چاپ

ایران پرسمان - اعتماد / « میانجی خوب » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته احمد شیرزاد است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
رییس‌جمهوری با بن‌علوی، وزیر امور خارجه عمان دیروز دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیداری که با توجه به جزییات منتشر‌ شده‌ از آن نشان می‌دهد این کشور عربی تلاش دارد تا نقش میانجی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را ایفا کند. شاید در حال حاضر کمترین تردیدی وجود داشته ‌باشد که ...
موضع حاکمیت عربستان-پادشاهی ملک‌سلمان و ولیعهدی محمد بن‌سلمان- برای جمهوری اسلامی ایران دردسرساز بوده است. حتی پیش از توافق بین‌المللی برجام به‌ خاطر داریم که کارشکنی‌های عربستانی‌ها حصول این توافق را به تاخیر انداخت. پس از آن نیز هم‌داستانی نسبی سعودی‌ها با اسراییلی‌ها در منطقه باعث شد که اعراب رنگ و بوی مخالفت‌شان با اسراییل را کمرنگ کنند و بیشتر مقابل ایران جبهه بگیرند. در این میان یکی از نکات مهمی که در تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان باید به آن توجه کرد، این است که اساسا در درازمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت نه ایران قادر است داخل کشور عربستان و نه عربستان می‌تواند در ایران تاثیرگذاری ویژه‌ای داشته ‌باشد. شاید این گزاره در مورد کشور عراق به عنوان یک کشور موثر عرب صحیح نباشد چراکه هم ایران در عراق و هم عراق در ایران تاثیرگذار است. هم ما بر حاکمیت عراق نفوذ داریم و هم صدای عراقی‌ها در ایران شنیده می‌شود اما این گزاره در مورد عربستان صادق نیست و دسترسی‌ها و تاثیرگذاری‌ها داخل عربستان برای ایران به سختی قابل حصول است. اعدام شیخ نمر یکی از مصادیق این ارتباط است که ایران برای جلوگیری از این اعدام، تلاش‌های بسیاری کرد اما در نهایت این تلاش‌ها تاثیرگذار نبود و البته پس از آن هم اقدامات نسنجیده‌ای داخل ایران صورت گرفت و به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری آن در مشهد تعرض شد. عربستان نفوذی در ایران ندارد اما گاهی شنیده می‌شود که عربستان نسبت به مسلح کردن برخی گروهک‌های خرابکار، آشوب‌طلب یا بعضا تروریستی اقداماتی انجام داده‌ که جای تاسف دارد؛ با این حال آنها نیز مستقیما تاثیرگذاری در ایران ندارند. حال دو کشوری که در منطقه قدرتمند هستند- نه در قدرت ایران شکی است و نه در قدرت عربستان در مقایسه با سایر کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه در مولفه‌های اقتصادی تردید وجود دارد- در یکدیگر تاثیرگذار نیستند اما هر دو در منطقه تاثیر بسزایی دارند؛ این تاثیرگذاری می‌تواند به نفع منافع مشترک طرفین باشد. بنابراین مجموع ویژگی‌های موجود، جمهوری اسلامی ایران و عربستان را در شرایطی قرار می‌دهد که بهتر است با یکدیگر سازش کنند. این دو کشور می‌توانند در منطقه تاثیر جدی داشته ‌باشند. اما نباید شرایط موجود را نادیده گرفت. از سویی روی کار آمدن دونالد ترامپ در امریکا و رویکرد متفاوت آن به عربستان و از سوی دیگر تغییر شرایط سیاسی در ایران نسبت به دوره آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و سیدمحمد خاتمی را پیش ‌رو داریم. قطعا بازگشت به شرایط پیش از این اگر ناممکن نباشد بسیار دشوار است. نباید هدف‌گذاری را ایده‌آلی قرار داده و درصدد باشیم که مناسبات به زمان آقای هاشمی یا به زمان آقای خاتمی بازگردد که قیمت نفت در سطح جهان به ‌شدت کاهش یافته‌ بود و همکاری ایران و عربستان بود که سطح قیمت را تغییر داد. به ‌طور قطع در کوتاه‌مدت نمی‌توانیم چشم‌انداز امیدبخشی داشته ‌باشیم که به سطح روابط در گذشته بازگردیم اما می‌توانیم از سطح تنش بکاهیم. معمولا در سیاست خارجی نمی‌توان با یک اقدام همه مسائل را حل و فصل کرد و تنها می‌توان به سمت حل مساله حرکت کرد. در حال حاضر روابط ایران و عربستان دارای نوعی تنش است؛ یعنی دو کشور در حال فرسایش یکدیگر هستند و قدرت این دو کشور به نوعی به هم‌افزایی در منطقه کمک نمی‌کند. این وضعیت را می‌توان تا حدودی تعدیل کرد و به نوعی آتش‌بس نسبی سیاسی دست یابیم، از سطح تبلیغات منفی علیه یکدیگر کاست و از کمک به مخالفان یکدیگر با توجه به منافع دو طرف کم کرد. شاید مهم‌ترین مساله در این رابطه حل مشکل یمن باشد که البته این موضوع، اراده حاکمیت عربستان را طلب می‌کند و ایران هم همیشه تاکید کرده که حاضر است در حل مساله یمن کمک کند. به نظر می‌رسد اگر مساله یمن حل و فصل شود تا حدود زیادی رابطه ایران و عربستان هم رو به بهبود حرکت خواهد کرد. در این میان نمی‌توان همکاری‌های نفتی را هم نادیده گرفت. اگرچه تحریم‌های مجددی از سوی امریکا وضع شده و موقتا ایران در جرگه صادرکنندگان نفت با محدودیت‌های جدی روبه‌روست اما این وضعیت موقتی است و می‌توان در جریان ترمیم رابطه ایران و عربستان مساله نفت را هم تاثیرگذار دید و بررسی کرد و در آینده همکاری ایران و عربستان در زمینه نفت برای هر دو کشور منافعی در پی دارد. در جریان ترمیم رابطه ایران و عربستان، عمان تلاش دارد که نقش میانجی را ایفا کند. عمان در شرایطی نیست که بتواند مبتکر اقدامات صلح‌آمیز و آشتی‌جویانه باشد اما زمانی که زمینه‌ای مهیا باشد معمولا عمانی‌ها واسطه خوبی هستند. اما نباید تصور کرد که عمان با اقتدار سیاسی و دیپلماتیک می‌تواند، پرچم صلح برداشته و با تکیه بر این تاثیرگذاری سیاسی و دیپلماتیک روابط ایران و عربستان را بهبود بخشد؛ چراکه نه نفوذ زیادی در ایران دارد، نه در عربستان اما اگر اراده‌ای برای ترمیم رابطه در میان دو طرف وجود داشته‌ باشد، عمانی‌ها می‌توانند میانجی و واسطه خوب و پیام‌آور و پیام‌برنده خوبی باشند. همچنین عراق هم از آن دست کشورهایی است که می‌تواند به تغییر روابط ایران و عربستان کمک کند. متاسفانه عراق در حال حاضر شرایط سیاسی مطلوبی ندارد و در چنبره مشکلات قرار گرفته است با این حال عراق هم با ایران رابطه خوبی دارد و هم با امریکایی‌ها و از سویی کشوری عربی است که در میان کشورهای عرب صاحب تاثیر به حساب می‌آید. اگر عراق بتواند از چنبره مشکلات خارج شود، می‌تواند در این زمینه نیز تاثیرگذار باشد.