ایران پرسمان - فارس / از اعلام خلافت تا سقوط آخرین پایگاه، نام داعش سال‌ها در صدر تحولات امنیتی عراق قرار داشت و حالا بیش از یک دهه از آن روزها گذشته، اما پرسش اینجاست: آیا سایه این گروه واقعا از سر عراق برداشته شده یا تهدید، شکلی تازه به خود گرفته است؟
بیش از یازده سال پیش، «ابوبکر البغدادی» با نام واقعی «ابراهیم عواد البدری» در شهر موصل عراق ظاهر شد و در خطبه‌ای در اواخر ژوئن 2014، تأسیس «دولت خلافت» را در عراق و سوریه اعلام کرد؛ درست چند روز پس از آنکه این گروه شهر موصل، مرکز استان نینوا در شمال عراق را به اشغال خود درآورده بود.گروه موسوم به داعش با خشونت‌بارترین روش‌ها، از جمله ارتکاب جنایات فجیع علیه غیرنظامیان مسلمان و اقلیت‌ها، بر بخش‌های گسترده‌ای از عراق و سوریه مسلط شد و مرزهای بین‌المللی این دو کشور را عملا لغو کرد. در آن زمان داعش نزدیک به یک‌سوم از خاک عراق را در کنترل خود داشت. اما با آغاز عملیات‌های موسوم به «آزادسازی» از سوی دولت «حیدر العبادی» (2014 تا 2018) و با کمک دیگر کشورها، حضور جغرافیایی داعش در عراق و سوریه پایان یافت و این گروه به سلول‌هایی پراکنده در مناطق سخت‌گذر و دورافتاده تبدیل شد. عناصر باقی‌مانده داعش بیشتر در مناطق کوهستانی و بیابانی بین استان‌های نینوا، دیالی، کرکوک، صلاح‌الدین و الانبار، همچنین نواحی مرزی استان‌های کرکوک و سلیمانیه مانند دره زغیتون، وادی الشای، کوه‌های الشیخ یونس و وادی حوران پنهان شده‌اند و تحت تعقیب قرار دارند. این عناصر هر از گاهی با تهدید کشاورزان و روستاییان یا برپا کردن کمین در جاده‌های دورافتاده، تلاش می‌کنند هراس بیافرینند و با تصاحب مواد غذایی و خودروها منابع مالی خود را تأمین کنند. در این میان، با کاهش توان رسانه‌ای گروه، حضور میدانی آن نیز محدودتر شده است. نیروهای عراقی به‌طور مداوم، با استفاده از حملات هوایی، عملیات پاکسازی و حملات زمینی، به این مناطق صعب‌العبور نفوذ می‌کنند تا مانع تحرک احتمالی این عناصر شوند.
بازار
رئیس ستاد کل ارتش عراق «عبدالامیر یارالله» اعلام کرده است که «عناصر داعش از نظر نظامی به‌طور کامل پایان یافته‌اند و اکنون در مناطقی بسیار دشوار قابل دسترسی فعالیت دارند. ما با حملات هوایی توسط جنگنده‌های اف-16 و رصد مستمر، مانع هرگونه نفوذ یا تحرک آن‌ها به سمت اهداف نظامی یا غیرنظامی می‌شویم.»افسران ارتش و وزارتخانه‌های دفاع و کشور نیز به رسانه‌ها گفته‌اند که شمار اعضای داعش به‌طور چشمگیری کاهش یافته و بسیاری از آن‌ها با اطلاعات امنیتی و بازجویی‌ها شناسایی شده‌اند. این نیروها در شرایط سخت و محاصره‌شده زندگی می‌کنند و گزارش‌هایی درباره بروز اختلافات شدید درونی، درگیری میان اعضا و حتی خودکشی برخی از آن‌ها به‌دلیل شرایط بحرانی و نبود امکانات اولیه منتشر شده است. به گفته این افسران، با از بین رفتن ساختار فرماندهی مرکزی، عناصر باقی‌مانده بیش از آنکه یک «سازمان» باشند، به «گروه‌های پراکنده سودجو» شباهت دارند.یکی از افسران فرماندهی عملیات مشترک در کرکوک امروز (یکشنبه) به روزنامه «العربی الجدید» می‌گوید: «همانند سایر استان‌های هم‌جوار، کرکوک همواره در معرض تهدید این گروه‌هاست، اما خطر آن‌ها به‌مرور کاهش یافته است. ما می‌دانیم برخی پناهگاه‌ها در مناطق کوهستانی و دورافتاده وجود دارد، اما نظارت هوایی و اطلاعاتی دقیق، امکان تحرک آزادانه را از آن‌ها گرفته است. خلافتی که آن‌ها می‌خواستند برقرار کنند مدت‌هاست پایان یافته و چیزی که باقی مانده، تهدیداتی در حد راهزنان مسلح است.»
از سوی دیگر، «کریم المحمداوی»، رئیس کمیسیون امنیت و دفاع پارلمان عراق نیز تأکید کرده که «گروه‌های تروریستی به‌خوبی می‌دانند که عراق بزرگ‌ترین گور برایشان است. پیشروی و موفقیت‌های اخیر نیروهای امنیتی در عملیات‌های دقیق، نشان می‌دهد که کار داعش به پایان رسیده و بقایای آن‌ها یکی پس از دیگری کشته یا بازداشت می‌شوند.»
«عبدالله رکابی»، پژوهشگر مسائل عراق نیز در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته است: «مفهوم خلافت که داعش آن را نمایندگی می‌کرد، دیگر وجود خارجی ندارد. ریشه‌های این فروپاشی، از بین رفتن توان عملیاتی، تضعیف ساختار فرماندهی و فقدان قلمروست. با پایان مرحله‌ای به‌نام دولت خلافت، آنچه باقی مانده تهدیدات پراکنده امنیتی است که نباید نادیده گرفته شود. مهم‌تر از مبارزه با نتیجه، پرداختن به علت‌هاست؛ یعنی جلوگیری از هرگونه تبعیض، سرکوب یا طرد گروه‌های اجتماعی، چرا که این شرایط خود زادگاه اصلی گروه‌های انتقام‌جویانه آینده خواهد بود.»در همین راستا، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در آغاز سال جاری دستور بازبینی تاکتیک‌های نظامی و آمادگی کامل نیروهای امنیتی را صادر کرد. پس از آن، ارتش عراق عملیات‌های هدفمند و وسیعی را در استان‌های آزادشده اجرا کرد. طبق اعلام رسمی، شمار فعلی عناصر باقی‌مانده داعش در عراق از 400 نفر فراتر نمی‌رود.