ایران پرسمان - به گزارش خبرنگار مهر ، مراسم رونمایی از رمان نوجوان «قاف اقیانوس» امروز با حضور هادی خورشاهیان، منتقد، محمدرضا شرفیخبوشان، نویسنده در مدرسه فرهنگ آلیاسین برگزار شد.
هادی خورشاهیان، منتقد و نویسنده، در آیین رونمایی از کتاب «قاف اقیانوس» با اشاره به ضرورت بازخوانی دستاوردهای مغفولمانده کشور گفت: کاستیها در زندگی روزمره بهراحتی دیده میشوند؛ از ترافیک و آلودگی هوا گرفته تا مشکلات معیشتی، زیرا این مسائل مستقیماً با زیست روزانه ما گره خوردهاند. اما در مقابل، دستاوردها معمولاً به این سادگی دیده نمیشوند و کمتر در معرض توجه قرار میگیرند.
وی افزود: موضوع ناوگروه دریایی و سفر آن برای خود من نیز تا پیش از مطالعه این کتاب مبهم بود. این پرسش وجود داشت که با وجود برخورداری بسیاری از کشورها از فناوریهای پیشرفته، چرا ایران تصمیم گرفت چنین مسیری را طی کند. مطالعه «قاف اقیانوس» بهروشنی پاسخ این پرسش را برای من روشن کرد.
این منتقد ادبی با تأکید بر نقش کتاب در شکلدهی نگاه نوجوانان اظهار کرد: حتی اگر نوجوانان امروز به دانشمندان بزرگ تبدیل نشوند، همین که در مسیر زندگی، انسانهای خوبی باشند کفایت میکند. بسیاری از مسیرهای موفقیت از کتاب و کتابخوانی آغاز میشود و همین نقطه شروع، میتواند آینده فرد را تغییر دهد.
خورشاهیان با اشاره به ویژگیهای ظاهری و محتوایی اثر گفت: «قاف اقیانوس» صرفاً روایت یک سفر دریایی نیست. طراحی جلد، صفحهآرایی، فونت و حتی بستهبندی کتاب، همگی با دقت و ظرافت انجام شده است. انتخاب نام کتاب نیز هوشمندانه است؛ عنوانی که هم ابهام دارد و هم شفافیت، و همین ویژگی مخاطب را به خواندن اثر ترغیب میکند.
وی ادامه داد: این کتاب بدون شعارزدگی، مخاطب را به درک عمیقتری از تاریخ روابط استعماری میرساند و نشان میدهد چرا ایران نمیتواند بهسادگی با آمریکا و برخی قدرتهای غربی وارد تعامل شود. در متن کتاب، از کشورهایی چون هلند، پرتغال و انگلستان نام برده میشود و با مرور این سابقه تاریخی، مخاطب به این یقین میرسد که تفکر استعمارگرانه همچنان وجود دارد.
این نویسنده تصریح کرد: مسئله فقط گذشته نیست؛ همانگونه که ما امروز به تاریخ خود افتخار میکنیم، دیگر کشورها نیز با همان ذهنیت تاریخی عمل میکنند. حضور پایگاههای نظامی آمریکا در نقاط مختلف جهان، نشانهای از استمرار همان نگاه استعماری است و این کتاب بهخوبی این مسئله را برای مخاطب تبیین میکند.
خورشاهیان با اشاره به ساختار روایی کتاب گفت: روایت «قاف اقیانوس» با ماجراجویی چهار نوجوان آغاز میشود و مخاطب بهتدریج همراه شخصیتها وارد ماجرا میشود، بدون آنکه از ابتدا با ادعای حماسهسازی مواجه باشد. همین شیوه روایت باعث ایجاد همذاتپنداری و جذب مخاطب نوجوان میشود.
وی افزود: یکی از محورهای مهم کتاب، پرداختن به ریشههای تفکر استعماری است؛ محوری که نهتنها چرایی این سفر دریایی را روشن میکند، بلکه مخاطب را به مطالعه و تأمل درباره جایگاه ایران در جهان امروز سوق میدهد.
این منتقد ادبی در پایان با تأکید بر نقش آموزش در شکلگیری این روایت گفت: در متن کتاب، نقش یک معلم آگاه برجسته است؛ معلمی که زمینه علاقهمندی نوجوانان داستان به این مسیر فکری را فراهم میکند. انتقال مفاهیم تاریخی و هویتی بهصورت غیرمستقیم، بدون تکیه بر اعداد و اطلاعات خشک، از نقاط قوت اثر است. در این کتاب، ماهیت تاریخ و تفکر تاریخی اهمیت دارد، نه صرفاً تاریخنگاری عدد محور، و همین ویژگی باعث میشود مخاطب روایت را باور کند و با آن همراه شود.
ماجراجویی سرمایه اصلی نوجوان است
محمدرضا شرفی خبوشان، نویسنده کتاب «قاف اقیانوس»، در مراسم رونمایی از این اثر با تأکید بر ضرورت بهرسمیت شناختن دوره نوجوانی گفت: این کتاب با هدف حفظ شیطنت، کنجکاوی و روحیه جستوجوگری نوجوانان نوشته شده است؛ چراکه اگر نوجوانی بهدرستی زیسته نشود، در آینده نمیتوان انتظار شکلگیری جوانان و بزرگسالان موفق را داشت.
وی افزود: کنجکاوی، هیجان، پرسشگری، ماجراجویی و میل به سفر، از عناصر اصلی رشد شخصیت نوجوان است. نوجوان باید اهل حرکت، دیدن و تجربهکردن باشد. وطن نیز در همین حرکت و سفر شکل میگیرد؛ سفری که میتواند درونی باشد، یا در جغرافیای سرزمین، در شناخت انسانهای دیگر، در کتابها و حتی در افکار خود انسان اتفاق بیفتد. این حرکت، نشانه زندهبودن و پیشرفتن است.
این نویسنده با اشاره به پیامدهای محدودشدن نوجوانان گفت: نوجوانی که در گوشه اتاق و در فضای بسته آپارتمان محصور بماند و مجال ماجراجویی نداشته باشد، نهتنها بر خانواده، بلکه بر کل جامعه تأثیر منفی میگذارد. شور و شوق، حق نوجوان است و نباید منتظر باشد دیگران این شور را به او تزریق کنند؛ او باید حق خود بداند که بپرسد، بگردد، ببیند و دانستههایش را با دیگران به اشتراک بگذارد.
شرفی خبوشان ادامه داد: ماجرا داشتن، به معنای درگیرشدن با زندگی است، نه تقابل خیر و شر. هر نوجوانی که ماجراهای بیشتری را تجربه کرده باشد، میتواند به خود افتخار کند؛ چراکه داشتههای ما، همان ماجراهای ما هستند. ماجرا از حرکت آغاز میشود؛ از کنجکاوی، شنیدن روایت دیگران و تمایل به دانستن. نوجوانی که صرفاً مصرفکننده باشد و نظر و نگاه شخصی نداشته باشد، ممکن است به سمت افسردگی و انزوا سوق داده شود، در حالی که نوجوان، طراوت جامعه است.
وی با تأکید بر پیوند مفهوم وطن با مسئولیت اجتماعی تصریح کرد: نوجوان زمانی به مفهوم وطن میرسد که برای دیگری قدم بردارد. اگر نوجوان کاری انجام دهد که نفعی برای دوست، همسایه، خانواده یا جامعه داشته باشد، آنگاه وطن برای او معنا پیدا میکند. جامعهای که افرادش فقط به منافع شخصی خود فکر کنند، به جامعهای سرد، ساکت و بیروح تبدیل میشود؛ اما اگر هر فردی به دیگری نفع برساند، این نفع در نهایت به خود او بازمیگردد.
نویسنده «قاف اقیانوس» با اشاره به هدف خود از نگارش این کتاب گفت: اگر نوجوانی پس از خواندن این کتاب به دیگری فکر کند، من به هدفم رسیدهام. دریانوردانی که در این اثر به آنها پرداخته شده نیز دقیقاً با همین نگاه عمل کردهاند. در فرآیند پژوهش، علاوه بر مطالعه کتابها، با افرادی گفتوگو کردم که هشت ماه پایشان به خشکی نرسیده بود و دور کره زمین را بر امواج دریا پیموده بودند؛ انسانهایی دور از خانواده که با تمام سختیها، توان و قدرت ایرانیبودن را به نمایش گذاشتند.
وی افزود: انتخاب چنین مسیری نه سود مالی قابلتوجهی دارد و نه شهرتآفرین است. این افراد، کار را برای منفعت شخصی انجام نمیدهند. در سفرهایی که به بندرعباس و جزیره هرمز داشتم، حتی با نیروهایی که در موتورخانه کشتی کار میکردند گفتوگو کردم؛ کسانی که ماهها در فضایی بسته و سخت کار میکنند، بیآنکه لزوماً دیده شوند. اینها نمونههایی از کار برای دیگری و همان مفهومی است که از آن به «کار برای خدا» تعبیر میشود.
شرفی خبوشان با اشاره به نقش روایت در کتاب گفت: تمام تلاشم این بوده که مخاطب با یک قصه و ماجرا روبهرو شود؛ چراکه نوجوان، قبل از هر چیز، به قصه نیاز دارد. اگر اختیار داشتم، کلاسهای درس را به کتابخانه تبدیل میکردم تا معلم و دانشآموز کنار هم کتاب بخوانند و گفتوگو کنند. ماهیت آموزش نیز همین است؛ اما متأسفانه گاهی نظام آموزشی بهگونهای عمل میکند که مجال نوجوانیکردن از نوجوان گرفته میشود.
وی در پایان با اشاره به هویت ایرانی اظهار کرد: ما ایرانیها سرشتی متفاوت داریم؛ تاریخی پر از مهربانی، ایستادگی و جزئیات انسانی. همین توجه به جزئیات کوچک زندگی است که انسانهای بزرگ میسازد. شخصیت «امیرو» در «قاف اقیانوس» نیز بر همین اساس شکل گرفته است؛ شخصیتی که به خاک، وطن و ارزشهای ساده اما بنیادین زندگی توجه دارد و این نگاه، هسته اصلی روایت کتاب را شکل میدهد.
نوجوان امروز ما با چالش بحران هویت مواجه است
مهدی محمدی، مدیر انتشارات معارف، در آیین رونمایی کتاب «قاف اقیانوس» با ابراز خرسندی از حضور در جمع نوجوانان گفت: حضور در میان نوجوانان، برای ما یادآور حس نوجوانی است و این فضا، انرژی و احساس مشترکی را منتقل میکند که برای ناشر ارزشمند است.
وی در ادامه از معاونت پرورشی منطقه ۴ تهران قدردانی کرد و افزود: مجموعه معاونت پرورشی منطقه ۴ از جمله مجموعههایی است که اهل کتاب است و به موضوع مطالعه و کتابخوانی اهمیت میدهد و این نگاه برای ناشران فرهنگی بسیار مغتنم است. همچنین از مدیر مدرسه، خانم ابوالحسنی، که دغدغه کتاب و ادبیات دارند و این فضا را برای برگزاری چنین برنامهای فراهم کردند، تشکر میکنم.
محمدی با اشاره به نویسنده کتاب «قاف اقیانوس» گفت: محمدرضا شرفی خبوشان از اساتید ادبیات کشور هستند و ما از انتشار این اثر بسیار خرسندیم. این کتاب اثری ارزشمند است و قدردانی ما از نویسنده، صرفاً قدردانی زبانی است و قطعاً چیزی به ارزش اثر اضافه یا از آن کم نمیکند، اما قدردانی وظیفهای است که باید انجام شود.
مدیر انتشارات معارف با اشاره به تجربه شخصی خود در مواجهه با کتاب اظهار کرد: به عنوان پدر نوجوان، کتاب را در اختیار دخترانم قرار دادم و هر دو بدون استثنا آن را در یک روز مطالعه کردند. این نشان میدهد اثر از جذابیت، شیرینی روایت و کشش لازم برای مخاطب نوجوان برخوردار است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر مسئله هویت نوجوانان گفت: نوجوان امروز احساس میکند هویتش دچار خلأ است و به همین دلیل به دنبال قهرمان میگردد. گرایش نوجوانان به شخصیتهایی مانند بتمن یا مرد عنکبوتی ریشه در فطرت انسان دارد؛ انسان ذاتاً به دنبال الگو و قهرمان است. این مسئله نشاندهنده کمکاری ما، بهویژه متولیان فرهنگی، در حوزه قهرمانپروری و معرفی الگوهای واقعی است.
محمدی ادامه داد: ما قهرمانان فراوانی داریم؛ آنقدر که اگر بخواهیم سالها درباره آنها اثر تولید کنیم، زمان لازم است. اما متأسفانه این داشتهها بهدرستی روایت نشدهاند و نوجوانان ما تصور میکنند چیزی برای افتخار نداریم. نوجوانی که وارد دبیرستان میشود، گاه به مهاجرت فکر میکند، در حالی که ظرفیتها و افتخارات فراوانی در کشور وجود دارد که به آنها گفته نشده است.
وی کتاب «قاف اقیانوس» را نمونهای موفق از روایت این ظرفیتها دانست و گفت: یکی از نقاط قوت این رمان، روایتمحور بودن آن است. موضوع ناوگروه ۸۶، که توانست دور دنیا را طی کند، موضوعی است که تنها تعداد محدودی از کشورها در جهان قادر به انجام آن هستند و ایران یکی از آنهاست. این دستاورد با وجود محدودیتها و در مقایسه با کشورهایی با تجهیزات پیشرفتهتر، اهمیت مضاعف دارد.
محمدی با اشاره به نقش نوجوانان در این دستاوردها افزود: بسیاری از نوجوانان این سرزمین با خواندن چنین روایتهایی به نیروی دریایی ارتش پیوستند و با شجاعت، دل به دریا زدند. عبور از مسیرهایی مانند تنگه ماژلان، که از سختترین مسیرهای دریایی جهان است، بخشی از همین روایتهاست که باید گفته شود.
وی تأکید کرد: این حرکت فقط یک اقدام ایرانی نبود؛ در سطح جهانی نیز بازتاب داشت و نشان داد کشوری که گاه بهعنوان جهان سوم شناخته میشود، میتواند در تراز قدرتهای بزرگ دریایی جهان ظاهر شود و اعلام کند که ایران نیز صاحب دریاها و آبهای آزاد است.
مدیر انتشارات معارف با اشاره به دشواریهای مأموریتهای دریایی گفت: هشت ماه حضور مداوم روی عرشه کشتی، بدون تماس با زمین، کار سادهای نیست. افرادی بودند که در این مسیر عزیزان خود را از دست دادند یا شاهد تولد فرزندشان نبودند، اما این سختیها برای حفظ اقتدار کشور تحمل شد؛ اقتداری که در رویدادهای اخیر و جنگ ۱۲روزه نیز بهروشنی دیده شد.
وی در ادامه با پذیرش مسئولیت متولیان فرهنگی تصریح کرد: ما برای نوجوانان کمکاری کردهایم و مقصریم. از نوجوانان عذرخواهی میکنم که در معرفی الگوها و داشتهها کوتاهی شده است. ایران در طول تاریخ، از ریاضیدانان و دانشمندان برجسته تا نوابغ معاصر، سرمایههای بزرگی داشته که بهدرستی معرفی نشدهاند.
محمدی با اشاره به چهرههای شاخص علمی و تاریخی گفت: از دانشمندان گذشته تا چهرههایی مانند پروفسور سمیعی و مرحوم مریم میرزاخانی، نمونههایی از داشتههای واقعی ما هستند. حتی در عرصه الگوهای مقاومت نیز قهرمانان واقعی داریم؛ قهرمانانی که فراتر از خیالپردازیهای سینماییاند.
وی در پایان با قدردانی مجدد از نویسنده اثر گفت: شهید حاج قاسم سلیمانی نمونهای از همین قهرمانان واقعی است. روایت این الگوها وظیفه ماست. امیدواریم نویسندگان بیشتری وارد این حوزه شوند و به ما ناشران کمک کنند تا الگوهای واقعی این سرزمین را به نوجوانان معرفی کنیم و این باور را تقویت کنیم که ایران، ایران بوده و خواهد ماند.
