چاپ

ایران پرسمان - مجله ایلیاد / جریان‌های خروجی از سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم در کهکشان‌های کوتوله دارای اثر مهمی بر تکامل این کهکشان‌ها هستند. این جریانات از شکل‌گری ستاره‌ها جلوگیری می‌کنند. محققین دانشگاه ریورساید کالیفرنیا، نتایج تحقیقات خود در این زمینه را در مجله‌ی Astrophysical گزارش کرده‌اند.
پروفسور «گابریلا کانالیزو» از نویسندگان مقاله، می‌گوید: «ستاره‌شناسان در چند دهه‌ی اخیر مظنون بودند که سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم در مرکز کهکشان‌های بزرگ می‌توانند بر رشد و عمر این کهکشان‌ها اثر داشته باشند. اکنون یافته‌های ما نشان می‌دهد که این اثر در واقع در کهکشان‌های کوتوله نیز بسیار زیاد است.»
دانشمندان از داده‌های پروژه‌ی «SDSS» برای شناسایی 50 کهکشان کوتوله استفاده کرده‌اند. 29 عدد از این کهکشان‌ها نشانه‌هایی از وجود سیاه‌چاله را در مرکز خود بروز داده‌اند. در 6 عدد از این سیاه‌چاله‌ها شواهدی مبنی بر وجود جریان‌های خروجی حاوی گازهای یونیزه شده در سیاه‌چاله‌ها مشاهده شده است.
«کریستینا مونزانو» به‌عنوان نویسنده‌ی اول این مقاله، می‌گوید: «معمولاً کهکشان‌های بزرگ زمانی شکل می‌گیرند که کهکشان‌های کوتوله با هم ادغام می‌شوند. بنابراین می‌توان از روی کهکشان‌های کوتوله به شناخت خوبی از کهکشان‌های بزرگ‌تر رسید. کهکشان‌های کوتوله معمولاً به این اندازه‌ها باقی مانده‌اند، زیرا از ادغام شدن با دیگر کوتوله‌ها اجتناب کرده‌اند. بنابراین می‌توان به آن‌ها به عنوان فسیل‌هایی از جهان نخستین نگاه کرد. کهکشان‌های کوتوله در واقع کوچک‌ترین کهکشان‌هایی هستند که می‌توان بادهای خروجی از آن‌ها را به سرعت 1000 کیلومتر بر ثانیه مشاهده کرد.»
وقتی مواد به درون سیاه‌چاله سقوط می‌کنند، در اثر اصطکاک و میدان گرانشی قوی گرم می‌شوند و از خود انرژی تابشی آزاد می‌کنند. این انرژی باعث می‌شود گازهای محیط حول مرکز کهکشان به سمت فضای بیرونی پرتاب شوند.
مانزانو می‌گوید: «چیزی که جالب می‌نماید این است که این بادها توسط سیاه‌چاله‌های شش کهکشان کوتوله به بیرون پرتاب می‌شوند، ولی در عین حال این بادها در فرآیندهای ستاره‌ای دیگر مانند ابرنواخترها مشاهده نمی‌شود. این بادها در واقع تنظیم کننده‌ی میزان گاز در دسترس در کهکشان‌های کوتوله برای شکل‌گیری ستاره‌ها هستند.»
وقتی که جهت حرکت همه‌ی این گازها به سمت فضای بیرونی کهکشان باشد، در حقیقت کهکشان از گاز خالی می‌شود و در نتیجه شکل‌گیری ستاره کاهش می‌یابد. در شش کهکشانی که این گروه تحقیقاتی به بررسی آن‌ها پرداخته‌اند، همین اتفاقات رخ می‌دهد.
دکتر «لورا سیلز» از نویسندگان مقاله، می‌گوید: «مدل‌های تئوری برای شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها تا کنون اثر سیاه‌چاله‌ها در کهکشان‌های کوتوله را مد نظر قرار نمی‌دادند. اکنون ما این اثر را با شواهد واضح می‌بینیم و بنابراین این اثر باید در نظر گرفته شود.»