چاپ

ایران پرسمان - آتش زیر خاکستر اقلیم کردستان
k ١.٢
٠
دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
به نظر می رسد که نحوه تعامل نخست وزیری اقلیم با نچیروان بارزانی محل سوال و ابهام بسیاری است؛ به ویژه که اختیارات گسترده و وسیع نخست وزیری از یک سو و اختلاف های آشکار و پنهان و نیز تفاوت نگاه مسرور بارزانی و نچیروان بارزانی به مسائل اقلیم و عراق از دیگر سو می تواند دایره اختلافات را در دولت جدید افزایش دهد و به اتلاف انرژی و عدم کارایی آن بینجامد تا در نهایت آهنگ کنار قدت گیری مسرور بارزانی نواخته شود.
عبدالرحمن فتح الهی| با وجود آن که 28 مه سال جاری میلادی (7 خرداد) و پس از نزدیک به 8 ماه کشمکش و رقابت سیاسی احزاب کردی بر سر تشکیل دولت اقلیم کردستان عراق از زمان برگزاری انتخابات پارلمانی کردستان عراق در 30 سپتامبر 2018 میلادی (7 مهر 97)، نهایتا نچیروان بارزانی 53 ساله که سابقه 18 ساله نخست وزیری اقلیم کردستان را در کارنامه خود دارد، به عنوان دومین رئیس اقلیم کردستان شناخته شد تا کماکان سایه حزب دموکرات کردستان عراق و خانوداه بارزانی بر سر این منطقه از عراق برقرار باشد. اما به واقع مشکلات و چالش های رئیس جدید اقلیم کردستان عراق، به خصوص در سایه بازی ناتمام قدرت در بارزانی ها از همان ابتدا قابل پیش بینی بود.
پیرو این نکته انتخاب نیچروان و مسرور بارزانی به عنوان رئیس و نخست‌وزیر اقلیم و اختلاف دیدگاه‌های این دو چهره خاندان بارزانی ازجمله چالش‌های درون‌کردی دولت تازه کار و نسبتا جوان اقلیم کردستان بود. چرا که یکی از مهم‌ترین عرصه‌های اختلاف این‌دو، چینش کابینه و برخی مناصب کلیدی ازجمله مسئول نهاد شورای امنیت اقلیم کردستان عراق بود.
در حالی که نیچروان بارزانی اصرار داشت بر اساس قانون، شورای امنیت باید زیرمجموعه ریاست اقلیم باشد، مسرور بارزانی که خود مدتی در این منصب بوده است، تمایل داشت شورای مذکور به عنوان زیرمجموعه نخست‌وزیری قرار بگیرد. این تنش‌ها تا جایی پیش رفت که به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل عدم تشکیل کابینه جدید، مطرح شد که البته با تلاش مسعود بارزانی برای حل این مشکل و پایان دادن به‌ اختلاف میان مسرور و نچیروان بارزانی بر کنترل شورای امنیت اقلیم تنش و اختلاف نظر دو پسر عمو تا حدی کم رنگ شد. ولی این احتمال وجود دارد که این مسئله به عنوان آتش زیر خاکستر عمل کند. چرا که اگر چه اکنون نزدیک به 4 ماه از آغاز به کار رسمی زمامداری نچیروان بارزانی در مقام ریاست اقلیم کردستان می گذرد و این دست اختلافات در حاشیه همکاری نیچروان و مسرور بارزانی به عنوان رئیس و نخست‌وزیر اقلیم قرار گرفته است، اما یقینا سیطره چند ساله مسرور بارزانی نخست وزیر کنونی اقلیم کردستان بر شورای امنیت که کارنامه ای غیر قابل دفاع را در سرکوب مخالفین، امنیتی کردن فضای جامعه و بازداشت های مکرر و بی شمار اهل قلم و روزنامه نگاران، منتقدین سیاست های پدرش، مسعود بارزانی و حتی ترورهای خاموش دولتی برای وی رقم زده است، نشان از نگاه امنیتی و تمامیت خواهانه فرزند مسعود بارزانی، رئیس سابق اقلیم کردستان دارد.
با وجود آن که شورای امنیت اقلیم کردستان، نهادی امنیتی است از دل ادغام (پاراستن و زانیاری) نهادهای امنیتی وابسته‌ به‌ دو حزب حاکم (پارتی و یکیتی) در اقلیم کردستان و با هدف وجود یک نهاد اطلاعاتی ملی غیر حزبی در راستای تامین امنیت اقلیم کردستان به وجود آمده است.
این در حالی است که نگاه سخت، خشن و امنیتی مسرور بارزانی به واسطه سال ها ریاست بر این شوراء، نه تنها مانع جدی بازگشت ثبات سیاسی بعد از داستان همه پرسی استقلال و درگیری های کرکوک خواهد بود، بلکه احتمالا عامل ناکامی سیاست های آتی پسر عمویش نچیروان بارزانی در مقام ریاست اقلیم کردستان عراق برای رفع چالش های سه گانه "حقوق کارمندان اقلیم"، "صادرات نفت" و "اداره و "کنترل مناطق مورد مناقشه"، با محوریت مسئله کرکوک که با ظهور نشانه هایی طی روزها و هفته های اخیر به نظر می رسد در حال نتیجه دادن است، باشد. اما فعلا طرح همکاری های نزدیک نخست وزیری با ریاست اقلیم کردستان در دستور کار مسرور بارزانی قرار دارد تا در آینده زمانی که شرایط برای بروز و اعمال دیدگاه هایش فراهم شد از پوسته همکاری های شکننده کنونی درون دولتی و درون بارزانی با نچیروان خارج شود.
پیرو این نکته به نظر می رسد که نحوه تعامل نخست وزیری اقلیم با نچیروان بارزانی محل سوال و ابهام بسیاری است؛ به ویژه که اختیارات گسترده و وسیع نخست وزیری از یک سو و اختلاف های آشکار و پنهان و نیز تفاوت نگاه مسرور بارزانی و نچیروان بارزانی به مسائل اقلیم و عراق از دیگر سو می تواند دایره اختلافات را در دولت جدید افزایش دهد و به اتلاف انرژی و عدم کارایی آن بینجامد تا در نهایت آهنگ کنار قدت گیری مسرور بارزانی نواخته شود.
از طرف دیگر نباید تلاش های پشت پرده مسعود بارزانی که در ظاهر به منظور حفظ و قبض قدرت در خاندان بازطانی را نادیده گرفت است. در این خصوص نکته مهم اینجا است که با نگاهی دقیق تر وعمیق تر می توان این تلاش ها را برنامه ای برای کم رنگ کردن جایگاه برادرزاده اش، نچیروان بارزانی و قدرتمندتر کردن پسرش مسرور بارزانی دانست، آن هم در شرایطی که از قبل از روی کار آمدن نچیروان بارزانی، زمینه کاهش قدرت ریاست اقلیم کردستان شکل گرفته بود.
پس ماهیت پیچیده جایگاه ریاست اقلیم هم می توان محل چالش نچیروان بارزانی باشد. چرا که اگرچه ذیل تصویب قانون شماره یک سال 2019 در تاریخ 8 می سال جاری میلادی (18اردیبهشت) پارلمان اقلیم کردستان عراق، قانون تعلیق نهاد ریاست اقلیم ملغی شد و به احیای این پست و همچنین نحوه انتخاب رئیس توسط پارلمان انجامید، اما مشروعیت و کاریزمای آن اکنون دایره اختیارات نچیروان بارزانی در مقام قیاس با عمویش محدودتر کرده است. چون پیش از این ریاست اقلیم با رای مستقیم مردم انتخاب می شد.
در نتیجه چون ریاست اقلیم کردستان تمرکز قدرت سابق را ندارد و توان آن به دیگر نهادها تفویض شده است، چرا که پس از استعفای 16 اکتبر سال 2017 میلادی مسعود بارزانی از منصب ریاست اقلیم، پارلمان کردستان نیز طی مصوبه ای اختیارات این منصب را میان سه نهاد اجرایی، قانون گذاری و قضایی تقسیم کرد، با این نگاه می توان گفت که نه تنها مسعود بارزانی تلاش دارد تا قدرت از حیطه خاندان بارزانی خارج نشود، بلکه نیم نگاهی هم به پاردایم قدرت موروثی از پدر به پسر را البته در یک پروژه میان مدت و تدریجی در سر دارد. پس در این راستا با وجود آن که مسرور بارزانی اکنون نخست وزیری اقلیم کردستان را بر عهده دارد، می تواند در آینده نیم نگاهی هم به ریاست اقلیم کردستان داشته باشد.