ایران پرسمان - ایسنا / پزشکی از راه دور به عنوان ابزاری نوین در نظام سلامت مطرح است و می‌تواند نقش مهمی در دسترسی مردم مناطق محروم به خدمات درمانی داشته باشد. یکی از چالش‌های اساسی آن، نبود تجهیزات کارآمد برای معاینه غیرحضوری است.
پزشکی از راه دور در سال‌های اخیر به ویژه پس از همه‌گیری کرونا، رشد چشمگیری داشته است. این شیوه می‌تواند برای مردمی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند، فرصتی ارزشمند برای دریافت خدمات بهداشتی فراهم کند. با این حال، همچنان بسیاری از معاینات پایه، نیازمند حضور پزشک و تجهیزات تخصصی است. این مسئله باعث می‌شود که دسترسی مردم روستاها و نواحی محروم به خدمات مناسب محدود بماند. طراحی ابزارهای ساده، قابل حمل و مناسب با شرایط روستایی، ضرورتی است که می‌تواند فاصله میان پزشک و بیمار را در چنین مناطقی کمتر کند.
بازار ![]()
از سوی دیگر، عوامل متعددی باعث افزایش نیاز به راهکارهای نوین درمانی شده‌اند. کمبود پزشک در مناطق محروم، هزینه بالای مراجعه حضوری، تغییر انتظارات بیماران از سرعت و کیفیت خدمات و همچنین گسترش فناوری‌های ارتباطی، همگی شرایطی را به وجود آورده‌اند که پزشکی از راه دور به یک راهکار ضروری بدل شود. حتی در کشورهای توسعه‌یافته، استفاده از این فناوری می‌تواند به کاهش فشار بر سیستم‌های سلامت و بهبود بهره‌وری کمک کند. در ایران نیز با توجه به وسعت جغرافیایی و پراکندگی جمعیت، اهمیت چنین فناوری‌هایی دوچندان است.
رضوان علیدادی از گروه طراحی صنعتی دانشگاه علم و صنعت ایران به همراه یکی از همکاران هم‌دانشگاهی خود، در همین راستا مطالعه‌ای در زمینه طراحی تجهیزات معاینه غیرحضوری انجام داده‌اند. هدف آن‌ها این بوده که بتوان با بهره‌گیری از دانش طراحی صنعتی و نیازهای واقعی مردم مناطق روستایی، ابزارهایی کارآمد برای معاینه پزشکی از راه دور طراحی کرد.
این تحقیق در دو مرحله انجام شد. در مرحله نخست، محققان با حضور در یکی از روستاهای کشور و گفت‌وگو با 25 نفر از ساکنان محلی، نیازهای اصلی آن‌ها را شناسایی کردند. در مرحله دوم، با همکاری پزشکان، بهورزان و خود مردم، چک‌لیستی جامع برای طراحی تجهیزات پزشکی تدوین شد. این چک‌لیست به گونه‌ای طراحی شد که هم شرایط واقعی روستا را در نظر بگیرد و هم نظر متخصصان حوزه سلامت را.
یافته‌های این پژوهش نشان داد که طراحی موفق تجهیزات پزشکی از راه دور نیازمند توجه به چند نکته اساسی است. این نکات شامل طراحی ساده و قابل فهم برای کاربران، امکان استفاده از انرژی پایدار، امنیت داده‌ها و حتی بهره‌گیری از فناوری‌های نو مانند واقعیت افزوده و بازخورد لمسی می‌شود.
نتیجه‌گیری پژوهش حاکی از آن است که استفاده از چک‌لیست طراحی ارائه‌شده، می‌تواند مسیر تازه‌ای برای توسعه تجهیزات پزشکی در مناطق محروم باز کند. این رویکرد علاوه بر ارتقای کیفیت مراقبت‌های اولیه، می‌تواند به بهبود دسترسی مردم به خدمات پزشکی نیز کمک کند.
اهمیت این پژوهش که نتایج آن در مجله «انفورماتیک سلامت و زیست پزشکی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی کرمان منتشر شده‌اند، در آن است که بر طراحی کاربرمحور تأکید دارد؛ یعنی به جای آنکه ابزارها صرفاً از نگاه فنی ساخته شوند، نیازها و شرایط واقعی مردم نیز در نظر گرفته می‌شود. تجربه‌های مشابه در سایر کشورها نشان داده که چنین رویکردی می‌تواند موجب کاهش مراجعات حضوری، صرفه‌جویی در هزینه رفت‌وآمد بیماران و حتی بهبود کیفیت معاینات شود. از طرفی، اگرچه برخی کارشناسان هنوز نسبت به اثربخشی کامل پزشکی از راه دور تردید دارند، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که با طراحی صحیح، این فناوری می‌تواند تا حد زیادی جایگزین معاینات حضوری شود.
با وجود این، پژوهشگران یادآور شده‌اند که مطالعه آن‌ها با محدودیت‌هایی همراه بوده است. به عنوان نمونه، این تحقیق بیشتر در سطح کیفی و با جامعه‌ای محدود انجام شد و هنوز لازم است در محیط‌های واقعی و با جمعیت گسترده‌تر، مورد آزمون قرار گیرد. همچنین طراحی نمونه اولیه و آزمایش آن در مراکز بهداشت روستایی می‌تواند گام بعدی برای ارزیابی عملی این ایده باشد.