. بایدن که ماه گذشته اعلام کرد «امریکا بازگشته و آماده است جهان را اداره کند و از زیر بار این مسوولیت شانه خالی نکند» احتمالا تلاش می‌کند در عرصه جهانی درست برعکس ترامپ عمل کرده و دست‌کم برخی از اقدامات سلف خود را لغو کند. اما تاثیری که ترامپ بر جایگاه جهانی امریکا گذاشت - چه خوب و چه بد- نمی‌توان به این راحتی پاک کرد. متحدان امریکا کور نیستند و می‌بینند که ده‌ها میلیون رای‌دهنده امریکایی همچنان طرفدار ترامپ، تمایلات ملی‌گرایانه او هستند و مثل او معتقدند امریکا باید از منازعات جهانی فاصله بگیرد. اگر هدف بایدن احیای جایگاه جهانی امریکا باشد، او نه تنها باید اعتماد متحدان خارجی خود را بازیابی کند بلکه باید رای‌دهندگان را در داخل امریکا قانع کند که دیپلماسی بین‌المللی بهتر از گفت‌وگوهای یک‌جانبه و خشن جواب می‌دهد. ترامپ اصرار داشت که با چندجانبه‌گرایی مشکلی ندارد بلکه مشکلش با نهادهای جهانی است که اثربخشی لازم را ندارند. او از چندین توافق بین‌المللی خارج شد، چندین گروه مرتبط با سازمان ملل را ترک کرد و به متحدان و شرکای امریکا بد و بیراه گفت. از سوی دیگر، بایدن می‌گوید برای مقابله با تغییرات آب و هوایی، بحران کرونا و آمادگی برای اپیدمی‌های آینده و تهدید روزافزون چین، لازم است که ائتلاف‌های جهانی از نو ساخته شوند. افرادی که تاکنون از سوی بایدن برای تصدی سمت‌های مرتبط با امنیت ملی و سیاست خارجی انتخاب شده‌اند همگی مدافعان سرسخت چندجانبه‌گرایی هستند.
انتخاب آنتونی بلینکن به عنوان وزیر خارجه، وندی شرمن به عنوان معاون وزیر خارجه، جیک سالیوان به عنوان مشاور امنیت ملی و سامانتا پاور به عنوان دستیار ارشد در حوزه مسائل خارجی -که همگی در دوره اوباما خدمت کرده‌اند- نشان‌دهنده اراده بایدن برای بازگشت به فضایی در سیاست خارجی است که به باور او، ترامپ آن را ترک کرده است. بایدن می‌گوید: در حال حاضر خلأ بزرگی وجود دارد. ما مجبوریم اعتماد و اطمینان جهان را بار دیگر به خود جلب کنیم چرا‌که جهان در 4 سال اخیر به سمت دور زدن امریکا و حل مشکلات بدون کمک ما پیش رفته است. بایدن می‌خواهد امریکا را به توافق آب و هوایی پاریس بازگرداند و همکاری با سازمان بهداشت جهانی را از‌سر بگیرد. او قصد دارد روابط حسنه با اروپایی‌ها و دیگر دوستان امریکا را احیا کند و دیگر به متحدان خود در ناتو حمله نکند. او احتمالا امریکا را به توافق هسته‌ای با ایران نیز بازمی‌گرداند. با این حال همچنان بسیاری از امریکایی‌ها از سیاست «اول امریکا» ترامپ حمایت خواهند کرد به ویژه با توجه به اینکه اکنون اقتصاد امریکا به ‌شدت تحت‌تاثیر بحران کرونا قرار گرفته، خیابان‌های امریکا درگیر ناآرامی و اعتراض به نژادپرستی است‌ و گفتمان سیاسی مدنی وجود ندارد. فیونا هیل که یکی از اعضای شورای امنیت ملی دولت ترامپ بوده و اکنون در اندیشه لیبرال بروکینگز فعالیت دارد، می‌گوید: چه مردم خوش‌شان بیاید و چه نیاید، ترامپ در سال 2016 در انتخابات پیروز شد. انتخاب او در سال 2016 و ده‌ها میلیون رایی که در سال 2020 کسب کرد، نشان می‌دهد ملت امریکا به ‌شدت دچار تفرقه است. باید بپذیریم که نتیجه انتخابات در سال 2016 اتفاقی و شانسی نبوده است. استیون بلاکمانس، مدیر پژوهش مرکز مطالعات سیاست اروپا در بلژیک می‌گوید، اروپایی‌ها نباید خودشان را گول بزنند و فکر کنند با آمدن بایدن روابط با امریکا به دوران پیش از ترامپ بازمی‌گردد. شاید اسمش عوض شود اما سیاست «اول امریکا» حالا حالاها باقی می‌ماند. بایدن قول داده سرمایه‌گذاری در انرژی‌های سبز امریکا، مراقبت از کودکان، آموزش و زیرساخت را به هر توافق تجاری جدیدی اولویت بخشد. او همچنین خواستار تاکید بر خرید اجناس امریکایی در تهیه مایحتاج نهادها و سازمان‌های دولتی شده است. این مساله‌ مدت‌هاست مزاحم روابط تجاری با اتحادیه اروپاست. هر گوشه‌ای از جهان برای بایدن چالش‌های خاص خودش را دارد.
چین
ترس از تلاش چین برای تسلط بر جهان پیش از آغاز ریاست‌جمهوری ترامپ بالا رفته بود. ترامپ ابتدا تلاش کرد به آرامی به شی جین‌پینگ همتای چینی خود نزدیک شود. اما پس از شکست تلاش‌ها برای رسیدن به یک توافق تجاری اولیه، ترامپ رویکرد تهاجمی‌تری نسبت به چین گرفت و بارها پکن را به خاطر شیوع کرونا سرزنش کرد. او چینی‌ها را تحریم کرد و در سخنرانی‌های مختلف، مقامات دولتش هشدار دادند چین فناوری امریکا را به سرقت می‌برد، حملات سایبری علیه این کشور ترتیب می‌دهد، در دریای چین جنوبی اقدامات تهاجمی اتخاذ می‌کند، دموکراسی در هنگ‌کنگ را سرکوب می‌کند و از مسلمانان اویغور در غرب چین سوءاستفاده می‌کند. جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها هر دو نگران افزایش تهدید اقتصادی و ژئوپلیتیکی چین هستند و روز به روز به این نگرانی افزوده می‌شود. البته این نگرانی قرار نیست با رفتن ترامپ از کاخ سفید به پایان برسد.
کره ‌شمالی
بازسازی روابط امریکا با متحدان آسیایی نه فقط در بحث چین بلکه برای مقابله با کره‌شمالی نیز ضروری است. ترامپ با 3 دیدار رودرروی خود با رهبر کره‌شمالی، بن‌بست هسته‌ای با پیونگ‌یانگ را وارد مرحله تازه‌ای کرد اما تلاش‌های او به توافقی منجر نشد که به موجب آن کیم‌جونگ اون راضی شود سلاح‌های اتمی‌اش را در ازای رفع تحریم‌ها و ارایه تضمین‌های امنیتی کنار بگذارد. در واقع کره‌شمالی هنوز هم به توسعه توانمندی‌های هسته‌ای خود ادامه می‌دهد. بایدن مجبور می‌شود دیر یا زود با کره‌شمالی به توافق برسد چرا‌که کارشناسان می‌گویند پیونگ‌یانگ همواره قبل یا بعد از انتخابات امریکا برای جلب‌توجه این کشور دست به آزمایش‌های موشکی می‌زند.
افغانستان
نزدیک به 20 سال پس از سرنگونی دولت طالبان هنوز هم هزاران غیرنظامی افغان کشته می‌شوند. نیروهای امنیتی افغانستان که در خط مقدم نبرد هستند، تلفات زیادی می‌دهند. حملات طالبان اغلب خارج از شهرها انجام می‌شود و داعش نیز بمب‌گذاری‌هایی را در پایتخت یعنی کابل ترتیب می‌دهد. امریکا و طالبان در سال 2018 وارد مذاکره شدند. آن گفت‌وگوها در نهایت در ماه فوریه سال 2020 منجر به توافقی شد که زمینه‌ساز خروج نیروهای امریکا و ناتو از افغانستان می‌شود. ترامپ در راستای عمل به وعده انتخاباتی خود مبنی بر پایان دادن به «جنگ‌های بی‌پایان» نیروهای امریکا در افغانستان را از 8600 به 4500 نفر رسانده و دستور داده این تعداد نیز تا روز تحلیف بایدن به 2500 نفر برسد. امریکا وعده داده تا اول مه 2021 همه نیروهای خود را از این کشور خارج کند اما مشخص نیست بایدن پس از ورود به کاخ سفید به این وعده عمل کند یا خیر.
خاورمیانه
ترامپ تصمیم گرفت در بحث منازعه فلسطین و اسراییل و روابط با کشورهای عربی، رویکرد امریکا را تغییر دهد. فلسطینی‌ها طرح صلح ترامپ را رد کردند اما ترامپ دو کشور عربی یعنی امارات و بحرین را قانع کرد اسراییل را به رسمیت بشناسند. این مساله اهمیت تاریخی داشت چراکه ملت‌های عرب همواره اصرار داشتند تا وقتی مبارزه فلسطینی‌ها برای تشکیل یک کشور مستقل به نتیجه نرسد، اسراییل را به رسمیت نمی‌شناسند. گرم شدن روابط میان اسراییل و کشورهای عربی که هر دو دشمن ایران محسوب می‌شوند، نیروی محرکه این توافق بود. مراکش و سودان نیز در ادامه اسراییل را به رسمیت شناختند.
ایران
در سال 2018 ترامپ امریکا را از توافق هسته‌ای با ایران خارج کرد. او معتقد بود برجام توافقی یک‌طرفه است، جلوی دستیابی ایران به سلاح اتمی را نمی‌گیرد و میلیاردها دلار دارایی‌های بلوکه شده این کشور را آزاد می‌کند. بایدن می‌گوید خروج از توافق اقدام نسنجیده‌ای بود و درنتیجه اقدام ترامپ، ایران اکنون چندین برابر حد مجاز برجام اورانیوم غنی‌شده دارد.