چاپ

ایران پرسمان - سرمقاله مردم سالاری/ معمای پیچیده کردستان سوریه
٠
٠
مردم سالاری / « معمای پیچیده کردستان سوریه » عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم صمد محمدی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
با شروع بحران سوریه، کردهای این کشور که بالغ بر 18 درصد از جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند، فرصت را برای جدایی از سوریه مغتنم شمردند و در این بین حمایت‌های آمریکا از آنان، موجب افزایش انگیزه در بین کردها شد. در همین راستا از سال 2012 و در پی تحولاتی که در میان کردهای سوریه تحت عنوان «انقلاب غرب کردستان» نامیده می‌شد، بسیاری از مناطق ناحیه شرق فرات، تحت سیطره و اداره شبه‌نظامیان کرد قرار داشت. از این‌رو دولت مرکزی کنترلی بر این مناطق نداشت.
آنچه باعث شد که کردها در ایجاد یک سیستم سیاسی منسجم برای اداره مناطق تحت سیطره خود ناکام بمانند حملات داعش بود. در واقع اولویت طرفین (دولت مرکزی و کردها) در سوریه دفع فوری خطر داعش بود. کردها در اواخر سال 2013 و اوایل سال 2014 ، توانستند با تقسیم مناطق تحت سیطره خود به سه کانتون عفزین، کوبانی و جزیره یک سیستم خود مدیریتی برای دفع خطر داعش و نیز مقابله با حاکمیت سوریه به وجود بیاورند. در همین راستا نیز نیروی نظامی منسجمی تحت حمایت آمریکا و ائتلاف بین‌المللی به اصطلاح مبارزه با داعش با عنوان ارتش دموکراتیک سوریه(SDF) شکل گرفت.
انتظار می‌رفت که بعد از شکست داعش در مناطق کردنشین این نیرو با سپردن مناطق تحت سیطره به دولت سوریه به عملیات نظامی خود پایان دهند اما نه تنها این اتفاق رخ نداد بلکه کردها نشان دادند که تمایل زیادی برای گسترش مناطق تحت نفوذ به جهت تثبیت جایگاه سیاسی دارند. امری که بیش از همه طرف‌های خارجی حساسیت ترکیه را بر انگیخت؛ چرا که حزب دموکراتیک کردستان سوریه«P.Y.D» با حزب «پ.ک.ک» ترکیه قرابت‌های زیادی از جمله عضویت بسیاری از نیروهای مبارز کردستان سوریه در مبارزه با داعش در شاخه نظامی پ.ک.ک ترکیه «Y.P.G» دارد. در عملیات‌های «سپر فرات» و «شاخه زیتون»، عفرین و نیز بخش زیادی از کوبانی به اشغال ترکیه درآمد. توجیه مقامات ترک برای این اشغالگری، تامین امنیت ملی و جلوگیری از اقدامات تروریستی علیه ترکیه از سوی کردهایی بود که از نظر دولت اردوغان پیرو حزب«پ.ک.ک» ترکیه هستند. بعد از این اقدامات کردها به فکر تاسیس خودمختاری در منطقه شرق فرات که شامل استان الحسکه است، افتادند که البته این اقدام نیز با مخالفت شدید ترکیه مواجه شد به طوری که این کشور کردها و حامیان آنها از جمله آمریکا را تهدید به انجام عملیات نظامی در شمال سوریه کرد. اردوغان اعلام کرد که با دو عملیات «سپر فرات 2016» و «شاخه زیتون 2018» شمال سوریه را از تروریست‌ها پاکسازی خواهیم کرد. این موضوع علاوه بر واکنش کردهای سوریه، واکنش آمریکا به عنوان اصلی ترین حامی کردها را هم درپی داشت. برای جلوگیری از حمله دوباره ترکیه به کردها، آمریکا با دولت ترکیه وارد مذاکره شد. اردوغان از سویی با آمریکا بر سر مهار کردها مذاکره می‌کرد و از سویی دیگر کردها را به حمله نظامی تهدید می‌کرد. بالاخره بعد از چند دور مذاکره آنکارا و واشنگتن بر سر ایجاد یک گذرگاه امن در شمال سوریه برای بازگشت آوارگان، عقب نشینی کردها از نوار مرزی ترکیه به عمق 5 کیلومتری در خاک سوریه و نیز انجام گشت‌های هوایی مشترک بین آمریکا و ترکیه در نوار مرزی، توافق شد. این توافق از آن جهت بود که ترکیه از عدم تهدید کردهای سوریه در نزدیکی مرزهای خود اطمینان حاصل کند.
همزمان با این عقب نشینی، کردها در شمال شرق سوریه، خودمختاری شمال شرق را ایجاد کردند. این اقدامات کردها در حالی بود که علاوه بر ترکیه به عنوان یک عامل خارجی، دولت مرکزی سوریه نیز به شدت با این مسئله مخالف است ولی به دلیل درگیری با نیروهای تروریستی هنوز درباره نحوه برخورد با کردها مسیری را تعیین نکرده است. کردها نیز برای تعامل با دولت مرکزی پیش شرط‌هایی مانند موافقت دولت سوریه با ایجاد منطقه خودمختار در شمال شرق سوریه را مطرح می‌کردند. این اصرار بر ایجاد منطقه خودمختار و استنکاف از مذاکره با دولت مرکزی سوریه در حالی بود که آمریکا به صورت مستقیم و با استقرار نیروهای نظامی از کردها در مقابل طرف‌های داخلی و خارجی حمایت می‌کرد.
نکته اصلی که در همان زمان نیز مطرح بود، این بود که آیا این توافق پابرجا خواهد ماند؟ چرا که هدف اصلی ترکیه خلع سلاح کردهای سوریه است. در حالی که این توافق، هدف نهایی ترکیه را برآورده نمی‌کرد. از این‌رو ترکیه مترصد فرصتی مناسب برای رسیدن به هدف نهایی خود یعنی، خلع سلاح نیروهای کرد بود. فرصتی که اکنون با اعلام عقب نشینی آمریکا از شمال شرق سوریه که تحت اداره کردها قرار دارد فراهم شده است. به نظر می‌رسد این تصمیم آمریکا در راستای پافشاری ترک‌ها بر خلع سلاح کردها و اجتناب آمریکا از ورود در جنگ جدید در خاورمیانه صورت گرفته است. خروج آمریکا باعث شد تا کردها در مقابله با ترکیه به شدت تضعیف شوند. به نظر می‌رسد همین مسئله آغازی بر پایان رویای ایجاد خودمختاری کردها در سوریه باشد و آن‌ها را به سمت مذاکره با دولت اسد سوق دهد. چرا که ترکیه به عنوان کشوری که امنیت ملی خود را در خلع سلاح کردها می‌بیند از هیچ تلاشی برای خلع سلاح و تضعیف شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه دریغ نخواهد کرد.
از سوی دیگر طرف‌های دیگری مانند ایران با وجود مخالفت با حمله نظامی ترکیه به سوریه و بروز جنگی جدید در منطقه، اما به نظر می‌رسد که نخواهد پذیرفت تا کردها منطقه خودمختار تشکیل دهند و توازن قوا در منطقه به هم بریزد. در این بین اما واکنش دولت مرکزی سوریه بسیار پر اهمیت است. دولت بشار اسد که اکنون به دلیل پاکسازی خاک سوریه از تروریست‌های خارجی با کردها روند مدارا پیش گرفته در آینده بعد از فارغ شدن از مبارزه با تروریست‌ها، توانایی در پیش گرفتن روند نظامی در مقابل کردها را دارد. از این‌رو به نظر می‌رسد در آِینده تنها راه باقی مانده برای کردها، مذاکره با دولت مرکزی سوریه و عقب‌نشینی از ایجاد منطقه خودمختار در شمال شرق سوریه باشد.