چاپ

ایران پرسمان -
پایان تاریخ مصرف بولتون
٢٠٧
٠
صبح نو / متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اخراج جان بولتون از کاخ سفید با دستور رییس‌جمهوری آمریکا، غیرمنتظره به نظر می‌رسید؛ اتفاقی که هر چند خواهد توانست به‌طور بالقوه تاثیراتی در کاهش سیاست‌های افراطی واشنگتن بگذارد، اما آنچه برای جامعه بین‌الملل و از جمله برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت برخوردار است، تغییر عملی در رویکرد تمامیت‌خواهانه آمریکا خواهد بود.
سه‌شنبه اخیر بود که دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا در پیامی توییتری، یکباره و غیرمنتظره از اخراج مشاور امنیت ملی خود خبر داد. ترامپ در پیام خود با تاکید بر اینکه «به جان بولتون اطلاع دادم که دیگر در کاخ سفید به خدمات او نیاز نیست»، نوشت: «من و همین‌طور برخی از افراد دیگر در دولت با بعضی از پیشنهادهای او به شدت مخالف بودیم، بنابراین از جان خواستم استعفایش را تقدیم کند».
قطار برکناری‌ها در کاخ سفید
بولتون، آخرین قربانی تصمیم‌های انتحاری ترامپ نیست. برکناری «رکس تیلرسون» وزیر خارجه، استعفای تحت فشار «نیکی هیلی» نماینده در سازمان ملل، برکناری «جیمز متیس» از وزارت دفاع، استعفای «گری کوهن» از مشاوری ارشد رییس‌جمهوری در امور اقتصادی و «هوپ هیکس» از مدیریت ارتباطات کاخ سفید و این آخری عزل «دَن کوتس» مدیر اطلاعات ملی، از جمله مواردی‌اند که بی‌ثباتی و تلاطم قدرت در درون کاخ سفید طی سال‌های سیادت ترامپ را به وضوح نشان می‌دهند.
مقربی که مغضوب شد
یکی از دلایل جایگزینی جان بولتون به جای «مک مستر» در جایگاه مشاور امنیت ملی آمریکا، قرابت اندیشه‌های او به ترامپ و البته به مایک پمپئو، وزیر خارجه عنوان شده بود. بولتون در تمامی روزهای حضورش در کنار ترامپ، مخالفت سرسختانه‌ای با امر دیپلماسی و همدستی غیرقابل کتمانی با تنش‌آفرینی و جنگ‌افروزی داشت. کارشناسان بر این باورند که یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن مذاکرات آمریکا با کره‌شمالی برای حل بحران هسته‌ای در شبه‌جزیره کره یا حتی توقف روند مذاکرات با طالبان، حضور شخص بولتون در کاخ سفید و ارائه مشاوره‌های به دور از واقعیت او به مقامات و از جمله به ترامپ، بوده است.
در همین‌باره، یکی از دلایل اصلی افزایش تنش در روابط آمریکا با ایران طی ماه‌های گذشته را به حضور بولتون نسبت می‌دادند. افزایش فشارهای اقتصادی و از جمله فزونی یافتن سیر تحریم‌های به‌اصطلاح فلج‌کننده علیه جمهوری اسلامی، همگی از سیاست‌هایی بودند که بولتون را باعث و بانی آن می‌دانستند. از سوی دیگر، روابط نزدیک و تنگاتنگ بولتون با سازمان منافقین(مجاهدین خلق) به‌عنوان متشکل‌ترین اپوزیسیون نظام جمهوری اسلامی، نشانی قابل اشاره از نگرش خصمانه و ستیزه‌جویانه بولتون به ایران و نظام مستقر در آن دارد.
مردی نزدیک به اندیشه‌های ترامپ
بولتون که سابقه نمایندگی آمریکا در سازمان ملل را نیز در کارنامه دارد، تیر سال 96 در روزهایی که هنوز در قالب دولت ترامپ وارد کاخ سفید نشده بود، در نشست گروهک تروریستی منافقین در پاریس، ضمن استقبال از لفاظی‌های ترامپ علیه کشورمان، با بیان اینکه «می‌توانم بگویم که ما اکنون رییس‌جمهوری در ایالات متحده داریم که کاملاً با نظام حاکم در تهران مخالف است»، گفت: «انقلاب ایران نباید به جشن 40‌سالگی‌اش برسد».
قربانی ایران؟
درباره سیاست‌های جنگ‌طلبانه بولتون علیه جمهوری اسلامی، خبرگزاری «بلومبرگ» اخیراً مدعی شد که مشاور امنیت ملی آمریکا قربانی سیاست‌های تند خود علیه ایران شد. بلومبرگ در این‌باره به نقل از سه نفر تصریح کرد که «ترامپ می‌خواست تحریم‌های ایران را کاهش بدهد تا فضای مذاکره فراهم بشود. منوچین، وزیر خزانه‌داری، موافقت اما بولتون مخالفت می‌کند و چند ساعت بعد اخراج می‌شود».
برکناری بولتون شاید مهم باشد؛ اما «تغییر رویکرد ملموس» مهم‌تر است
درباره اینکه بولتون واقعاً به دلیل اعمال سیاست‌های تنش‌آفرینانه خود در عرصه بین‌الملل خاصه درباره کشورمان، مورد غضب ترامپ واقع شده، نمی‌توان با قطعیت سخن گفت اما شاید بتوان این تحلیل را ارائه داد که رییس‌جمهوری آمریکا با هدف ارسال پیام مثبت برای مذاکره با ایران، دست به برکناری بولتون زده است. این تحلیل با توجه به تلاش‌های ترامپ و اطرافیانش برای دیدار با حسن روحانی، ر‌ییس‌جمهوری ایران در حاشیه نشست عمومی سازمان ملل، چندان بیراه به نظر نمی‌رسد، ولی آنچه برای جمهوری اسلامی از اهمیت شایانی برخوردار است، نه صرف برکناری بولتون به‌عنوان کانون ایران‌هراسی در کاخ سفید، بلکه تغییر عملی و ملموس رویکردها و سیاست‌های واشنگتن در قبال کشورمان از جمله در عرصه فروپاشی نظام تحریم‌های ظالمانه است.
واکنش‌ها به برکناری آقای برانداز
در این‌باره، حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رییس مجلس در امور بین‌الملل، تصریح کرد: «بی‌تردید برکناری بولتون تندرو در آمریکا، نتیجه اختلافات درونی کاخ سفید و ترامپ است. آنچه مهم است، مشاهده «تغییر رفتار» آمریکاست و نه تغییر افراد و احزاب در آمریکا». در این میان، ظریف، وزیر خارجه در واکنش به برکناری بولتون به همین جمله کوتاه بسنده کرد که «ما درباره امور داخلی ایالات متحده اظهار نظری نمی‌کنیم». حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس‌جمهوری نیز کنارگذاشته شدن بولتون را «نشانه‌ای قاطع از شکست راهبرد فشار حداکثری آمریکا در مواجهه با مقاومت سازنده حداکثری جمهوری اسلامی ایران» ارزیابی کرد.
انتحاری‌های ترامپ
نکته مهم دیگری که از برکناری بولتون برداشت می‌شود، ناظر بر پیش‌بینی‌ناپذیری رفتار ترامپ است. همان‌طور که در ابتدای گزارش آمد، بولتون نخستین قربانی تصمیمات انتحاری رییس‌جمهوری آمریکا نیست و گزینه‌ها و مهره‌های دیگری طی سال‌های گذشته، در تور انتخاب‌های دفعی رییس‌جمهوری آمریکا افتاده‌اند. این مساله نشان می‌دهد که مدعی مذاکره با ایران، از تعادل مناسبی در استمراربخشیدن به سیاست‌های خود برخوردار نبوده و معلوم نیست فردای گوش فرادادن جمهوری اسلامی به پیام مصالحه و مذاکره ترامپ، چه گزینه‌های غیرمترقبه و پیش‌بینی‌نشده‌ای علیه کشورمان به اجرا درخواهد آمد.
نکته دیگری که نباید از نظرگاه دور بماند، عدم اتکای جمهوری اسلامی به فرمول‌های پیچیده‌شده از سوی غرب به‌ویژه در مورد «مذاکره» است. مقامات ایران در اظهارات خود تاکید دارند که نقطه ثقل پایداری کشورمان نه برجام و مذاکرات درباره آن، بلکه استفاده از توان و ظرفیت داخل و بهره‌گیری از بازارهای متحدان‌مان در شرق است؛ بنابراین آنچه آینده و مناسبات آن را به کام جمهوری اسلامی شیرین خواهد کرد، تمرکز بر ظرفیت‌های بالقوه داخلی و خارجی و عملی‌کردن اراده درون‌زا برای توسعه و پیشرفت خواهد بود. در صورت به‌کار انداختن این نوع نگرش، مناسبات سیاسی برآمده از دل برجام، مانعی در مسیر رشد کشورمان ایجاد نخواهد کرد.