چاپ

ایران پرسمان -
گفت‌وگوهای جامع دو شریک
٥٧٩
٠
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سارا معصومی| رایزنی‌های دیپلماتیک محمدجوادظریف، وزیر خارجه کشورمان در راستای دیپلماسی متوازن ایران همچنان ادامه دارد. محمدجواد ظریف که در چند هفته گذشته به فنلاند، سوئد، نروژ، فرانسه (پاریس و بیاریتس)، چین، مالزی و روسیه رفته بود در چند روز آتی به اندونزی و بنگلادش هم سری خواهد زد. در هر یک از این مقاصد فرجام برجام، روابط دوجانبه سیاسی و اقتصادی، وضعیت پرونده‌های متفاوت منطقه‌ای، امنیت در خلیج‌فارس، مذاکرات افغانستان و تنش میان ایران و امریکا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ظریف در حالی تور چند روزه به مناطق مختلف اروپا و آسیا را تکمیل می‌کند که تا چند هفته آتی احتمالا به همراه حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان راهی نیویورک می‌شود تا در مجمع عمومی سازمان ملل دیدارهای رسمی دو و چند جانبه را پیش ببرند. علاوه بر ایالات متحده امریکا، ترکیه نیز به زودی میزبان نشست سران گروه آستانه (روسیه، ایران و ترکیه) خواهد بود تا رهبران سه کشور آخرین تحولات سوریه را مورد بحث و بررسی قرار بدهند.
در حالی که به نظر می‌رسد برجام، نقطه ثقل تمام این رفت و آمدها باشد اما جزییات منتشر شده نشان می‌دهد که ظریف در این رایزنی‌ها پرونده‌های منطقه‌ای به خصوص مساله امنیت خلیج‌فارس را به‌ شدت پیگیری کرده‌ و همزمان با رد طرح امریکا برای گسیل تجهیزات و پرسنل نظامی به منطقه، پیشنهادهای ایران را هم در هر یک از این پایتخت‌ها تکرار کرده است.
وزیر خارجه کشورمان روز گذشته در حالی رایزنی‌های خود با سرگئی لاوروف را از صبح پشت درهای بسته آغاز کرد که تهران و مسکو حرف‌های بسیاری برای گفتن دارند: از پرونده سوریه با جزییات تحولات در ادلب و شرق فرات و همچنین تکروی‌های ترکیه در برخی حوزه‌ها آن هم در آستانه نشست «آستانه» تا پرونده افغانستان با جزییات مذاکرات طالبان با امریکا، بیرون نگه داشته شدن دولت مرکزی از این گعده مذاکراتی و پیشروی‌های داعش، از اجرای پرچالش برجام تا چگونگی پیشبرد روابط اقتصادی تهران و مسکو در سایه تحریم‌های امریکا، از طرح جداگانه اما نزدیک به هم روسیه و ایران برای خلیج‌فارس تا ناآرامی در لبنان و سرزمین‌های اشغالی در سایه انتشار اخباری مبنی بر عملیات‌های ضدایرانی اسراییل در عراق، سوریه و لبنان.
ظریف در حالی با هیاتی سیاسی و اقتصادی به مسکو رفت که پس از سفر جنجالی او به «بیاریتس» و دیدار با امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه در حاشیه نشست گروه 7، تهران اعلام کرد: نتیجه این رایزنی‌های برجامی را به اطلاع دو عضو دیگر توافق هسته‌ای یعنی چین و روسیه هم خواهد رساند که این امر با سفرهای اخیر وزیرخارجه به چین و روسیه محقق شد. همزمان با سفر ظریف به مسکو، دو تیم دیگر ایران در وین و پاریس رایزنی‌های کارشناسی با 1+4 و دوجانبه با فرانسه را برای پیشبرد طرح‌های مطرح شده برجامی برگزار کردند.
پرونده‌های رنگارنگ روی میز مذاکره
سفر روز گذشته ظریف به مسکو، 27 امین سفر او به روسیه در سال‌های گذشته از وزارتش بود. در حالی که تنها 3 روز تا پایان مهلت ایران به 1+4 برای انجام تعهدات برجامی در ازای متوقف شدن روند کاهش تعهدات برجامی ایران مانده، ظریف به مسکو رفت تا با همتای روسی در این باره از نزدیک دیدار و رایزنی داشته باشد. نکته قابل توجه در سفر به روسیه در این بازه زمانی این است که ظریف روز 17 اردیبهشت ماه همزمان با اعلام تصمیم نهایی ایران در کاهش تعهدات برجامی هم به روسیه سفر کرده بود و همزمان با حضور او در مسکو بود که نامه مشترک حسن روحانی به سران 1+4 درباره تصمیم برجامی ایران ارسال شد و ظریف شخصا نامه ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه را برده بود. این‌بار نیز ظریف در بدو ورود به مسکو در اظهاراتی حساب روسیه و چین را از تروییکای اروپایی جدا کرد. او همچنین با اشاره به حضور نمایندگان ویژه ایران در موضوع افغانستان و یمن و سوریه در هیات همراه اعلام کرد که در این پرونده‌ها نیز در پایتخت روسیه رایزنی‌هایی انجام خواهد شد. از بخش‌هایی از آنچه در پشت درهای بسته مذاکرات میان وزرای خارجه ایران و روسیه گذشت در نشست خبری نسبتا مفصلی که دو وزیر با خبرنگاران داشتند تا حدودی رونمایی شد. در حالی که ایران و روسیه هر دو نوعی از تحریم‌های امریکا را تحمل می‌کنند، هیات‌های اقتصادی دو طرف تلاش کرده‌اند در موضوعات دوجانبه گام‌های بلندی بردارند و در نتیجه همین تلاش‌ها بود که ظریف در نشست مشترک با لاوروف خبر داد که ما در موضوعات دوجانبه پیشرفت‌های بسیاری را شاهد بودیم از جمله در زمینه انرژی، حمل و نقل، کریدورهای ارتباطی، همکاری‌های چندجانبه و همکاری برای صلح و امنیت بین‌المللی.
وزیر خارجه کشورمان در بخش‌های دیگری از سخنان خود باز هم خط تمییزی میان روسیه و چین با اعضای اروپایی برجام کشیده و گفت: نقش روسیه به عنوان یکی از اعضای برجام برای به تفاهم رسیدن بسیار اساسی بوده و ما نقش روسیه و چین را با نقش سایر اعضای برجام یکسان نمی‌بینیم. چون این دو کشور شرکای نزدیک ایران در قبل از برجام، در دوران سختی بودند و هم‌اکنون روابط تجاری‌شان را با وجود فشارهای غیرقانونی امریکا ادامه می‌دهند.
اشاره به کارشکنی‌ها در پرونده سوریه
ظریف بخش قابل توجهی از اظهاراتش را به سوریه اختصاص داده و گفت: تلاش‌های مشترک ما توانسته وضعیت در سوریه را قدری آرامش ببخشد، گرچه موانعی ایجاد شد که کمیسیون قانون اساسی که بین ما، روسیه و ترکیه توافق شده بود و طرفین دعوا در سوریه آن را پذیرفته بودند به خاطر فشارهای خارج از این مجموعه نتوانست سال گذشته در دسامبر به نتیجه برسد اما امروز پیشرفت‌های خوبی در این زمینه داشتیم و امیدواریم این‌بار مانعی ایجاد نشود. اجلاس آینده سران بین ایران، روسیه و ترکیه در ترکیه فرصت مناسبی خواهد بود برای سه رییس کشور که در زمینه این مشکلات گفت‌وگو کنند.
حمایت از طرح روسیه برای امنیت در خلیج‌فارس
بر اساس متن خبرگزاری فارس از صحبت‌های وزیر خارجه، ظریف درباره امنیت در خلیج‌فارس و طرح امریکا و برخی متحدانش برای اعزام نیروی بیشتر به این منطقه گفت: در بحث امنیت در خلیج‌فارس دیدگاه ما و روسیه بسیار به هم نزدیک است، معتقدیم امنیت از طریق همکاری و هم‌افزایی بین کشورهای ساحلی ایجاد می‌شود، نه از طریق رقابت و تقابل با کشورهای ساحلی. متاسفانه امریکا با بحث اعزام نیرو به منطقه به دنبال افزایش تنش‌هاست. آزادی کشتیرانی موضوعی است که باید برای همه در همه جا اعمال شود و امنیت انرژی نیز همچنین ما در این زمینه با هم صحبت کردیم. از ابتکار روسیه برای گفت‌وگو برای امنیت در خلیج‌فارس استقبال می‌کنیم و آمادگی داریم در کنار پیشنهادهای خودمان از جمله مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای در خلیج‌فارس و آمادگی برای امضای قراردادهای عدم تعرض با کشورهای همسایه در خلیج‌فارس از طرح روسیه که طرح نزدیکی به دیدگاه‌های ماست، حمایت کنیم و دوستان روس را تشویق می‌کنیم این مورد را پیگیری کنند.
نگرانی‌های مشترک منطقه‌ای
ظریف بیان کرد: سایر مسائل منطقه برای ما حایز اهمیت است. وضع فلسطین و آنچه به عنوان معامله قرن شناخته می‌شود و تلاش برای معامله بر سر آرمان فلسطین، وضعیت خطرناک انسانی در یمن، اوضاع افغانستان و حضور داعش در این کشور و سوءاستفاده‌هایی که امروز در افغانستان برای اهداف کوتاه‌مدت امریکا می‌شود، نگرانی‌هایی را برای ما و روسیه ایجاد کرده که ما به عنوان دو کشور همسایه با منافع زیاد نیاز است در این زمینه و امنیت در افغانستان صحبت کنیم.
ایران به دنبال اجرای تعهدات اروپا
طرح فرانسه برای نجات برجام چیست و تاکنون چه پیشرفت‌هایی داشته است؟ محمدجواد ظریف در پاسخ به این سوال گفت: بحثی که با آقای ماکرون داریم درباره نحوه اجرای تعهدات اتحادیه اروپا و جلوگیری از ادامه تنش در اجرای برجام است که حتما به نفع کسی نخواهد بود. گفت‌وگوهای خوبی در این زمینه صورت گرفته و امروز نیز همکاران من در فرانسه این گفت‌وگوها را ادامه می‌دهند. هدف اصلی طرح ما اجرای تعهدات اروپاست. آنچه رییس‌جمهور فرانسه با شرکای امریکایی خود ادامه می‌دهد، مربوط به فرانسوی‌ها و اتحادیه اروپاست. آنچه برای ما اهمیت دارد اجرای تعهدات اتحادیه اروپا در برجام است. دوستان روسیه و چین ما تعهدات‌شان را در حد امکان عملی کردند. البته توقع داریم همان‌طور که روسیه توقع دارد، روش‌ها و راهکارهایی که برای اجرای برجام دیده می‌شود، منافعش برای همه اعضای برجام باشد و نه منحصر ‌به برخی اعضا.
برجام در شورای امنیت تصویب شد
آیا مساله موشکی ایران موضوع مذاکرات برجامی است یا خیر؟ وزیر خارجه در این باره گفت: در برجام در مورد موضوع هسته‌ای توافق شد و با وجود اختلاف‌هایی که ما و کشورهای غربی درباره سایر موضوعات داشتیم، اجرای برجام را به هیچ‌وجه نمی‌توانیم منوط به حل و فصل آن اختلافات بکنیم، چون برجام یک توافقی است که توسط شورای امنیت به عنوان یک قطعنامه لازم‌الاجرا تصویب شده و کشورها نمی‌توانند بعد از اینکه توافقی را کردند و آن توافق قطعنامه شورای امنیت شد، اجرای آن را به موضوعات دیگر موکول کنند.
نقش ایران در منطقه در مقابل نقش امریکا
ظریف در بخش‌های دیگری از سخنانش درباره نقش امریکا در منطقه گفت: ایران در کنار روسیه و ترکیه عامل ایجاد امنیت نسبی در سوریه بودند. امریکا امروز عامل ایجاد ناامنی در شرق فرات و اقدامی که در ادلب صورت داد و ناامنی جدیدی ایجاد کرد، بوده است. امریکا در یمن از بمباران مردم بی‌گناه یمن حمایت می‌کند. امریکا در افغانستان بعد از 18 سال برای خروج از افغانستان با گروهی که برای خارج کردن‌شان وارد افغانستان شده بود، مذاکره می‌کند به هزینه دیگر کشورهای منطقه. سلاح‌های امریکا در دست داعش است و داعش با آن سلاح‌ها مردم سوریه را به خاک و خون می‌کشد. اینها واقعیات منطقه ماست. امریکا سال گذشته بیش از 50 میلیارد دلار سلاح به این منطقه فروخته است. کشورهای منطقه ما فقط در خلیج‌فارس متجاوز از 100 میلیارد دلار سلاح خریدند. هزینه خرید تسلیحاتی عربستان سال گذشته 87 میلیارد دلار بوده، یعنی عربستان از فدراسیون روسیه که یکی از دو ابرقدرت اتمی دنیاست، بیشتر هزینه تسلیحاتی کرده است. اینها واقعیات امروز منطقه ماست.
ایران دوباره دست دوستی‌اش را دراز کرد
طرح ما مثل طرح روسیه برای امنیت منطقه، گفت‌وگو بین همه کشورهای منطقه است یعنی ایران، کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و عراق. دیدگاه ما درباره امنیت منطقه از لحاظ مبنایی با امریکا متفاوت است. ما امنیت را در همکاری می‌بینیم ولی امریکا در تخاصم می‌بیند. دیدگاه امریکا باعث می‌شود پول زیادی از کشورهای منطقه بگیرد، ولی امنیت قابل خرید و فروش نیست و از طریق همکاری به دست می‌آید. طرح ما اگر عربستان برای این‌گونه برخورد آماده است، دست ما برای فشردن دست همسایگان دراز است. آمادگی داریم از هر ابتکار مثبت همسایگان برای گفت‌وگو و همکاری استقبال کنیم. دو پیشنهاد روی میز داریم (ایجاد مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای و پیمان عدم تعرض) که توسط روسیه از پیمان عدم تعرض ما استقبال شده است و فکر می‌کنیم اگر کشورهای منطقه علاقه‌مند ایجاد آرامش هستند، روش آن این است نه دعوت از نیروهای خارجی برای حضور در منطقه.
گام سوم ما طبق برنامه پیش می‌رود
آیا ایران روند کاهش تعهدات برجامی را ادامه می‌دهد؟ ظریف در پاسخ به این سوال اظهارات روزهای قبل را تکرار کرده و گفت: گام سوم ما طبق برنامه پیش خواهد رفت. بند 36 برجام حقوق ایران را تعریف می‌کند و به این حقوق پایبند هستیم و اقدامات‌مان را انجام دادیم، اقدامات مرحله سوم اگر نیاز باشد و اگر اروپایی‌ها نتوانند تعهدات‌شان را تا آن زمان اجرا کنند، حتما انجام خواهیم داد. اما همواره آماده مذاکره هستیم، اقدامات ما قابل برگشت است، مشخصه دو اقدام اول ایران این بوده که هر زمان طرف مقابل به تعهداتش در برجام برگردد، ما هم می‌توانیم این تعهدات را اجرا کنیم. اروپایی‌ها هر زمان که برجام را کامل اجرا کنند، ایران هم کامل اجرا خواهد کرد و تا زمانی که اروپا به برجام متعهد باشد، چین و روسیه همواره به برجام متعهد بودند، ما نیز به برجام متعهد خواهیم بود.
انتقادهای لاوروف از سیاست ضدایرانی امریکا
«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه پس از دیدار با ظریف در نشست خبری مشترک گفت که بحث‌های اساسی و مهمی با وزیر خارجه ایران در خصوص مسائلی که در دستور کار ایران و روسیه قرار دارد، انجام داده‌اند. براساس ترجمه خبرگزاری فارس از اظهارات لاوروف، او در خصوص تقویت همکاری میان ایران و روسیه گفت: «هر دو طرف برای تقویت همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله سیاست، امور انسان‌دوستانه، امنیت، مبارزه علیه تروریسم و... تمایل زیادی دارند.» او در خصوص ارتقای روابط تجاری میان ایران و روسیه گفت که روابط تجاری میان دو کشور با رشد
17 درصدی روبه‌رو بوده است.
سرگئی لاوروف در بخش بعدی به فشارهای واشنگتن به روسیه و ایران اشاره کرد و گفت: «ایران و روسیه با افزایش فشارهای واشنگتن روبه‌رو هستند که با هدف مسدود کردن تجارت خارجی ایران انجام می‌شود و ما توافق کردیم که تلاش‌های خود را برای گسترش روابط تجاری دو کشور (ایران و روسیه) افزایش دهیم. ما امروز به توافق رسیدیم که می‌توانیم از طریق ایجاد یک منطقه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای تجارت و همکاری دو کشور انگیزه ایجاد کنیم. ما همچنان بر موضع خود مبنی بر ادامه اجرا و حفظ برجام پایبند هستیم و معتقدیم وضعیت کنونی که امروز برای برجام به وجود آمده است، نتیجه مستقیم، اقدامات مخرب واشنگتن است و امروز واشنگتن تمام تلاش خود را به کار گرفته تا دیگر اعضای (برجام) را به خروج از این توافق ترغیب کند.لاوروف
در خصوص پیامدهای اقدامات تحریک‌آمیز واشنگتن علیه توافق هسته‌ای گفت: «تردیدی نداریم که این اقدامات واشنگتن، شرکای ایرانی ما را وادار به کناره‌گیری از برخی تعهدات‌شان ذیل برجام کرد.»وزیر امور خارجه روسیه همچنین ابراز امیدواری کرد ابتکار عمل «امانوئل ماکرون» در خصوص توافق هسته‌ای ایران و 1+4 (انگلیس، فرانسه، روسیه، چین به‌علاوه‌ آلمان) نتیجه‌بخش باشد.