ایران پرسمان - زومیت / برخی افراد در به‌خاطر سپردن چهره‌ها مهارت خارق‌العاده‌ای دارند. پژوهش تازه‌ای علت این توانایی را آشکار کرده است.
پژوهش تازه‌ای از محققان استرالیا نشان می‌دهد کسانی که هیچ‌گاه چهره‌ای را فراموش نمی‌کنند، هوشمندانه‌تر نگاه می‌کنند. به عبارت دیگر، آن‌ها به‌طور طبیعی روی متمایزترین ویژگی‌های هر چهره تمرکز می‌کنند.
بازار ![]()
آیا این خبر خوبی برای ماست که دوست داریم از شر اشتباه‌های ناشی از نشناختن آشنایان خلاص شویم؟ متأسفانه چندان نه. جیمز دان، پژوهشگر روان‌شناسی دانشگاه نیوساوث‌ولز سیدنی و نویسندهٔ اصلی مقاله می‌گوید: «این مهارت چیزی نیست که مثل یک حقه یاد بگیرید، بلکه روشی خودکار و پویا برای تشخیص بخش‌هایی است که هر چهره را منحصربهفرد می‌کند.»
ابرشناساگرهای چهره به‌طور طبیعی روی ویژگی‌های متمایز چهره تمرکز می‌کنند.
دان و همکارانش برای بازسازی شیوهٔ نگاه این افراد به چهره‌های تازه، از ردیابی حرکات چشم استفاده کردند. در این آزمایش، 37 ابرشناساگر چهره (که توانایی بالایی در شناسایی چهره‌ها داشتند) و 68 فرد با توانایی معمولِ تشخیص چهره مورد بررسی قرار گرفتند. پژوهشگران ثبت کردند که شرکت‌کنندگان هنگام نگاه کردن به تصاویر چهره‌ها روی صفحهٔ رایانه، دقیقاً به کجا و چه مدت خیره می‌شوند.
داده‌ها سپس به الگوریتم‌های یادگیری ماشین داده شد؛ شبکه‌های عصبی عمیقی که وظیفه داشتند تشخیص دهند آیا دو تصویر مربوط به یک فرد هستند یا نه. دان توضیح می‌دهد: «هوش مصنوعی در تشخیص چهره بسیار توانمند شده است. هدف ما این بود که از این توانایی استفاده کنیم تا بفهمیم کدام الگوهای حرکات چشم انسان بیشترین اطلاعات را منتقل می‌کنند.»
نتیجه جالب بود: وقتی الگوریتم‌ها داده‌های ردیابی چشم ابرشناساگرها را دریافت کردند، در تشخیص اینکه چه چهره‌هایی به هم تعلق دارند دقت بیشتری داشتند، نسبت به زمانی که داده‌ها از افراد عادی جمع‌آوری شده بود. محققان در مقاله خود می‌نویسند: «این یافته‌ها نشان می‌دهد تفاوت فردی در توانایی تشخیص چهره، ممکن است از نخستین مراحل پردازش بینایی و در سطح رمزگذاری شبکیه‌ای آغاز شود.»
به‌گزارش ساینس آلرت، پژوهش حاضر ادامه مطالعات قبلی همین گروه است که نشان داده بود ابرشناساگرها هر چهره را مانند یک پازل می‌بینند: ابتدا چهره را به بخش‌های جدا تقسیم می‌کنند و سپس مغز آن‌ها این بخش‌ها را در قالب یک تصویر ترکیبی پردازش می‌کند. این رویکرد، باور رایج را به چالش می‌کشد که حافظهٔ خوب برای چهره‌ها به معنای نگاه کردن به مرکز چهره و مشاهدهٔ آن به‌صورت واحدی یکپارچه است. مطالعهٔ جدید نشان می‌دهد این افراد نه‌تنها اطلاعات بیشتری از چهره‌ها دریافت می‌کنند، بلکه روی ویژگی‌هایی تمرکز می‌کنند که بیشترین «سرنخ» را ارائه می‌دهند.
مهارت تشخیص چهره‌ها از آغاز فرایند بینایی، یعنی سطح رمزگذاری شبکیه، شکل می‌گیرد و ابرشناساگرها چهره‌ها را شبیه پازلی از اجزای مستقل تفسیر می‌کنند
دان توضیح می‌دهد: «شبیه مفهوم کاریکاتور است؛ وقتی در ویژگی‌های متمایز یک چهره اغراق می‌کنید، تشخیص آن راحت‌تر می‌شود. ابرشناساگرها به‌طور بصری همین کار را می‌کنند: آن‌ها روی ویژگی‌هایی متمرکز می‌شوند که بیشترین نقش را در شناسایی فرد دارند.»
پژوهش جدید می‌تواند به بهبود سامانه‌های تشخیص چهره کمک کند. گرچه محققان می‌گویند فعلاً انسان‌ها همچنان از هوش مصنوعی بهتر عمل می‌کنند، چون در موقعیت‌های اجتماعی از نشانه‌های دیگری نیز استفاده می‌کنیم.
با‌این‌حال، نباید زیادی مغرور شویم. شواهد نشان می‌دهد توانایی استثنایی در به خاطر سپردن چهره‌ها ریشهٔ ژنتیکی قوی دارد. از سوی دیگر، پردازش هویت چهره در رفتار اجتماعی نخستی‌سانان نیز نقش اساسی دارد، بنابراین خاستگاه زیستی این مهارت احتمالاً منحصربهفرد انسانی نیست.
پژوهش در ژورنال Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences منتشر شده است.