ایران پرسمان - زومیت /اخترشناسان برای نخستین بار فورانی مرگبار را از ستاره‌ای غیر از خورشید رصد کرده‌اند؛ پدیده‌ای که می‌تواند جو سیارات بیگانه را نابود کند.
وقتی یک ستاره فورانی عظیم را رها می‌کند، سرنوشت سیاره‌های نزدیک به آن می‌تواند در همان لحظه رقم بخورد. گروهی از ستاره‌شناسان در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده‌اند که برای نخستین‌بار، انتشار جرم تاجی (CME) را در ستاره‌ای غیر از خورشید مشاهده کرده‌اند؛ فورانی از پلاسما که در ستاره‌ی StKM 1-1262 ثبت شده و می‌تواند برای هر سیاره‌ی احتمالی در اطرافش، مرگبار باشد.
بازار ![]()
به‌گزارش ساینس، برآوردها نشان می‌دهد اگر این ستاره سیاره‌ای زمین‌مانند در ناحیه‌ی سکونت‌پذیر خود با جوی مشابه و میدان مغناطیسی مشابه زمین داشته باشد، برخورد مستقیم جرم تاجی جو سیاره را تا سطح آن فشرده و هر شکلی از حیات را در معرض ذرات پرانرژی و استریل‌کننده قرار داده است.
جولیان آلوارادو گومس، اخترفیزیکدان از مؤسسه‌ی اخترفیزیک لایبنیتس پوتسدام، می‌گوید: «در چنین شرایطی، جو و در اصل، خود سیاره کاملاً در معرض فوران شدید پلاسماهای باد و خروج جرم از تاج ستاره قرار می‌گیرند؛ اتفاقی که از هر نظر وخیم است. گاهی همین فوران بزرگ کافی است تا اوضاع را به‌کل تغییر بدهد.»
کوتوله‌های سرخ هدف اصلی جست‌وجوی سیاره‌های زیست‌پذیر هستند.
ستاره‌ی StKM 1-1262 کوتوله‌ی سرخی کم‌نور از نوع M است و شعاع آن حدود دوسوم خورشید برآورد می‌شود. کوتوله‌های سرخ نزدیک به 70 درصد ستاره‌های مجاور خورشید را تشکیل می‌دهند و همین فراوانی باعث شده به هدف اصلی جست‌وجوی سیاره‌های زیست‌پذیر تبدیل شوند.
افزون‌بر‌این، اندازه‌ی کوچک کوتوله‌های ام باعث می‌شود افت نور ناشی از عبور سیاره‌ها دقیق‌تر مشاهده شود و جرم کمشان نیز واکنش حرکتی تشخیص‌پذیرتری نسبت به سیاره‌های بزرگ مداری ایجاد می‌کند.
با وجود مزایا، بسیاری از اخترشناسان نگران‌اند که کوتوله‌های ام محیط چندان مناسبی برای سیاره‌ها نباشند. این ستاره‌ها شراره‌های شدید فرابنفش و پرتو ایکس تولید می‌کنند که می‌تواند با گرم‌کردن و یونیزه‌کردن جو سیاره‌های نزدیک، در طول زمان آن‌ها را به فضا پرتاب کند.
جوزف کالینگهام، پژوهشگر در مؤسسه‌ی رادیواخترشناسی هلند، می‌گوید: «شراره‌های کوتوله‌های ام تقریباً دائمی‌اند و شدتشان واقعاً بالاست.» خروج جرم از تاج ستاره‌ها نیز تهدید دیگری است: موج عظیم ماده‌ی باردار که با فشرده‌سازی میدان مغناطیسی سیاره، در صورت قدرت کافی، می‌تواند جو را به‌طور کامل جدا کند.
در خورشید، وقوع شراره‌ها معمولاً با خروج جرم از تاج همراه است، اما با وجود جست‌وجوهای متعدد، چنین فوران‌هایی تاکنون در کوتوله‌های ام نزدیک مشاهده نشده بود. این ستاره‌ها نشانه‌هایی از میدان‌های مغناطیسی بسیار قوی دارند که به‌مراتب قوی‌تر از خورشید است؛ این موضوع باعث شده برخی اخترشناسان تصور کنند این میدان‌های نیرومند جرم منتشرشده از تاج را در تاج ستاره حبس می‌کنند. آلوارادو گومس توضیح می‌دهد: «وقتی ستاره چنین میدان مغناطیسی قدرتمندی دارد، جرم انگار درون تاج گیر می‌کند و راه فرار ندارد.»
یکی از نشانه‌های قطعی خروج جرم از تاج، انفجار رادیویی نوع دوم است؛ فورانی کوتاه از امواج رادیویی که هنگام حرکت موج ضربه‌ای ناشی از خروج جرم از تاج ستاره، تولید می‌شود. تیمی به رهبری کالینگهام، تصمیم گرفت این انفجارها را با آرایه‌ی فرکانس پایین (LOFAR)، شبکه‌ای شامل بیش از 20 هزار آنتن در هلند و کشورهای اطراف، جست‌وجو کند.
دانشمندان 86 هزار ستاره‌ی نزدیک را رصد کردند و بخش‌هایی از آسمان را به‌مدت 8 ساعت بدون وقفه زیر نظر گرفتند. نتیجه فقط یک انفجار رادیویی نوع دوم بود که به StKM 1-1262 تعلق داشت. کالینگهام می‌گوید: «این نشانه‌ای کاملاً واضح از وقوع پدیده‌ی خروج جرم از تاج ستاره است.»
براساس ویژگی‌های فوران رادیویی، تیم دانشمندان محاسبه کردند که پلاسما با سرعت 2٬400 کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کرد؛ سرعتی که به‌گفته‌ی آلوارادو گومس «در بخش بالایی دامنه‌ی سرعت خروج جرم از تاج قرار می‌گیرد».
هرچند تخمین جرم کل و انرژی جنبشی این فوران فقط به‌صورت تقریبی امکان‌پذیر بود، آلوارادو گومس توضیح می‌دهد که فوران تاجی پرسرعت معمولاً جرم زیادی را با خود حمل می‌کند. او می‌افزاید: «حدس من این است که با چنین سرعتی احتمالاً با یک فوران تاجی قدرتمند روبه‌رو هستیم.» او اکنون همراه با تیم آرایه‌ی فرکانس پایین کار می‌کند تا داده‌های تازه در مدل‌سازی کوتوله‌های ام و ساختار تاجشان لحاظ شود.
پژوهشگران بر پایه‌ی مشاهدات، برآورد می‌کنند که یک کوتوله‌ی ام معمولی به‌طور میانگین هر 500 سال یک فوران از تاج تولید می‌کند. با وجود این فاصله‌ی زمانی طولانی، شکل‌گیری حیات به دوره‌هایی بسیار طولانی نیاز دارد و فوران‌های مکرر بدون شک این روند را دشوارتر می‌کند.
تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا نیز که در مراحل ابتدایی جست‌وجوی جو پیرامون سیاره‌های سنگی مدار کوتوله‌های ام قرار دارد، تاکنون نشانه‌ای از وجود جو در آن‌ها پیدا نکرده است. ابل مندس، پژوهشگر زیست‌پذیری سیاره‌ای در دانشگاه پورتوریکو، می‌گوید: «به نظر می‌رسد نگرانی‌های جدی ما درباره‌ی ستاره‌های کوتوله‌ی ام درست بوده‌اند.»
یافته‌ها در نشریه‌ی نیچر منتشر شده است.