ایران پرسمان - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مهسا جعفری‌فر| اسناد جدیدی که در وزارت دادگستری آمریکا ثبت شده، نشان می‌دهد اسرائیل با صرف میلیون‌ها دلار، به‌صورت بی‌سروصدا پروژه‌ای با نام «استر» را برای مهندسی افکار عمومی در پلتفرم‌های اجتماعی پیش می‌برد که ترکیبی از تبلیغات سیاسی پرهزینه و کمپین‌های اینفلوئنسری با ظاهر مردمی است. آنچه در ظاهر پست‌هایی ساده و شخصی از اینفلوئنسرها در شبکه‌های اجتماعی به نظر می‌رسد در واقع برآمده از شبکه‌ای پیچیده از تبلیغات، بودجه‌های کلان و الگوریتم‌های هوش مصنوعی است. سال گذشته نیز کارزاری با همین نام و با هدف مقابله با جنبش‌های طرفدار فلسطین در آمریکا راه‌اندازی شد و هم‌اکنون در حال اجراست. هرچند ارتباط میان این دو پروژه هنوز تائید نشده؛ اما هر دو بخشی از برنامه دیپلماسی عمومی اسرائیل یا همان «هاسبارا» برای مهار روایت‌ها به نفع اسرائیلند که مقامات اسرائیلی آن را به‌عنوان «جبهه هشتم» در جنگ چندلایه کنونی توصیف می‌کنند.
از میدان نبرد تا فید اینستاگرام
اوایل تابستان امسال ایتان فیش‌برگر، روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای اسرائیلی-آمریکایی ایمیلی از سخنگوی ارتش اسرائیل دریافت کرد که از او می‌پرسید آیا تمایل دارد به غزه برود؟ او که بیش از 53 هزار دنبال‌کننده در شبکه اجتماعی X دارد و اغلب در پادکست‌ها و برنامه‌های خبری اسرائیلی به‌عنوان تحلیلگر سیاسی حضور پیدا می‌کند حالا فرصتی برای تجربه گزارشگری میدانی پیدا کرده بود. چند روز پس از دریافت آن ایمیل، به همراه گروهی دیگر از اینفلوئنسرها که همان دعوت را دریافت کرده بودند، راهی غزه شد. فیش‌برگر و هم‌سفرانش در حالی دسترسی ویژه به غزه پیدا کرده بوند که اسرائیل ورود رسانه‌های بین‌المللی را به آن منطقه ممنوع کرده بود مگر در موارد معدودی که با همراهی نیرو‌های ارتش انجام می‌شد.
اینفلوئنسرها با هماهنگی ارتش اسرائیل اجازه پیدا کردند در گذرگاه کرم‌ابوسالم، در جنوب شرق غزه، حاضر شوند. بعد از ورود به منطقه، با فضایی وسیع مواجه شدند که در آن بسته‌های چیده‌شده از کمک‌های ارسالی برای غزه قرار داشت؛ روغن، آرد، کیسه‌های برنج و رب گوجه. اینفلوئنسرها با گوشی‌هایشان و چوب‌های سلفی، در حال فیلم گرفتن بودند.
اِفی دفرین، سخنگوی ارشد ارتش اسرائیل، برایشان سخنرانی کرد و به گفته فیش‌برگر، مسئولیت تأخیر در توزیع کمک‌ها به غزه را بر گردن سازمان ملل انداخت. بحران روابط عمومی آن زمان برای اسرائیل حول محور کمک‌های انسانی بود؛ سازمان‌های بشردوستانه اسرائیل را متهم می‌کردند که ورود کمک‌ها به غزه را شدیداً محدود کرده و بیش از هزار نفر از اهالی غزه هم هنگام مراجعه برای دریافت کمک‌ها، توسط نیرو‌های اسرائیلی کشته شده‌اند.
فیش‌برگر گوشی‌اش را به سمت صورتش گرفت و شروع به فیلم‌برداری کرد و گفت: «کمک‌ها را عمداً ارسال نکردید تا تصویر اسرائیل را خراب کنید؟» طعنه فیش‌برگر خطاب به سیندی مک‌کین، دختر سناتور جان مک‌کین، مدیر اجرایی برنامه جهانی غذا در سازمان ملل بود که با وجود سابقه حمایتی دیرینه‌اش از اسرائیل، بار‌ها به کمبود غذا و بحران انسانی در غزه اذعان کرده بود. فیش‌برگر روی چند سکو ایستاده بود تا نمای وسیعی از آنچه گفت معادل 600 کامیون کمک است را نشان دهد؛ بعد هم ویدئو را در شبکه X با عنوان «نمایی از بالای کوه کمک در غزه» منتشر کرد. کلیپ‌هایش شباهت زیادی به ویدئو‌های دیگر اینفلوئنسر‌های همراهش داشت؛ آن‌ها هم با گوشی‌هایشان در حال عبور از کنار کمک‌های ارسالی به غزه فیلم می‌گرفتند و اعلام می‌کردند حقیقت تحویل کمک‌های اسرائیل به غزه را نشان می‌دهند. پیام واحد همه آن‌ها این بود: «اسرائیل کمک‌ها را ارائه می‌کند؛ اما سازمان ملل و دیگر نهاد‌ها در رساندن آن به مردم ناکامند.» این سفر، یکی از چند هیئت محدودی بود که در ماه‌های اخیر از سوی وزارت امور دیاسپورا (مسئول امور یهودیان خارج از اسرائیل) با هدف تقویت روایت اسرائیل و مقابله با گزارش‌های معتبر و فزاینده‌ای که از رنج مردم غزه حکایت داشتند، سازمان‌دهی شده بود. وزارت امور دیاسپورا اعلام کرد محتوای تولیدشده از سفر‌هایی که این وزارتخانه اسرائیلی هماهنگ کرده، تنها طی چند روز بیش از 15 میلیون بازدید خورده و اینفلوئنسرها در اجرای این عملیات رسانه‌ای برای تقویت روایت‌های هم‌جهت با منافع ارتش اسرائیل، نقشی حیاتی داشتند.
پروژه استر (شرکت بریج پارتنرز):
مدت کوتاهی بعد از سفر فیش‌برگر و اینفلوئنسرها به غزه، اسناد جدیدی در وزرات دادگستری آمریکا منتشر شد که نشان می‌داد اسرائیل از طریق شرکت «بریج پارتنرز» که در واشنگتن واقع شده، کمپینی از اینفلوئنسرها را برای اجرای طرحی با نام «پروژه استر» مدیریت و تأمین مالی می‌کند و برای ترویج محتوای حامی اسرائیل در تیک‌تاک و اینستاگرام، تقربیا بین 6100 تا 7300 دلار به ازای هر پست به اینفلوئنسرها پرداخت کرده است. در این اسناد هویت اینفلوئنسر‌هایی که برای این شرکت کار می‌کنند فاش نشده است.
این شرکت که متعلق به دو اسرائیلی به نامهای یوری استاینبرگ و یائیر لوی است، هدف این پروژه را «کمک به ترویج تبادلات فرهنگی میان آمریکا و اسرائیل» اعلام کرده؛ اما در عمل، شبکه‌ای ساخته تا روایت‌های ارتش اسرائیل را تقویت کنند.
صورتحساب‌هایی که براساس قانون ثبت عوامل خارجی (FARA) به وزارت دادگستری ارائه شده‌اند، نشان می‌دهند برای یک دوره 6 ماهه در سال جاری (تیرماه تا آذرماه)، بودجه‌ای معادل 900 هزار دلار برای این شرکت در نظر گرفته شده است. طبق قانون FARA هر شخص یا نهادی که به نفع یک دولت خارجی در آمریکا تبلیغ یا کار روابط‌عمومی می‌کند، باید ثبت‌نام کند و در رابطه با جزئیات فعالیت‌هایش به وزارت دادگستری گزارش بدهد. این گزارش شامل اعلام میزان بودجه‌ای که دریافت می‌کند نیز می‌شود.
بررسی این اسناد نشان می‌دهد این طرح صرفاً به پرداخت مستقیم به اینفلوئنسرها محدود نشده، بلکه شامل ایجاد یک اکوسیستم پشتیبانی کامل است که از تولید محتوا تا تحلیل داده‌های کمپین را دربرمی‌گیرد. این ساختار سبب می‌شود شبکه اینفلوئنسرها برای چند ماه فعال بماند و پیام‌های مورد نظر پروژه به‌صورت پیوسته و هدفمند در فضای آنلاین منتشر شود.
نحوه اجرای پروژه و پرداخت‌ها
بررسی مراحل اجرای این پروژه نشان می‌دهد شامل یک روند گسترش تدریجی شبکه اینفلوئنسرها و تولید مداوم محتواست:
- خرداد 1404: با پرداخت 60 هزار دلار کار با اینفلوئنسرها شروع شد و اولین پست‌ها منتشر شد.
- تیر و مرداد: مجموعا 340 هزار دلار صرف تولید محتوا و پرداخت پول به اینفلوئنسر‌های جدید شد. (در هر مرحله از اجرای پروژه، میانگین 3 تا 6 اینفلوئنسر جدید به کار گرفته می‌شوند.) هر ماه حدود 25 تا30 پست منتشر شد.
- شهریور و مهر: 450 هزار دلار برای همکاری با اینفلوئنسرها و گروه‌های تولید محتوا در اسرائیل و شرکت‌های تبلیغاتی آمریکایی برای گسترش دامنه مخاطبان هدف هزینه شد. همچنان حدود 25 تا30 پست در ماه منتشر شد.
- آبان: قرار است 50 هزار دلار برای جمع‌بندی و تحویل نهایی کمپین پرداخت شود.
دیدار نتانیاهو با اینفلوئنسرها
اوایل مهر امسال و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل، نتانیاهو با گروهی از اینفلوئنسر‌های یهودی آمریکایی دیدار کرد. این افراد در پلتفرم‌های اینستاگرام و تیک‌تاک دنبال‌کنندگان زیادی دارند. وقتی یکی از آن‌ها از او پرسید چطور می‌شود حمایت رو‌به‌کاهش از اسرائیل در میان کاربران آمریکایی را برگرداند، نتانیاهو جواب داد: «باید مقابله کنیم، با اینفلوئنسر‌های خودمان... ما باید با سلاح‌هایی بجنگیم که متناسب با میدان نبرد امروز هستند و مهم‌ترینشان، شبکه‌های اجتماعی است.»
در ادامه به اهمیت خرید پلتفرم ایکس و تیک‌تاک برای ترویج روایت مطلوب اسرائیل اشاره کرد: «مهم‌ترین خریدی که اکنون در حال انجام است خرید تیک‌تاک است و امیدوارم این اتفاق بیفتد، زیرا می‌تواند تأثیر بزرگی داشته باشد و دومی، خرید ایکس است. ما باید با ایلان صحبت کنیم، او دشمن نیست، یک دوست است. ما باید با او صحبت کنیم و اگر بتوانیم به این دو چیز دست یابیم، چیز‌های زیادی به دست خواهیم آورد.» دفتر نتانیاهو متن رسمی این نشست را منتشر نکرده؛ اما رسانه‌های اسرائیلی گزارش داده‌اند محور صحبت‌ها راه‌های مقابله با «دروغ‌های آنلاین» و نمایش چهره‌ای متحد از جامعه یهودیان در خارج از اسرائیل بوده است. این دیدار تحت‌عنوان نشستی درباره یهودستیزی برگزار شد. تلاش اسرائیل برای استفاده از صدای اینفلوئنسرها در شبکه‌های اجتماعی بازتابی از توصیه‌ای است که نتانیاهو اوایل سال جاری از یکی از متحدان مهم آمریکایی خود دریافت کرده بود. چارلی کرک، فعال محافظه‌کار آمریکایی چندماه قبل از ترورش در نامهای خصوصی به نتانیاهو هشدار داد اسرائیل در حال «باختن جنگ اطلاعاتی» است و به «مداخله ارتباطی» فوری نیاز دارد. او در این نامه تأکید کرد حتی در میان محافظه‌کاران و مسیحیان انجیلی نیز میزان حمایت از اسرائیل در حال کاهش است و از اسرائیل خواست تا نبرد روایت‌ها در شبکه‌های اجتماعی و دانشگاه‌ها را به اندازه جبهه‌های نظامی جدی بگیرد.
اسرائیل در حال اجرای گسترده‌ترین برنامه هاسبارا تا امروز است
سال گذشته گیدئون ساعر، وزیر خارجه اسرائیل بودجه‌ای 150 میلیون دلاری برای هاسبارا به تصویب رساند. این رقم تقریباً 20 برابر بیشتر از بودجه‌های قبلی هاسبارا بود. رژیم اسرائیل در حال اجرای گسترده‌ترین برنامه دیپلماسی عمومی خود (هاسبارا) تا امروز است و پروژه استر، تنها یکی از تلاش‌های اسرائیل برای مقابله با تصویر منفی و افت محبوبیتش در آمریکاست.
پروژه استر(بنیاد هریتیج)
اسرائیل عنوان «استر» را سال قبل هم برای پروژه دیگرش در آمریکا انتخاب کرده؛ نامی که برگرفته از شخصیت ملکه استر در کتاب مقدس یهودیان است. در داستان استر، یهودیان ایران در خطر نابودی کامل بودند، زیرا هامان، مشاور دربار نقشه کشیده بود همه آن‌ها را نابود کند. ملکه استر به دلیل تأثیرگذاری و نفوذش در دربار شاه ایران، خشایارشاه توانست او را قانع کند این نقشه اجرا نشود و قوم یهود را از خطر نابودی نجات دهد. در فضای سیاسی و تبلیغاتی اسرائیل، انتخاب این نام نماد قدرت، نفوذ و تأثیرگذاری پنهان برای محافظت یا پیشبرد منافع یهودیان و اسرائیل است. سال گذشته در اولین سالگرد 7 اکتبر و زمانی که هنوز بایدن رئیس‌جمهور آمریکا بود، بنیاد هریتیج، یک اندیشکده راست‌گرای آمریکایی سندی 31 صفحه‌ای را با همین نام منتشر کرد؛ «پروژه استر». این طرح در واکنش به افزایش اعتراض‌ها علیه حمایت آمریکا از جنگ اسرائیل در غزه شکل گرفت؛ جنگی که کارشناسان سازمان ملل و گروه‌های حقوق بشری از آن به‌عنوان نسل‌کشی یاد کرده‌اند. نویسندگان پروژه استر، این سند را مجموعه‌ای از پیشنهاد‌ها برای مبارزه با یهودستیزی معرفی کرده‌اند و اینکه چطور می‌توان جنبش همبستگی با فلسطین را در آمریکا از بین برد؟ بنیاد هریتیج یک اندیشکده محافظه‌کار و بانفوذ در واشنگتن است. مأموریت رسمی‌اش این است که سیاست‌های عمومی را بر پایه اصولی مثل اقتصاد آزاد، دولت محدود، آزادی فردی، ارزش‌های سنتی آمریکایی و دفاع ملی قدرتمند طراحی و ترویج کند. با این حال، منتقدان می‌گویند «پروژه استر» در واقع برخلاف همین شعار‌ها عمل می‌کند، چون خواستار مداخله دولت برای محدود کردن آزادی‌های فردی است - از جمله آزادی‌بیان و حق تجمع - به‌ویژه وقتی صحبت از مخالفت با سیاست‌های دولت اسرائیل می‌شود. پیش‌نویس این طرح می‌گوید هدفش این است که ظرف 24 ماه، زیرساخت‌هایی را از بین ببرد که از «شبکه پشتیبانی حماس» حمایت می‌کنند. به گفته نویسندگان این پروژه، گروه‌هایی که از حقوق فلسطینی‌ها دفاع می‌کنند، بخشی از شبکه پشتیبانی حماسند. آن‌ها این شبکه ادعایی را چنین تعریف می‌کنند: «افراد و سازمان‌هایی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در پیشبرد اهداف حماس فعالیت دارند، به شکلی که با ارزش‌های آمریکایی در تضاد است و به زیان شهروندان و منافع امنیت ملی ایالات متحده تمام می‌شود.» به طور خلاصه، سند پروژه استر ادعا می‌کند جنبش طرفدار فلسطین در واقع شبکه‌ای برای حمایت از تروریسم است. چنین شبکه‌ای در آمریکا وجود ندارد. این کشور قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای علیه هرگونه حمایت مالی یا مادی از گروه‌هایی نظیر حماس دارد. بث میلر، مدیر سیاسی سازمان یهودیان حامی صلح (گروهی که بنیاد هریتیج آن‌ها را هم در فهرست شبکه پشتیبانی حماس قرار داده) می‌گوید این پروژه نشان می‌دهد چگونه برخی افراد برای تخریب جنبش دفاع از حقوق فلسطینی‌ها، به دروغ و اغراق متوسل می‌شوند.
پروژه استر چطور قصد دارد جنبش دفاع از حقوق فلسطینی‌ها را از بین ببرد؟
در این سند، از یک کمپین چندوجهی صحبت می‌شود که قرار است حامیان حقوق فلسطینی‌ها را از نظر حقوقی، سیاسی و مالی هدف قرار دهد. 19 هدف مشخص تحت‌عنوان «نتایج مطلوب» در این سند فهرست شده، از جمله:
جلوگیری از ورود حامیان حقوق فلسطینی‌ها - که شهروند آمریکا نیستند -به دانشگاه‌ها.
واداشتن شبکه‌های اجتماعی به حذف محتوایی که آن را «ضدیهودی» می‌نامند.
ارائه «مدارک فعالیت مجرمانه» از سوی فعالان فلسطینی به قوه مجریه.
رد صدور مجوز برای تجمع‌ها و تظاهرات در حمایت از فلسطینی‌ها.
در این طرح همچنین پیشنهاد شده طرفداران اسرائیل تحقیق‌های حقوقی و خصوصی درباره گروه‌های حامی فلسطین انجام دهند تا تخلف یا جرم احتمالی آن‌ها را کشف کنند و اعتبارشان را از بین ببرند. در متن سند آمده است: «ما باید درگیر جنگ حقوقی شویم.»
دولت ترامپ توصیه‌های «پروژه استر» را به سیاست رسمی تبدیل کرده است
اقدامات دولت ترامپ برای سرکوب اعتراضات دانشگاهی با اهداف پروژه استر هم‌خوانی دارد، برای نمونه، دولت آمریکا شروع به لغو ویزای دانشجویان خارجی‌ای کرده که از اسرائیل انتقاد می‌کنند؛ اقدامی که دقیقاً در پروژه استر پیشنهاد شده، جایی که تأکید دارد باید دانشجویانی را که «شرایط ویزای تحصیلی خود را نقض می‌کنند» شناسایی کرد. در یادداشت‌های پروژه استر، بار‌ها به وب‌سایتی به نام Canary Mission استناد شده؛ سایتی که مأموریتش انتشار اطلاعات شخصی و بدنام کردن دانشجویان طرفدار فلسطین است. گمان می‌رود دولت ترامپ نیز از همین وب‌سایت و گروه‌های حامی اسرائیل برای شناسایی و اخراج دانشجویان منتقد اسرائیل استفاده کرده باشد.
پروژه استر همچنین برنامه‌های دانشگاهی در حوزه‌های «مطالعات خاورمیانه، شمال آفریقا یا مطالعات اسلامی» را به‌طور خاص هدف گرفته و می‌گوید این رشته‌ها استادانی دارند که «دشمن اسرائیل» هستند. در همین راستا، دولت ترامپ به دانشگاه‌های بزرگ آمریکا فشار آورده تا بخش‌های علمی خود را اصلاح کنند، به‌ویژه آن‌هایی که به‌زعم دولت «طرفدار فلسطین» هستند، برای مثال دانشگاه کلمبیا به درخواست ترامپ، معاون علمی ویژه‌ای را مأمور بررسی فوری رشته‌های خود کرد، «از جمله ابتدا بخش مطالعات خاورمیانه». ویکتوریا کواتس، از مدیران بنیاد هریتیج، در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز می‌گوید: «در مرحله‌ای هستیم که بخشی از برنامه‌ها را اجرایی می‌کنیم؛ از جمله مجازات‌های قانونی، مالی و حقوقی علیه آنچه ما حمایت مادی از تروریسم می‌دانیم.»
گروه‌های هدف پروژه استر
در این طرح، چندین سازمان عرب، مسلمان و یهودی مترقی و همچنین گروه‌های دانشجویی، صراحتاً به‌عنوان اعضای «شبکه پشتیبانی حماس» معرفی شده‌اند. در سند آمده است که «هسته اصلی این شبکه» سازمانی به نام مسلمانان آمریکایی برای فلسطین (AMP) است (گروهی آموزشی و مدنی که در زمینه آگاهی‌بخشی و دفاع از حقوق فلسطینی‌ها فعالیت می‌کند.) نظرسنجی اخیر مرکز پژوهشی پیو نشان می‌دهد حدود 53 درصد از آمریکایی‌ها دیدگاه منفی نسبت به اسرائیل دارند. در سه سال اخیر، احساسات ضداسرائیلی در افکار عمومی آمریکا به‌طور محسوسی رشد (11درصد) کرده. این تغییر در سراسر طیف سیاسی دیده می‌شود؛ اما طبیعتاً در میان جناح چپ و نسل جوان آمریکایی شدیدتر است. جوانان نسل Z و نسل‌های پس از آن در آمریکا، اخبار را به شیوه‌ای متفاوت از نسل‌های قبل دنبال می‌کنند. آن‌ها کمتر سراغ تلویزیون و روزنامه‌های سنتی و اخبار رسمی می‌روند و بیشتر از شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌هایی مثل تیک‌تاک، اینستاگرام و... استفاده می‌کنند که در آن‌ها روایت‌ها، شخصی‌تر، احساسی‌تر و کمتر سانسور شده است. زمانی که ویدئویی از یک خبرنگار محلی یا یک فرد فلسطینی منتشر و دیده می‌شود، هیچ‌کمپین روابط‌عمومی نمی‌تواند به همان اندازه تأثیرگذار باشد. از این رو، دانشگاه‌ها و محوطه‌های دانشگاهی محور اصلی تمرکز اسرائیل در این پروژه قرار گرفتند.
پروژه‌های استر چقدر موفق بوده‌اند؟
با وجود هزینه‌های بالا و برنامه‌ریزی‌های دقیق، هنوز روایت اسرائیل نتوانسته در افکار عمومی پیروز شود. جریان مردمی حمایت از فلسطین در چند ماه اخیر قوی‌تر شده و طی ماه‌های اخیر در آمریکا و سراسر جهان شاهد رشد چشمگیر اعتراض‌ها و تجمعات حمایت از فلسطین بوده‌ایم که نشان‌دهنده افزایش آگاهی عمومی و نگرانی مردم جهان نسبت به وضعیت فلسطین است. با وجود تلاش‌های اسرائیل برای تغییر روایت، مردم و به‌ویژه جوانان فلسطینی، با استفاده از ابزار‌های رسانه‌ای خود، روایت اصلی را منتشر می‌کنند. دیوید هرست، سردبیر میدل‌ایست‌آی می‌گوید: «موضوعی اساسی در این دو سال تغییر کرده و آن نظر جهان است. چه دیدگاه عمومی، مثل کمیت و فراوانی تظاهرات در سراسر جهان، یا تسلط روایت فلسطینی در رسانه‌های اجتماعی. این تغییری عظیم است که در این دوسال رخ داده و فکر می‌کنم این یک تحول برگشت‌ناپذیر است.»
بازار ![]()