ایران پرسمان - خراسان / یکسال اخیر برای ایران، سال آرامی نبود. کشوری که هنوز گردوغبار جنگ 12 روزه از آسمانش فرو ننشسته بود، با موجی از تنشهای امنیتی و فشارهای بینالمللی روبهرو شد. در چنین فضایی که دستگاه دیپلماسی، اقتصاد و امنیت همزمان زیر بار بحرانها قرار گرفته بودند، مجلس دوازدهم ناگزیر شد از نقش معمول قانونگذاری فراتر برود و در ساحت سیاست چه داخلی و چه خارجی وزن بیشتری وارد میدان کند. با این حال، این مسیر بیخطا هم نبود. برخی حواشی و رفتارهای نمایندگان، هزینههایی برای کشور و افکار عمومی ایجاد کرد و حتی گاه سایهای بر تلاشهای ساختاریتر مجلس انداخت. اما وقتی برآیند عملکرد سیاسی مجلس در این دوره را کنار هم میگذاریم، تصویر دیگری نیز دیده میشود که تلاشی است برای کمک به دولت در عبور از مرحله پساجنگ، مدیریت فشار خارجی، اصلاح برخی سازوکارهای انتخاباتی و افزایش قدرت چانهزنی کشور در پروندههای حساس. این گزارش روایتی است از سه اقدام مهم مجلس در حوزه سیاسی یک سال اخیر:
دیپلماسی پارلمانی
در یکسال گذشته، دیپلماسی پارلمانی مجلس دوازدهم از قالب تشریفات فاصله گرفته و بیشتر بر حل پروندههای معطل ایران در سیاست خارجی و اقتصاد تمرکز داشته است. سفرهای رئیس مجلس نشان میدهد سه محور اصلی دنبال شده، تثبیت مواضع ایران در بحرانهای منطقهای، باز کردن مسیرهای اقتصادی و بانکی و مشارکت فعال در سازوکارهای چندجانبه بوده است. در آفریقا، سفر به اتیوپی پس از چهار دهه تلاشی برای احیای مسیرهای اقتصادی و بانکی و بازگشت ایران به این قاره بود. در لبنان، محور گفتوگوها عمدتاً حول نگرانیهای امنیتی و فشارهای ناشی از نقش اسرائیل شکل گرفت. سفر به اندونزی جنبه فرهنگی و سیاسی پررنگی داشت و در عین حال یادآور اسناد همکاری اجرانشده میان دو کشور بود. در آمریکای لاتین، از ونزوئلا تا برزیل، مجلس پیگیر توافقات قدیمی، همکاریهای دارویی و ایدههای مالی جایگزین سوئیفت بود هرچند تحقق آن ها نیازمند زیرساخت و اراده دوطرف است. اما سفر به پاکستان جایگاهی متفاوت داشت. کشوری دارای توان هستهای، در مرز شرقی ایران و یکی از بازیگران تعیینکننده امنیت جنوب آسیا. این سفر، علاوهبر مذاکرات اقتصادی و مرزی، بُعدی ژئوپلیتیکی روشن داشت؛ تقویت شبکه امنیتی ایران در محیط منطقهای و کاهش آسیبپذیری در برابر تحرکات اسرائیل و برخی بازیگران فرامنطقهای. گفتوگو درباره تجارت، حملونقل و تهاتر، در کنار پیام سیاسی عدم پذیرش روند عادیسازی روابط با اسرائیل ، این سفر را به حلقهای مهم در بازسازی چتر امنیتی ایران در دوران پساجنگ تبدیل کرد. در کنار این سفرها، حضور فعال هیئت ایرانی در اجلاس اتحادیه بینالمجالس جهانی در ژنو نمونهای شاخص از این رویکرد بود. ایران در حاشیه این اجلاس پرمخاطب، ابتکار برگزاری نشست «پایبندی به حقوق بینالملل» را مطرح کرد و توانست بیش از 30 هیئت و چند نهاد بینالمللی را گردهم آورد؛ نشستی که بازتابدهنده تلاش تهران برای ارائه روایتی متفاوت از تحولات غزه، لبنان، یمن و ایران بود. در این فضا، قالیباف با زبانی تند علیه تجاوزگری اسرائیل سخن گفت و کوشید شبکهای از همراهیهای موردی میان کشورهایی با موقعیتهای سیاسی متفاوت شکل دهد. ترکیب این اقدامات از باز کردن مسیرهای اقتصادی در آفریقا و آمریکای لاتین تا بازتعریف تصویر ایران در مجامع جهانی نشان میدهد دیپلماسی پارلمانی در یک سال گذشته عمدتاً در پی ایجاد فضاهای جدید گفتوگو و طرح روایت ایران در محیطی چندلایه بوده است. مسیری که نتایج پایدار آن، همچنان به پیگیری اجرایی و ظرفیتسازی در سطوح مختلف وابسته خواهد بود.
انتخابات تناسبی
در سیاست داخلی، یکی از مهمترین تغییرات یکسال اخیر تصویب قانون انتخابات تناسبی برای شوراهای شهر بود که به صورت آزمایشی در تهران اجرا می شود. قانونی که قرار است در انتخابات سال آینده اجرا شود و شکل رقابت و توزیع کرسیها را دگرگون کند. سالها انتقاد جدی نسبت به پیروزی مطلق یک لیست با اقلیت آرا وجود داشت. وضعیتی که باعث حذف جریانهای اجتماعی، کاهش رقابت واقعی و ایجاد شکاف میان ترکیب شوراها و واقعیت آرای مردم میشد. نظام اکثریتی در عمل مانع بازتاب تنوع سیاسی تهران بود. در این شیوه، برخلاف نظام اکثریتی گذشته که یک لیست میتوانست تقریباً تمام کرسیها را بگیرد، کرسیها بر اساس درصد واقعی آرای فهرستها و گروهها توزیع میشود. یعنی هر جریان سیاسی به اندازه رأیی که کسب میکند، کرسی به دست میآورد. قانون جدید تلاش میکند نمایندگی واقعیتر، شفافتر و نزدیکتر به توزیع اجتماعی آرا ایجاد کند. تناسبیسازی، مانع تکصدایی شورا میشود و اجازه میدهد صداهای کوچکتر اما مؤثر شهری نیز در مدیریت شهر سهم داشته باشند. برای اولینبار در تهران، هیچ جریانی نمیتواند 100 درصد کرسیها را بدون داشتن اکثریت واقعی آرا، تصاحب کند و این یعنی گامی بهسوی کارآمدی و نمایندگی متوازنتر در اداره شهر است.
تعلیق همکاری با آژانس
بازار ![]()
در حوزه پرونده هستهای، یکی از مصوبات مهم مجلس بعد از جنگ 12روزه، تصویب تعلیق بخشی از همکاریها با آژانس بود. مصوبهای که عملاً دست وزارت خارجه را در مواجهه با فشارهای هستهای پُرتر کرد. منطق این تصمیم آن بود که در شرایط حملات اسرائیل به زیرساختهای ایران و سکوت یا انفعال نهادهای بینالمللی، ادامه همکاری حداکثری و یکطرفه با آژانس، قابل دفاع نیست. مجلس با این مصوبه تلاش کرد پیام روشنی بدهد که سطح همکاری فنی ایران با آژانس، نمیتواند مستقل از رفتار سیاسی غرب و رژیم صهیونیستی باشد. بهاینترتیب، تعلیقِ هدفمند بخشی از همکاریها نه بهمعنای خروج از چارچوبهای حقوقی بینالمللی، بلکه ابزاری برای تنظیم فشار متقابل و افزایش قدرت چانهزنی در مذاکرات تلقی شد. پیامی که به طرفهای مقابل میگفت نمیتوان همزمان از ابزار تحریم و تهدید استفاده کرد و انتظار استمرار همکاری نامحدود هستهای را داشت.