ایران پرسمان - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
لیلا لطفی| نزدیک 17 ماه از استقرار دولت مسعود پزشکیان میگذرد و قیمت دلار به مرز 145 هزار تومان رسیده است. در آستانه انتخابات 1403، قیمت اسکناس دلار در محدود 60 هزار تومان بود. با انتشار خبر پیروزی پزشکیان قیمت دلار عقبنشینی کرد و وارد کانال ۵۸ هزار و ۷۰۰ تومان شد. مرور دادههای موجود نشان میدهد، یکسال بعد از روی کار آمدن پزشکیان، دلار ۵۳درصد و سکه نزدیک به صددرصد رشد کرد. روز گذشته نرخ سکه از مرز 160 میلیون تومان گذشت و دلار در محدوده 141 هزار تومان ماند. به دنبال رشد قیمت دلار بازار تهران از روز شنبه پرتنش شده است. روز شنبه فعالان بازار علاءالدین و چارسو، مغازهها را بستند و به خیابانهای اطراف آمدند. روز گذشته این اعتراضات ادامه یافت. طبق گزارش «اعتماد» روز گذشته صبح فعالان بازار در حسنآباد مغازهها را بسته بودند و در خیابانهای اطراف حرکت میکردند و شعار میدادند. دو کیلومتر آن طرفتر از حسنآباد همزمان فعالان بازار موبایل «چارسو» مغازههایشان را بسته بودند. در واقع از چارسو تا چهارراه استانبول کسبه در خیابانها بودند. در سوی دیگر در سبزهمیدان فعالان بازار طلا نیز مغازههای خود را بسته بودند. طبق دادههای «اعتماد» عصر روز گذشته کسبه روی پل کالج در حال حرکت بودند و برخی شعار میدادند. همزمان با این اتفاقات خبرهایی از بازار مبل دلاوران به گوش رسید که فعالان این صنف نیز بازار را بستند. همزمان با این اعتراضات روز گذشته بازار سرمایه با صف فروش بزرگی روبهرو شد؛ صفی که باعث شد بورس بریزد. در هفتههای اخیر به دنبال رشد قیمت دلار بخشی از سرمایهها وارد بورس شد و بازار سرمایه را سبز کرد، اما پس از اعتراض بازاریان به رشد قیمت دلار و عدم ادامه فعالیتشان، بورس نیز ریخت و شاخص کل بورس با ریزش بیش از 36 هزار واحدی به کار خود پایان داد. همزمان با این اعتراضات روز شنبه جلسه طولانی بین رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد برگزار شد. جلساتی که همچنان ادامه دارد، اما خروجی این جلسات هیچ اثری بر کاهش اعتراضات مردم نداشت.
چرا کسبه اعتراض کردند؟
وحید شقاقیشهری، اقتصاددان در گفتوگو با «اعتماد» دلایل اعتراضات کسبه بازار تهران را تشریح کرد. او با اشاره به نوسانات شدید و لحظهای نرخ ارز تاکید کرد که بیثباتی قیمت دلار عملا بازار را از کار انداخته و بخش عمدهای از اصناف و فعالان اقتصادی را با زیان مواجه کرده است. به گفته او، در شرایطی که قیمت ارز به صورت لحظهای تغییر میکند، فروش کالا برای بسیاری از کسبه نهتنها سودآور نیست، بلکه به ضرر مستقیم تبدیل شده است. شقاقیشهری با بیان مثالی توضیح داد: کاسبی که کالایی را مثلا ۹ میلیون تومان خریده و با ۱۰درصد سود حدود ۱۰ میلیون تومان میفروشد، اگر فردای همان روز بخواهد همان کالا را دوباره تهیه کند، باید ۱۱ یا حتی ۱۲ میلیون تومان بپردازد. در واقع فروش کالا باعث کاهش سرمایه او میشود و نه افزایش آن. این اقتصاددان تصریح کرد که در چنین فضایی، بسیاری از فروشندگان ترجیح میدهند مغازههای خود را تعطیل یا از عرضه کالا خودداری کنند؛ بهویژه در مورد کالاهایی که تاریخ مصرف ندارند. او افزود: به همین دلیل، اعتراض اصلی بازار نه به بالا یا پایین بودن قیمت دلار، بلکه به نبود ثبات ارزی است. فعالان اقتصادی میگویند: ایرادی ندارد دلار هر عددی باشد، اما روی یک نرخ بماند تا امکان برنامهریزی و جلوگیری از زیان وجود داشته باشد. شقاقیشهری با رد این تصور که فقط فروشندگان متضرر میشوند، گفت: تقریبا همه اقشار جامعه از این وضعیت آسیب میبینند؛ مردم به خاطر کاهش قدرت خرید و اصناف به دلیل زیان در فروش. با این حال، او تاکید کرد که بخشی از واردکنندگان از شرایط فعلی منتفع شدهاند؛ واردکنندگانی که ارز ارزانتری از تالارهای رسمی دریافت کردهاند، اکنون کالاهای خود را با نرخ ارز بسیار بالاتر عرضه میکنند و در هر واردات، سود قابل توجهی میبرند. به گفته او، همین مساله باعث شده بخش واردکننده اتاق بازرگانی سکوت اختیار کند، درحالی که تولیدکنندگان که عضو همین اتاق هستند، از نوسانات ارزی بیشترین آسیب را میبینند. شقاقیشهری با تاکید بر اینکه شوکهای ارزی با دستور و تصمیمات کوتاهمدت حل نمیشوند، گفت: حتی اگر بانک مرکزی با مداخله سنگین از ذخایر ارزی، نوسانات را موقتا مهار کند، این کار درمان نیست و فقط تب را پایین میآورد. شقاقیشهری با تشریح ابعاد ناترازی ارزی کشور به آمار صادرات و نیاز واقعی اقتصاد ایران به منابع ارزی اشاره کرد و گفت: براساس اطلاعات موجود، در هشت ماهه گذشته حدود ۲۷ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی از کشور انجام شده، اما نزدیک به ۹ میلیارد دلار از ارز حاصل از این صادرات هنوز به چرخه رسمی اقتصاد بازنگشته و وارد بازار ارز کشور نشده است. او تاکید کرد که این مساله تنها به صادرات غیرنفتی محدود نمیشود و افزود: در بخش صادرات نفتی نیز شرایط مشابهی وجود دارد و بخشی از ارز حاصل از فروش نفت، به دلایل مختلف، بهطور کامل دراختیار اقتصاد کشور قرار نگرفته است. این اقتصاددان با بیان اینکه اقتصاد ایران نیاز ارزی بالایی دارد، تصریح کرد: حداقل نیاز سالانه کشور برای واردات رسمی کالاهای اساسی، مواد اولیه، تجهیزات و نیازهای تولیدی، بین ۶۰ تا ۷۰ میلیارد دلار برآورد میشود. این رقم، حداقل نیاز ارزی برای چرخیدن اقتصاد در شرایط فعلی است.
شقاقیشهری ادامه داد: علاوه بر واردات رسمی، سالانه حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار نیز به صورت قاچاق کالا و همچنین خروج سرمایه از کشور اتفاق میافتد که عملا فشار مضاعفی بر منابع ارزی وارد میکند. او با جمعبندی این ارقام گفت: وقتی نیاز وارداتی رسمی، قاچاق و خروج سرمایه را کنار هم قرار میدهیم، اقتصاد ایران سالانه به حدود ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلیارد دلار منابع ارزی نیاز دارد. این در حالی است که بخشی از ارز حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی به کشور بازنمیگردد و همین شکاف بین نیاز ارزی و منابع در دسترس، ناترازی شدید ارزی را رقم میزند؛ ناترازیای که مستقیما خود را در افزایش نرخ ارز و فشار بر بازار دلار نشان میدهد. شقاقیشهری تاکید کرد که حل بحران ارزی نیازمند اصلاحات عمیق و ساختاری است و گفت: مسائل ارزی در کوتاهمدت با دستور حل نمیشود. تیم اقتصادی دولت باید برنامهای روشن برای اصلاح بخش واقعی اقتصاد و نظام تجاری کشور داشته باشد. او با انتقاد از سیاستهای اقتصادی چهار دهه گذشته گفت: اقتصاد مبتنی بر دستور، رانت، فضای غیررقابتی و شبهدولتی باعث شده تولید صرفه اقتصادی نداشته باشد و واردات همواره سودآورتر باشد. در گذشته این ضعفها با درآمدهای نفتی پوشش داده میشد، اما امروز که درآمد نفت کاهش یافته، این ناترازیها خودشان را به صورت جهشهای ارزی نشان میدهند. در پایان، این اقتصاددان تاکید کرد که درمان نوسانات ارزی تنها زمانی ممکن است که ریشههای ساختاری بحران شناسایی و حکمرانی اقتصادی کشور اصلاح شود؛ در غیر این صورت، جهشهای ارزی در آینده نیز تکرار خواهند شد.
بازار ![]()