چاپ

ایران پرسمان -
سرمقاله فرهیختگان/ رتبه‌بندی شهرها، راهی برای تقویت رقابت‌پذیری
١
٠
فرهیختگان / « رتبه‌بندی شهرها، راهی برای تقویت رقابت‌پذیری » عنوان یادداشت روزنامه فرهیختگان به قلم محسن طباطبایی مزد‌آبادی(عضو هیات علمی دانشگاه و دبیر کل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران) است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
رقابت به جوهر دنیای امروز تبدیل شده است؛ کشورها، شهرها، مناطق، سازمان‌ها، شرکت‌های بزرگ، چند‌ملیتی‌ها حتی مجموعه‌های کوچک نیز به‌طور حریصانه‌ای برای تقویت خود و ارتقای جایگاه خود در جهان رقابتی شده در تلاشند. شهر اساسا مکان رقابت است و تحریک و تشویق شهر برای رقابت یک اصل است. در همین راستا رتبه‌بندی شهرها به شکل موضوعی جذاب در دو دهه گذشته، چه در مقیاس ملی و چه بین‌المللی درآمده و به‌عنوان یک سیاست استراتژیک و با اهمیت برای تصمیم‌گیران و سرمایه‌گذاران شهری مطرح است. باید گفت اهمیت رتبه‌بندی به‌حدی است که خود رتبه‌بندی شهرها امروزه به شکل یک کسب‌وکار پرسود مطالعاتی برای بسیاری از موسسات بزرگ جهانی مانند اکونومیست، مرسر، فوربس، بروکینگز، آکاردیس و حتی ارگان‌های مرتبط ذیل سازمان ملل متحد درآمده است. رتبه‌بندی شهرها آثار بسیار مهمی دارد؛ اول اینکه توجه عمومی و حتی مجموعه‌های علمی را به موضوعات مهم شهری جلب می‌کند و زمینه گسترده‌ای را برای بحث به‌وجود می‌آورد. این موضوع همچنین باعث می‌شود شهروندان از ویژگی‌های مثبت یک شهر بیشتر آشکار شود و شهروندان آن شهر و دیگران نیز از آن با خبر شوند. همچنین اگر نقطه‌ضعفی در شهر وجود داشته باشد می‌توان اجماعی همگانی را برای برطرف‌کردن آن ایجاد کرد. همان‌طور که اشاره شد شهرها اینک در یک مشاجره جهانی گسترده جهت دریافت یک برچسب هستند.
آنها تلاش می‌کنند عناوینی مانند شادترین، سالم‌ترین، سبزترین، هوشمندترین، با‌کیفیت‌ترین، زیست‌پذیرترین، کم‌خشونت‌ترین و پایدارترین شهرها را کسب کنند. برندگان و بازندگان این رقابت رتبه‌بندی، سوژه داغ محافل خبری، رسانه‌ها، روزنامه‌ها و گزارش‌ها می‌شوند. شهری با زیست‌پذیری بالا به مقصد گردشگران، دانشجویان برای ادامه تحصیل و مهاجران تبدیل می‌شود. همچنین خشن‌ترین شهر یا ناایمن‌ترین شهر، گردشگران بین‌المللی را دلسرد کرده و از خود دور می‌کند. در جهان سیال و پر از عدم قطعیت امروز یکی از همین برچسب‌ها کافی است که مردم یک شهری را بپذیرند یا بدون ثانیه‌ای فکر‌ کردن به آن پشت کنند. همان‌طور که فرناندو پرادو، مدیر یک موسسه اعتبار‌سنجی و رتبه‌بندی زیست‌پذیری شهرها می‌گوید، نتایج این رتبه‌بندی‌‌ها یقینا نظر مردم را درمورد شهرها تغییر می‌‌دهد. ادواردو اولیویرا، استاد برنامه‌ریزی فضایی دانشگاه گرونینگن هلند می‌گوید رتبه‌بندی شهرها یک سکوی پرتاب برای آنهاست که می‌توانند به اعتبار همان رتبه، تصویری متفاوت از خود ارائه و چشم‌انداز جدیدی از خود ترسیم کنند. و حتی تا مدت‌ها از شهرت شهرشان استفاده کنند. رتبه‌بندی شهرها حاکی از تقاضای روزافزون جهانی برای اندازه‌گیری و سنجش شهری، اندازه‌گیری عملکردها و مقایسه‌های بین‌المللی است. دنیای اندازه‌گیری بسیار متنوع بوده و در یک دوره گسترش سریع قرار دارد. تاکنون بیش از 500 معیار مختلف سنجش شهری در جهان به‌ کار گرفته شده است. این معیارها مدیریت شهری را آگاه و تحت تاثیر قرار می‌دهند. مدیران شهرهای جهان به موضوع رتبه‌بندی اهمیت بسیاری می‌دهند. در سال 2018 زمانی که اکونومیست آخرین نسخه زیست‌پذیرترین شهرها را در جهان ارائه داد، شهردار ملبورن خطاب به مطبوعات گفته بود از دست ‌دادن تاج هفت‌ساله و تحویل آن به وین اتفاق جالبی نیست، اما برای ما یک فرصت است که مکث کنیم و مسیر طی‌شده را ببینیم و دوباره خود را مهیای رقابت در آینده کنیم.
در ارتباط با ذی‌نفعان رتبه‌بندی می‌توان گفت سیاستگذاران و مقامات شهری اولین گروهی هستند که از رتبه‌بندی شهری بهره‌مند می‌شوند. آنها می‌دانند که این رتبه‌ها صرفا اعداد و ارقامی ناپایدار نیستند، بلکه با زبان شاخص و سنجه به این واقعیت پی می‌برند که عملکرد آنها در کجا قرار گرفته است، نقاط ضعف و قوت آنها چیست، آنها درمورد همتایان خود در شهرهای مختلف اطلاعات کسب خواهند کرد و استراتژی‌های آنها را برای کسب موفقیت پیگیری و مرور خواهند کرد. به‌عنوان مثال اگر شهری در حوزه بهداشت و سلامت سرآمد است چه نوع استراتژی و خط‌مشی‌ای را دنبال کرده است. آنها از لابه‌لای سطور رتبه‌بندی به واقعیت‌هایی درمورد گذشته، حال و آینده شهر پی خواهند برد. ذی‌نفع دوم در رتبه‌بندی شهرها، شهروندان و ساکنان شهر هستند که از طریق ارائه تصویری مطلوب و جایگاهی برتر از شهرشان در فضای ملی و بین‌المللی مستقیما از مواهب اقتصادی آن ازجمله جذب سرمایه‌گذار و جذب گردشگر بهره‌مند می‌شوند و از طرفی دیگر می‌توانند کارنامه مدیران و مسئولان شهر را در حوزه‌های مختلف به قضاوت بنشینند و درباره آینده شهر خود تصمیمات بهتر بگیرند.
گروه دیگری که می‌توانند از مزایای رتبه‌بندی شهرها بهره‌مند شوند بخش خصوصی به‌ویژه سرمایه‌گذاران هستند که تصویری دقیق و درکی درست از وضعیت شهر موردنظر به‌دست می‌آورند و با چشم باز اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند. نا‌گفته پیداست که در این رتبه‌بندی‌ها کاستی‌های مهمی ازجمله کاستی‌های روش‌شناختی و نیز نقص داده‌ها و اطلاعات وجود دارد که می‌تواند نتایج را تحت‌تاثیر قرار دهد و به‌ همین‌ دلیل جامعه بین‌المللی در راستای تشکیل مراکزی برای گردآوری داده‌های دقیق و مبتنی‌بر واقعیت در‌حال تلاش است. بنابراین اگرچه باید این رتبه‌بندی‌ها را با دیده تردید نگریست، اما نفس رتبه‌بندی و مزایای آن زیر سوال نمی‌رود. با این تفاسیر رتبه‌بندی شهرهای کشور ما براساس معیارهای مختلف نیز که تاکنون موضوعی فراموش شده و کم‌اهمیت تلقی شده، اینک باید به بحثی محوری در محافل علمی و اجرایی کشور تبدیل شود و سازمان‌ها و ارگان‌های متولی با تکیه بر آمار و اطلاعات دقیق اقدام به رتبه‌بندی شهرها کنند. این امر هم به شهرها کمک خواهد کرد و هم مدیران و تصمیم‌سازان را با واقعیت‌ها مواجه خواهد ساخت.