ایران پرسمان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دونالد ترامپ در اظهاراتی متناقض، هم ایران را تهدید کرد و هم خواستار گفت‌وگو و مذاکره با ایران شد
او حتی مدعی شد که تهران در حال حرکت به سمت توافقی تازه با واشنگتن است
ابوالفضل خدایی| در حالی که هنوز زخم‌های جنگ غزه التیام نیافته، دونالد ترامپ با چهره‌ای پیروزمندانه در پارلمان اسرائیل ظاهر شد و از «پایان جنگ» سخن گفت. او توافق تازه میان اسرائیل و حماس را «دستاوردی تاریخی» نامید و گفت این توافق، نتیجه فشارهای مشترک واشنگتن و متحدان عربش بر حماس بوده است. اما فراتر از این واژه‌های پرطمطراق، واقعیت میدانی پیچیده‌تر است. ترامپ در سخنانش مدعی شد، ایران «در حال حرکت به سمت توافقی تازه با واشنگتن» است؛ جمله‌ای که اگرچه بلافاصله تیتر خبرگزاری‌ها شد اما نشانه‌هایی از آن در ایران نه تنها دیده نمی‌شود بلکه ایران پیش از آن از شرکت در اجلاس شرم‌الشیخ انصراف داد و تاکید کرد، نمی‌تواند باب گفت‌وگوی تازه‌ای را با ترامپ آن هم زیر فشار و تهدید آغاز کند. با این حال ترامپ با اشاره به مأموریت تازه کوشنر برای آغاز گفت‌وگوهای صلح منطقه‌ای گفت اگر ایران «حق موجودیت اسرائیل» را بپذیرد، آمریکا آماده است با تهران وارد مذاکره شود. پیش‌شرطی که آمریکا برای مذاکره گذاشته، طبعا در وضعیت کنونی از سوی ایران پذیرفته نخواهد شد. در تهران نیز برخی چهره‌های سیاسی این سخنان را بیشتر به عنوان تلاشی برای بازنویسی تاریخ تعبیر کردند و از بمباران ایران و حمله به کشور در میانه مذاکرات ایران و آمریکا سخن گفتند یا از فراموشی نقش اسرائیل در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران یا تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا علیه ایران و حتی چراغ سبز واشنگتن به حملات اسرائیل. با این همه، آغاز روند تبادل زندانیان، ولو شکننده و ناقص، روزنه‌ای کوچک به سوی گفت‌وگو و کاهش تنش‌ها گشوده است. شاید این بار، برخلاف گذشته، مسیر صلح از کاخ سفید نگذرد بلکه از کوچه‌های ویران شده غزه و از اراده مردمی آغاز شود که از جنگ خسته‌اند. ایران، با همه فشارهای بین‌المللی، می‌کوشد، روایت خود از امنیت و استقلال منطقه‌ای را تثبیت کند؛ روایتی که نه بر تسلیم بلکه بر توازن و احترام متقابل استوار است و شاید درست در همین نقطه است که تناقض اصلی ترامپ رخ می‌نماید. رئیس‌جمهوری که از صلح سخن می‌گوید اما سایه تحریم‌ها و تهدیدها را همچنان بر سر خاورمیانه نگه داشته است.
طبق گزارش رویترز، اسرائیل در چارچوب این توافق متعهد شده است حدود 250 زندانی فلسطینی محکوم به حبس ابد و بیش از 1700 بازداشتی از نوار غزه را آزاد کند. در مقابل، گروه‌های مقاومت نیز تمامی 20 گروگان زنده را تحویل داده‌اند و اجساد چند گروگان جان‌باخته نیز در مسیر انتقال به اسرائیل است.
آمارها اما تنها بخش کوچکی از ماجرا را بازتاب می‌دهند. در خیابان‌های کرانه باختری و نوار غزه، شادی و اشک در هم آمیخته است؛ فلسطینی‌هایی که پس از سال‌ها دیدار دوباره خانواده را جشن می‌گیرند و در مقابل، اسرائیلی‌هایی که هنوز در شوک هستند. با این حال همه می‌دانند که پشت این تبادل انسانی، معادله‌ای پیچیده از سیاست، امنیت و فشارهای بین‌المللی نهفته است.در مرکز توافق، آتش‌بسی موقت قرار دارد که بر اساس آن قرار است، ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه تسهیل و حملات نظامی برای مدتی متوقف شود. اما هنوز جزئیات دقیقی درباره سازوکار نظارت و زمان‌بندی خروج نیروهای اسرائیلی از مناطق مرزی منتشر نشده و همین موضوع نگرانی‌ها درباره شکنندگی توافق را افزایش داده است.
سخنرانی ترامپ در کنست
در میانه اجرای توافق، سفر غیرمنتظره «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور ایالات متحده به اسرائیل، بُعدی تازه به این تحولات بخشید. حضور او در کنست و سخنرانی احساسی‌اش با عنوان «طلوع خاورمیانه‌ای نو» به تیتر نخست رسانه‌های جهان تبدیل شد.
ترامپ در نطق خود گفت: «آزادی گروگان‌ها نقطه عطفی تاریخی است. ما به پایان عصر ترور و مرگ نزدیک شده‌ایم و زمان آن رسیده که صلح را بسازیم». او از رهبران منطقه خواست، خشونت را کنار بگذارند و با همکاری برای بازسازی غزه گام بردارند. رئیس‌جمهور آمریکا وعده داد، واشنگتن از طرح‌های بازسازی و ارسال کمک‌های انسانی حمایت خواهد کرد. در بخش دیگری از سخنانش با اشاره‌ای مستقیم به ایران گفت:«من نه از موضع ضعف بلکه از موضع قدرت می‌گویم: هر زمان که ایران آماده باشد، ما آماده صلح هستیم». ترامپ با لحنی که بسیاری آن را ترکیبی از تهدید و دعوت تعبیر کردند، افزود که توافق هسته‌ای دوران اوباما «فاجعه‌ای برای اسرائیل و جهان» بوده اما در عین حال «دست دوستی» را به سمت تهران دراز کرد. این اظهارات، فضای سیاسی منطقه را بار دیگر متشنج کرد و پرسش‌هایی جدی درباره نیت واقعی واشنگتن در ذهن ناظران برانگیخت.
بازار ![]()
نقش آمریکا
کاخ سفید در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که ساختار مذاکرات و تضمین‌های تبادل گروگان‌ها تحت هدایت واشنگتن شکل گرفته است. با این حال تحلیلگران تردید دارند که ایالات متحده در مقام «تضمین‌گر پایدار» باقی بماند. طبق توافق، گروهی از ناظران بین‌المللی متشکل از نیروهای آمریکایی، مصری و قطری، مأمور نظارت بر آتش‌بس و توزیع کمک‌های بشردوستانه خواهند بود. اما کارشناسان هشدار می‌دهند بدون تعریف روشن از آینده سیاسی غزه، هیچ آتش‌بسی دوام نخواهد داشت. برخی کارشناسان معتقدند، توافق فعلی بیشتر شبیه آتش‌بسی برای تنفس است تا گامی واقعی به سوی صلح. به باور آنها اگر بحث حکمرانی، خلع سلاح و بازسازی غزه حل نشود به‌زودی شاهد دور جدیدی از درگیری خواهیم بود».
قدردانی نتانیاهو و نگرانی‌های تازه
در داخل اسرائیل، «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر این رژیم در سخنرانی خود در کنست از نقش ترامپ در پیشبرد توافق قدردانی کرد و آزادی گروگان‌ها را «پیروزی ملی» خواند. او با لحنی دوگانه گفت: «ما از رئیس‌جمهور آمریکا برای حمایت قاطعش سپاسگزاریم اما اجازه نخواهیم داد، تهدید علیه شهروندان اسرائیل بازگردد». نتانیاهو تأکید کرد که هر روند سیاسی آینده باید تضمین کند که گروه‌هایی مانند حماس دیگر توان تهدید اسرائیل را نداشته باشند. این موضع اگرچه در داخل اسرائیل با استقبال جناح راست همراه شد اما منتقدان می‌گویند، او با تأکید بر «پیروزی نظامی» عملاً زمینه را برای گفت‌وگوهای سازنده‌تر تضعیف می‌کند.
چالش بازسازی غزه
در سوی دیگر، نوار غزه با چالشی عظیم روبه‌روست. زیرساخت‌های حیاتی ویران شده، بیمارستان‌ها و مدارس آسیب دیده‌اند و هزاران خانواده آواره در انتظار کمک‌های بشردوستانه هستند. جامعه جهانی وعده داده میلیاردها دلار برای بازسازی اختصاص دهد اما توزیع این منابع وابسته به ثبات سیاسی و هماهنگی میان گروه‌های فلسطینی است. برخی تحلیلگران عربی هشدار داده‌اند که بدون تشکیل یک دولت موقت و قابل‌قبول برای همه طرف‌ها، بازسازی غزه ممکن است به عرصه تازه‌ای از رقابت سیاسی و فساد تبدیل شود.
آینده‌ای پرابهام
توافق اخیر، در بهترین حالت، فرصتی کوتاه برای نفس کشیدن در میانه جنگی فرسایشی است. اما همین توقف نیز می‌تواند، نقطه آغاز تحولی بزرگ باشد؛ اگر بازیگران منطقه‌ای و جهانی اراده لازم برای عبور از «دیپلماسی نمادین» به «راه‌حل واقعی» را داشته باشند. اکنون پرسش اصلی این است: آیا آتش‌بس غزه مقدمه‌ای بر صلحی پایدار است یا صرفاً آغازی بر دور تازه‌ای از درگیری‌ها؟ پاسخ به این پرسش نه در سخنرانی‌های پرطمطراق سیاستمداران بلکه در میدان واقعیت و اراده‌ای نهفته است که باید در میان ویرانه‌های غزه و خاطره‌های تلخ جنگ جست‌وجو کرد.