ایران پرسمان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حمله اسرائیل به دوحه موجی از نگرانی و خشم را در میان کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس برانگیخت؛ کشورهایی که دهه‌ها امنیت خود را به آمریکا سپرده‌اند اما از تهاجم بی‌مهار اسرائیل به ستوه آمده‌اند.
بازار ![]()
در حالی که میانجی‌گران قطری بار دیگر برای برقراری آتش‌بس در غزه تلاش می‌کردند، رهبران سیاسی حماس همان کاری را کردند که طی 23 ماه جنگ با اسرائیل بارها انجام داده‌اند: آن‌ها در دفتر خود در دوحه گرد آمدند تا درباره پذیرش آخرین طرح پیشنهادی آمریکا گفت‌وگو کنند.
به نوشته فایننشال تایمز، در همان زمان، هنگامی که کودکان در محله‌ای مرفه و دیپلمات‌نشین در دوحه مشغول فعالیت‌های بعد از مدرسه بودند، اسرائیل حمله کرد. انفجارها سکوت پایتخت کوچک و معمولاً آرام قطر را شکست؛ نزدیک به دوازده جنگنده اسرائیلی بیش از 10 موشک به اتاقی شلیک کردند که رهبران حماس از جمله خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد این گروه، در آن جلسه داشتند.
مهران کامروا، استاد دانشگاه جورج‌تاون در پردیس دوحه، که هنگام حمله مشغول تدریس بود، گفت: «هیچ‌کس چنین چیزی را انتظار نداشت. کاملاً شوکه‌کننده بود. اسرائیل نه فقط در غزه بلکه فراتر از آن، با مصونیت کامل عمل می‌کند.»
جنگ چندجبهه‌ای با خاورمیانه
از زمان حمله حماس در 7 اکتبر 2023 و آغاز جنگ چندجبهه‌ای در منطقه، اسرائیل با استفاده از برتری هوایی خود به لبنان، ایران، سوریه، یمن، غزه و کرانه باختری اشغالی حمله کرده است. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بارها وعده داده است که «چهره خاورمیانه را تغییر خواهد داد».
اما حمله روز سه‌شنبه به قطر، یکی از مهم‌ترین متحدان غیرناتو آمریکا در منطقه و میزبان بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا، ضربه‌ای بود به کشوری که نقشی کلیدی در مذاکرات شکننده آتش‌بس و آزادی گروگان‌های اسرائیلی داشته است. این حمله گستاخانه موجی از نگرانی و خشم را در میان کشورهای نفت‌خیز خلیج فارس برانگیخت؛ کشورهایی که دهه‌ها امنیت خود را به آمریکا سپرده‌اند اما از تهاجم بی‌مهار اسرائیل به ستوه آمده‌اند.
امیل حکیم از اندیشکده «مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی» در لندن گفت: «اسرائیل تقریباً هر کاری بخواهد می‌تواند بکند. ابزار نظامی دارد، اراده سیاسی دارد و حمایت سیاسی آمریکا را هم پشت سر خود دارد. بنابراین بدون توجه به پیامدها، ریسک‌های بیشتری را می‌پذیرد. ممکن است اسرائیل در کوتاه‌مدت احساس امنیت کند، اما هیچ بازیگری در گذشته نزدیک به این اندازه منطقه را دچار لرزش و بی‌ثباتی نکرده است.»
نتانیاهو که پس از شوک حمله حماس در سال 2023 عزم خود را برای بازگرداندن بازدارندگی اسرائیل جزم کرده، در دو سال گذشته جنگ را فرصتی برای نمایش توانایی نظامی تل‌آویو دیده است: از بمباران‌های دوربرد در ایران و یمن گرفته تا حملات مکرر علیه حزب‌الله در لبنان و حملات هوایی در سوریه.
اکنون، با هدف قرار دادن دوحه، شهری که بیش از یک دهه میزبان دفتر سیاسی حماس بوده و مذاکرات غیرمستقیم اسرائیل و این گروه در آن انجام شده، قطر به ششمین پایتخت خاورمیانه تبدیل شد که در سال جاری هدف موشک‌های اسرائیلی قرار گرفته است.
امیر آویوی، سرتیپ بازنشسته ارتش اسرائیل و نزدیک به کابینه راست‌گرای نتانیاهو، گفت اسرائیل احتمالاً از حملات «غیرمستقیم» استفاده کرده است؛ حملاتی که به جنگنده‌ها امکان می‌دهد از فاصله دور موشک‌هایشان را شلیک کنند تا هم از پدافند دشمن در امان باشند و هم موقعیت‌شان پنهان بماند.
عملیات ناموفق
با این حال، حمله احتمالاً ناکام مانده است. حماس اعلام کرد الحیه و دیگر رهبران ارشد زنده مانده‌اند و تنها پنج عضو رده پایین این گروه و یک نگهبان قطری کشته شده‌اند. اسرائیل درباره تلفات اظهار نظر نکرده اما وزیر دفاع، اسرائیل کاتز، تأکید کرد که دشمنان تل‌آویو «هیچ جای امنی نخواهند داشت»؛ حتی با وجود محکومیت گسترده از سوی کشورهای غربی و عربی.
قطر این حمله را «اقدامی در قالب تروریسم دولتی» خواند که با هدف تخریب گفت‌وگوهای آتش‌بس صورت گرفته است. شیخ محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر قطر، یک شب پیش از حمله با رهبران حماس دیدار کرده و آن‌ها را به پذیرش طرح آمریکا تشویق کرده بود.
به گفته منابع مطلع، مقامات آمریکایی هم هفته گذشته به طور مستقیم با حماس گفت‌وگو کرده بودند. شیخ محمد فاش کرد که واشنگتن تنها 10 دقیقه پس از آغاز حمله، دوحه را مطلع کرده است؛ موشک‌هایی که اسرائیل به کار برده، به گفته او، از دید پدافند هوایی قطر پنهان مانده‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تنها رهبر خارجی با نفوذ مستقیم بر اسرائیل، واکنشی دوگانه نشان داد. او از یک سو نادرترین انتقاد خود از تل‌آویو را مطرح کرد و گفت این حمله نه به نفع اسرائیل است و نه آمریکا. اما در عین حال افزود که «از بین بردن» حماس هدفی «ارزشمند» است.
تحلیل‌گران می‌گویند این رویکرد یادآور رفتار او در ماجرای حمله اسرائیل به ایران در ژوئن گذشته است؛ زمانی که ابتدا مخالف بود اما چند روز بعد همراه اسرائیل تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کرد. قطر، برخلاف ایران، شریکی کلیدی برای غرب است که گاز بخش بزرگی از جهان را تأمین می‌کند و سرمایه‌گذاری‌های کلانی در آمریکا و اروپا دارد.
ترامپ در سفر پرزرق‌وبرق خود به دوحه در ماه مه، از «دوستی زیبا»ی خود با امیر قطر گفته بود؛ سفری که با وعده سرمایه‌گذاری صدها میلیارد دلاری و حتی پیشنهاد هدیه یک هواپیمای لوکس بوئینگ به دولت آمریکا همراه شد.
پیام خطرناک برای خاورمیانه
مایکل وحید حنا از اندیشکده گروه بحران هشدار داد که این حمله، چه با اطلاع واشنگتن انجام شده باشد و چه نه، پیامی نگران‌کننده برای قطر و دیگر متحدان عرب آمریکا دارد. او گفت: «اگر ترامپ خبر نداشته، این یعنی اسرائیل خود را کاملاً آزاد می‌بیند که یک‌جانبه هر کاری خواست بکند. اگر هم خبر داشته، این یعنی آمریکا چنین اقداماتی را پذیرفته است.»
به گفته او، این وضعیت جایگاه آمریکا را به‌عنوان ضامن امنیت منطقه زیر سؤال می‌برد و نشان می‌دهد اسرائیل خود را پشت «سپر آمریکا» پنهان کرده تا بدون هیچ خط قرمزی عمل کند.
الی کارمون، پژوهشگر تروریسم در دانشگاه رایشمن اسرائیل، در این‌باره گفت: «اسرائیل عمداً می‌خواهد دیوانه به نظر برسد، تا به اعراب و حتی ترکیه نشان دهد توان اقدام را دارد و اگر خواسته‌هایش پذیرفته نشود، دست به عمل خواهد زد». او هشدار داد: «خود را به شکل قلدر محله نشان دادن تا حدی کارآمد است، اما فقط تا یک جایی».