ایران پرسمان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
فعال‌سازی اسنپ‌بک می‌تواند برای تقریباً همه طرف‌ها - به‌جز شاید تندروهای تهران و تل‌آویو که از تنش غرب و ایران بهره می‌برند- به یک فاجعه بدل شود.
در حالی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، پس از حملات اسرائیل و ایالات متحده به ایران در ماه ژوئن مدعی شده که برنامه هسته‌ای ایران «کاملاً نابود» شده است، واقعیت این است که توانایی‌های هسته‌ای تهران را نه با آرزو و نه با بمباران نمی‌توان به این سادگی از میان برد.
اکنون آمریکا، ایران و قدرت‌های اروپایی با شتاب به‌سوی رویارویی بر سر «اسنپ‌بک» شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره ایران پیش می‌روند؛ قطعنامه‌هایی که بر اساس توافق هسته‌ای 2015 تعلیق شده بود. تصمیم نهایی درباره فعال‌سازی این مکانیسم در اختیار فرانسه، آلمان و بریتانیاست و این انتخاب می‌تواند تعیین کند که آیا فرصتی برای دستیابی به توافقی تازه میان ترامپ و ایران وجود خواهد داشت یا آمریکا دوباره درگیر فصل تازه‌ای از جنگ خونین در خاورمیانه می‌شود.
به نوشته رایان کاستلو برای وبسایت امریکن کانسروتیو، در ظاهر، این تصمیم یک بازی باخت-باخت به نظر می‌رسد. اگر قدرت‌های اروپایی اسنپ‌بک را فعال نکنند، احتمالاً توان بازگرداندن قطعنامه‌های فراگیر شورای امنیت علیه ایران را از دست خواهند داد؛ نتیجه‌ای که آشکارا در پی پرهیز از آن هستند. این قطعنامه‌ها - هرچند با توجه به تحریم‌های سنگین‌تر آمریکا تا حد زیادی جنبه نمادین پیداکرده‌اند - شامل مفاد مهمی از جمله اولتیماتوم غیرقابل‌قبول «غنی‌سازی صفر» هستند؛ شرطی که سال‌ها روند دیپلماسی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را به بن‌بست کشاند. بازگشت این قطعنامه‌ها به تلاش‌های پرخطر اسرائیل برای حذف دیپلماسی به‌عنوان گزینه‌ای قابل‌اتکا مشروعیت بین‌المللی می‌بخشد و مسیر را برای اجتناب‌ناپذیر شدن جنگی دیگر هموار می‌کند. هرچند در سال‌های اخیر قدرت‌های اروپایی بیش‌ازپیش با فشارهای آمریکا و اسرائیل علیه ایران همسو شده‌اند، اما بررسی ابزار اسنپ‌بک از سوی آن‌ها بیشتر با هدف حفظ نقش و نفوذشان در مباحث آینده است تا هدایت رویدادها به سمت منافع خودشان.
الگوهای بهتر امنیتی
با این حال، فعال‌سازی اسنپ‌بک می‌تواند برای تقریباً همه طرف‌ها - به‌جز شاید تندروهای تهران و تل‌آویو که از تنش غرب و ایران بهره می‌برند- به یک فاجعه بدل شود. جمهوری اسلامی اعلام کرده که در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد؛ موضعی که در دوره دولت‌های مختلف ایران پایدار بوده و نمی‌توان به سادگی نادیده گرفت.
به‌سادگی می‌توان تصور کرد که مقامات ایرانی پس از فعال‌شدن اسنپ‌بک، به سختی خواهند توانست از باقی‌ماندن در NPT دفاع کنند؛ آن هم در شرایطی که با انواع و اقسام تحریم‌ها روبه‌رو شده و حتی هدف حمله نظامی قرار گرفته‌اند، در حالی که اطلاعات سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد برنامه تسلیحات هسته‌ای فعالی نداشته‌اند. در مقابل، تهران می‌تواند به اسرائیل - قدرت هسته‌ای اعلام‌نشده‌ای که به‌تازگی با حمایت آمریکا به ایران حمله کرده - یا به کره‌شمالی که پس از خروج از NPT چند سال بعد نخستین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد - به‌عنوان الگوهای بهتر امنیتی نگاه کند. از منظر تهران، پایبندی به قانونی بین‌المللی که به‌طور آشکار گزینشی اجرا می‌شود، بیش از پیش یک بازی باخته به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه وقتی یک موشک اسرائیلی می‌توانست مقاماتش را هدف قرار دهد.
درست یا نادرست، خروج ایران از NPT در پی فعال‌شدن اسنپ‌بک، احتمالی بسیار جدی است و چنین رخدادی بلافاصله زنگ خطر را در واشنگتن به صدا درخواهد آورد. فشارها بر ترامپ برای حمله به ایران دوباره به اوج خواهد رسید؛ این بار احتمالاً بدون امکان عقب‌نشینی به سمت آتش‌بس. او بار دیگر در مسیری قرار می‌گیرد که خود بارها گفته نمی‌خواهد در آن قدم بگذارد: یک جنگ بی‌پایان دیگر در خاورمیانه.
«راه سوم»
خوشبختانه، ترامپ سابقه یافتن «راه سوم» در شرایط دشوار را دارد. در این مورد، جز دو گزینه فعال یا رها کردن اسنپ‌بک، تنها یک مسیر محتمل باقی می‌ماند: تلاش برای تمدید مهلت اسنپ‌بک به‌گونه‌ای که با جدول‌زمانی واقع‌بینانه‌ای برای دیپلماسی هم‌راستا شود. اگر اروپایی‌ها در هفته‌های آینده بتوانند امتیازاتی از ایران بگیرند - که احتمالاً در صورت حفظ آبرو مایل است از بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت جلوگیری کند - چه بهتر. به‌عنوان مثال، شاید ایران بتواند گام‌هایی اولیه برای ازسرگیری نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بردارد. اما حتی اگر این امر ممکن نباشد، تمدید مهلت اسنپ‌بک همچنان بهترین گزینه به نظر می‌رسد.
اکنون برنامه هسته‌ای ایران دست‌کم تا حدی زیر آوار است و تصویر روشنی از میزان خسارت یا آنچه باقی مانده وجود ندارد. نظارت آژانس یکی از قربانیان قابل پیش‌بینی این حملات بود و مقامات ایران بر این باورند که جنگ ادامه خواهد داشت، و نه اینکه توافقی در آینده نزدیک حاصل شود؛ بنابراین در حال آماده‌سازی برای سناریوی جنگ هستند. در چنین شرایطی، انتظار اینکه ایران اهرم اصلی خود، یعنی ذخایر عظیم اورانیوم غنی‌شده تا نزدیک سطح تسلیحاتی را دوباره زیر نظارت بین‌المللی بگذارد، صرفاً برای به تعویق انداختن بازگشت تحریم‌هایی که بیش از یک دهه دوام آورده، واقع‌بینانه نیست. اگر تحریم‌ها بازگردند، ترامپ نباید انتظار داشته باشد که به تسلیم ایران بینجامند؛ بلکه ممکن است باعث سرسخت‌تر شدن تهران شوند.
به همین دلیل، زمان بیشتری لازم است. آمریکا و اروپا می‌توانند بر سر تمدید قطعنامه 2231 شورای امنیت و بند کلیدی اسنپ‌بک آن برای یک سال یا بیشتر توافق کنند. این کار هماهنگی بهتری میان اهرم بالقوه اسنپ‌بک و روند دیپلماتیکی که احتمالاً زمان‌بر خواهد بود، ایجاد می‌کند. اروپا و آمریکا ابزار اسنپ‌بک را از دست نمی‌دهند و ایران هم پیام روشنی دریافت می‌کند مبنی بر اینکه واشنگتن قصد بازگشت فوری به جنگ را ندارد؛ امری که فضای مساعدتری برای بازگشت به میز مذاکره ایجاد می‌کند.
با این حال، چنین مسیری از سوی عناصر همسو با نئومحافظه‌کاران در دولت ترامپ که معتقد بودند جنگ باید ادامه می‌یافت، پیشنهاد نخواهد شد. ترامپ باید صریح باشد: او در این مقطع بحرانی تازه در پرونده هسته‌ای ایران را نمی‌خواهد. بهتر است مهلت را تمدید کند تا در زمان مناسب، امکان پیگیری توافقی تازه فراهم شود.
بازار ![]()